Ε ι σ α γ ω γ ή---Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1. Τι ονομάζουμε
έπος και ποια τα είδη του;
2. Πότε έζησε ο
Όμηρος και τι συνέθεσε;
3. Τι γνωρίζετε
για τα ομηρικά έπη;
4. Είναι δυνατόν
να αξιοποιηθεί η Ιλιάδα ως ιστορική πηγή;
5. Ποιο το θέμα
και ποιο το περιεχόμενο της Ιλιάδας;
6. Τι γνωρίζετε
για τη δομή της Ιλιάδας;
7. Ποια η σημασία
του θέματος της οργής του Αχιλλέα για τη σύνθεση της Ιλιάδας και την εξέλιξη
της δράσης;
8. Ποιες διαφορές
παρατηρούνται ανάμεσα στα δύο ομηρικά έπη;
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ-ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ
Ιλιάδα
1.
Θέμα
|
“μήνις” Αχιλλέα
|
2.
Ύφος
|
δραματικό-
πυκνό
|
3.
Παραμυθικό στοιχείο
|
δράση σε πραγματικό κόσμο, απουσία παραμυθικού στοιχείου
|
4.
Πολιτική οργάνωση
|
εποχή ακμής της βασιλείας, απόλυτη εξουσία βασιλιά
|
5.
Κοινωνική οργάνωση
|
κυριαρχία αντιλήψεων κλειστής αριστοκρατικής τάξης, οι
στρατιώτες ακούνε ∙ δεν παρεμβαίνουν, δεν συμμετέχουν, μόνο επευφημούν
|
6.
Θεοί
|
εγωιστές, άδικοι, γεμάτη πάθη και πρωτογονική
εκρηκτικότητα
|
7.
Κεντρικοί ήρωες
|
Αχιλλέας: ορμητικότητα, έλλειψη μέτρου, μυϊκή δύναμη
|
8.Χαρακτήρας
έπους
|
πολεμικός, σκληρός, δημιούργημα νεανικής ηλικίας
|
Οδύσσεια
1. Θέμα
|
“νόστος Οδυσσέα
|
2. Ύφος
|
αφηγηματικό
|
3. Παραμυθικό στοιχείο
|
ναυτικό παραμύθι, παράξενοι τόποι, εξωπραγματικά όντα, έντονο
το παραμυθικό στοιχείο
|
4. Πολιτική οργάνωση
|
εποχή παρακμής της βασιλείας, γέννηση πόλης,η απόλυτη
εξουσία του βασιλιά ελέγχεται από
αντιπροσωπευτικά πολιτικά σώματα (συνέλευση γερόντων και συνέλευση λαού)
|
5. Κοινωνική οργάνωση
|
οι ήρωες ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ακούγονται
πεποιθήσεις και πόθοι κατώτερων κοινωνικών τάξεων
|
6. Θεοί
|
ανθρώπινοι, πιο δίκαιοι, καθιέρωση ηθικής τάξης
|
7. Κεντρικοί ήρωες
|
Οδυσσέας: εξυπνάδα, επιμονή, καρτερικότητα,
εφευρετικότητα
|
8.Χαρακτήρας έπους
|
ήρεμος,
ειρηνικός, δημιούργημα ωριμότητας
|
(πηγή: Ελληνικός πολιτισμός)
ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ
Ομάδα Α
( οι εργασίες της ομάδας αυτής είναι υποχρεωτικές,
επιλέγω μία απ’ αυτές )
Μορφές ( ήρωες ) της Ιλιάδας
Χαρακτηριστικά πολεμιστών, όπλα ( αμυντικά και επιθετικά ), μάχες στην Ιλιάδα
Οι θεοί και ο ρόλος τους στην Ιλιάδα
Προσοχή! : οι εργασίες θα πρέπει να έχουν σχέση και με το κείμενο της Ιλιάδας · δεν θα αποτελούν απλώς πληροφορίες
ΟΜΑΔΑ Β
Προαιρετικές εργασίες ( ζωγραφιά ή κατασκευή )
1) Πολεμικό πλοίο
μυκηναϊκής ή αρχαϊκής εποχής
2) Το κάστρο της
Τροίας
3) Σκηνή μάχης ή
οποιαδήποτε άλλη σκηνή της Ιλιάδας
4) Λύρα, αοιδός ή
ραψωδός
Σ χ ε δ ι α γ ρ ά μ μ α τ α
Ραψωδία Α
1-53 --- Το προοίμιο. Η ικεσία του Χρύση
·
επίκληση Μούσας
·
θέμα έπους(θυμός Αχιλλέα και συνέπειες)
·
πρωταγωνιστές έπους
·
η βαθιά αρχή των γεγονότων(ρόλος θεών και ευθύνη ανθρώπων)
·
άφιξη Χρύση σε στρατόπεδο Αχαιών
·
αίτημα Χρύση
·
απειλητική άρνηση Αγαμέμνονα και προσβλητική αποπομπή ιερέα
·
προσευχή Χρύση
·
θανατηφόρος λοιμός στο αχαϊκό στρατόπεδο
ΠΡΟΣΟΧΗ: Για τη συμπλήρωση των φωτοτυπιών συμβουλεύομαι σχετικάμε τους όρους το λεξικό στην παρακάτω διεύθυνση: http://users.sch.gr/panosloupasis/lexico.pdf
Ραψωδία Α 54-306
(Σχεδιάγραμμα γενικό)
-
συνέλευση ( αγορά ) Αχαιών
-
διάλογος Αχιλλέα –
Κάλχαντα
-
μαντεία Κάλχαντα, αποκάλυψη της αιτίας του κακού
-
βίαιη, υβριστική αντίδραση Αγαμέμνονα
-
α΄ λόγος
Αχιλλέα στιχ. 123 – 130
( ήρεμος, αντικειμενικός )
( ήρεμος, αντικειμενικός )
-
α΄ λόγος
Αγαμέμνονα στιχ. 132 – 148
( οξύς, απειλητικός )
( οξύς, απειλητικός )
-
β΄ λόγος
Αχιλλέα στιχ. 150 – 172 ( οξύς, υβριστικός )
-
β΄ λόγος Αγαμέμνονα
στιχ.174 – 188 (περιφρονητικός,υπεροπτικός)
-
παραστατική περιγραφή
Αχιλλέα
-
σωτήρια παρέμβαση Αθηνάς ( υπακοή Αχιλλέα )
-
Λόγος Αχιλλέα προς
Αγαμέμνονα ( βίαιος, υβριστικός )
-
Λόγος Νέστορα
(παρέμβαση νηφάλια, συνετή )
-
ανυποχώρητη, αδιάλλακτη στάση Αγαμέμνονα και Αχιλλέα
Συνομιλία Αχιλλέα-Κάλχαντα
Λόγος Αχιλλέα (60-68)
· τυπική προσφώνηση
· αναφορά σε πρόβλημα
· πρόταση για συνέλευση
Λόγος Κάλχαντα (75-84)
· τυπική προσφώνηση
· αίτημα υποστήριξης
· προειδοποίηση
Λόγος Αχιλλέα (86-92)
· διαβεβαίωση
· τυπική προσφώνηση
· υπόσχεση
Λόγος Κάλχαντα (94-101)
· αποκάλυψη αιτίας κακού
· προειδοποίηση
Λόγος Αγαμέμνονα(107-121)
· οργισμένη προσφώνηση
· προσπάθεια δικαιολόγησης απόφασης
για Χρυσηίδα
· αναφορά στο ιδανικό πρότυπο γυναίκας
· πρόταση για δώρο
Συνομιλία Αχιλλέα-Αγαμέμνονα
Α΄ Λόγος Αχιλλέα(123-130)
· τυπική προσφώνηση
· αναφορά στα λάφυρα
· προτροπή και υπόσχεση για μελλοντική
αποζημίωση
Α΄ Λόγος Αγαμέμνονα(132-148)
· τυπική προσφώνηση
· απόρριψη υπόσχεσης για μελλοντικό
δώρο
· διατύπωση απειλής
· πρόταση για αποστολή
Β΄Λόγος Αχιλλέα(150-172)
· υβριστική προσφώνηση
· γενική αναφορά σε πόλεμο
· αντίδραση και αναφορά στη δύναμή του
· απειλή,απόφαση για αναχώρηση
Β΄ Λόγος Αγαμέμνονα(174-188)
· περιφρονητική απάντηση
· απόλυτη βεβαιότητα για συμπαράσταση
θεών και ανθρώπων
· κρίσιμη απόφαση,απειλή
Ε π έ μ β α σ η θ ε ά ς Α θ η ν ά ς
Λόγος Αχιλλέα(203-206)
· απορία
· διαβεβαίωση
Λόγος Αθηνάς ( 208-215)
· δήλωση
για εμφάνιση
· επισήμανση
για φροντίδα
· υπόδειξη
· υπόσχεση
για μελλοντική ικανοποίηση
· παραίνεση
για αυτοσυγκράτηση
Λόγος Αχιλλέα προς Αθηνά(217-219)
· δήλωση
για υπακοή
Λόγος Αχιλλέα προς Αγαμέμνονα(226-245)
· υβριστική
προσφώνηση
· κατηγορία
για αναίδεια,δειλία,απληστία
· διατύπωση
όρκου
Λόγος Νέστορα ( 255-285)
·
αναφορά σε
ικανοποίηση Τρώων και συνέπειες διαμάχης
·
έκκληση προς
δύο άνδρες-μυθολογικό παράδειγμα
·
συμβουλές
Λόγος Αγαμέμνονα προς Νέστορα
(
287-292)
·
κατηγορηματική
άρνηση
·
αναφορά σε
απρεπή συμπεριφορά Αχιλλέα
Λόγος Αχιλλέα προς Αγαμέμνονα
(
294-304)
·
αρνητική δήλωση
υποταγής στον αρχιστράτηγο
·
δήλωση για
παραχώρηση Βρισηίδας
·
απειλή
ΡΑΨΩΔΙΑ ΕΔιομήδους αριστεία
1. Ποιος ετοιμάζει την αριστεία του
Διομήδη;
2. Ποιος τραυματίζει τον Διομήδη ελαφρά στον
ώμο;
3. Ποιος επιβαρύνεται ηθικά με τις
καυχησιολογίες του;
4. Ποιος ζητάει και έχει τη συνδρομή της
Αθηνάς;
5. Ποιον επιτρέπει η Αθηνά να χτυπήσει ο
Διομήδης;
6. Ποιοι αντιμετωπίζουν το Διομήδη μαζί;
7. Ποιος πολεμάει πεζός;
8. Ποιος είναι ο ηνίοχος του Διομήδη;
9. Ποιον σκοτώνει ο Διομήδης;
10.Ποιους τραυματίζει ο Διομήδης;
11.Ποιος κερδίζει τα άλογα του Αινεία;
12.Ποιος προστατεύει τον Αινεία;
13.Ποιος τελικά σώζει τον Αινεία;
14.Ποιος συμπαραστέκεται στους Τρώες,
στο πεδίο της μάχης;
15.Ποιος επεμβαίνει κινητοποιώντας τους
Αχαιούς;
16.Ποιος παρακινεί το Διομήδη να τραυματίσει τον Άρη;
Προκύπτει απ’ αυτά ότι οι αριστείες δεν ήταν μόνο αποδεκτές, αλλά
έτερπαν κιόλας τον ομηρικό ακροατή. Ο σημερινός όμως αναγνώστης, που δε βλέπει
ως αυταξία την πολεμική αρετή, αλλά τη δέχεται μόνο ως μέσο αποτελεσματικό για
την υπεράσπιση της πατρίδας, κάτω από τον θρίαμβο μιας αριστείας δε βλέπει παρά
την ωμότητα του πολέμου, που ανάγεται σε τέχνη εξόντωσης των αντιπάλων.» Ομήρου
Ιλιάδα, Μ. Σαμαρά, εκδ.Gutenberg,σ.95
Δόμηση της ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ενός ήρωα
Ο ήρωας:
Ø εκπέμπει ιδιαίτερη λάμψη
Ø και ο οπλισμός του περιγράφεται
αναλυτικά
Ø ορμά στη μάχη και σκοτώνει πολλούς
εχθρούς
Ø έχει τη συμπαράσταση κάποιου θεού
Ø μονομαχεί με τον πιο ισχυρό απ’ τους
εχθρούς
Ø σκυλεύει το νεκρό αντίπαλο: αρπάζει
το σώμα του, αφαιρεί τον οπλισμό του, παίρνει τα άλογά του (υπέρτατη καταξίωση
του νικητή)
Ø συχνά φτάνει στην «ύβρη»
(πηγή: https://www.slideshare.net/sofiahantzi/ss-140088849)
ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ
Συνομιλία Έκτορα και
Ανδρομάχης
Λόγος Ανδρομάχης(406-439)
- · αναφορά στο μέλλον-φόβος για θάνατο Έκτορα, τύχη συζύγου και παιδιού
- · αναφορά στο παρελθόν-απώλεια πατέρα, μητέρας και αδελφών
- · αναφορά στο παρόν- ο Έκτορας αποτελεί τα πάντα γι’ αυτήν
- αμυντική πρόταση
(λόγος
συναισθηματικός,υποκειμενικός)
Λόγος Έκτορα(441-465)
- κ α τ α ν ό η σ η προς γυναίκα, φόβος για δειλία
- ιερό χρέος: ανδρείος πολεμιστής , γενναίος υπερασπιστής
- τιμή και αναγνώριση από συμπολίτες, υστεροφημία
- φόβος για άλωση Τροίας
- πόνος για τύχη γυναίκας
- ευχή για θάνατο
( λόγος ρεαλιστικός,
αντικειμενικός)
Π α ρ ά λ λ η λ α κ ε ί μ ε να
Τρώες
Κ.Π. Καβάφης
Είν’ η προσπάθειές μας, των συφοριασμένων·
είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Κομμάτι κατορθώνουμε· κομμάτι
παίρνουμ’ επάνω μας· κι αρχίζουμε
νάχουμε θάρρος και καλές ελπίδες.
Μα πάντα κάτι βγαίνει και μας σταματά.
Ο Aχιλλεύς στην τάφρον εμπροστά μας
βγαίνει και με φωνές μεγάλες μάς τρομάζει.—
Είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Θαρρούμε πως με απόφασι και τόλμη
θ’ αλλάξουμε της τύχης την καταφορά,
κ’ έξω στεκόμεθα ν’ αγωνισθούμε.
Aλλ’ όταν η μεγάλη κρίσις έλθει,
η τόλμη κι η απόφασίς μας χάνονται·
ταράττεται η ψυχή μας, παραλύει·
κι ολόγυρα απ’ τα τείχη τρέχουμε
ζητώντας να γλυτώσουμε με την φυγή.
Όμως η πτώσις μας είναι βεβαία. Επάνω,
στα τείχη, άρχισεν ήδη ο θρήνος.
Των ημερών μας αναμνήσεις κλαιν κ’ αισθήματα.
Πικρά για μας ο Πρίαμος κ’ η Εκάβη κλαίνε.
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)
(πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού)
Α σ τ υ ά ν α ξ
Γιώργος Σεφέρης, Μυθιστόρημα
| Τώρα που θα φύγεις πάρε μαζί σου και το παιδί
που είδε το φως κάτω από εκείνο το πλατάνι, μια μέρα που αντηχούσαν σάλπιγγες κι έλαμπαν όπλα και τ’ άλογα ιδρωμένα σκύβανε ν’ αγγίξουν 5 την πράσινη επιφάνεια του νερού στη γούρνα με τα υγρά τους τα ρουθούνια. Οι ελιές με τις ρυτίδες των γονιών μας τα βράχια με τη γνώση των γονιών μας και το αίμα του αδερφού μας ζωντανό στο χώμα 10 ήτανε μια γερή χαρά μια πλούσια τάξη για τις ψυχές που γνώριζαν την προσευχή τους. Τώρα που θα φύγεις, τώρα που η μέρα της πληρωμής χαράζει, τώρα που κανείς δεν ξέρει ποιόν θα σκοτώσει και πώς θα τελειώσει, 15 πάρε μαζί σου το παιδί που είδε το φως κάτω απ’ τα φύλλα εκείνου του πλατάνου και μάθε του να μελετά τα δέντρα. |
Ρ Α Ψ Ω Δ Ι Α Η
Έ κ τ ο ρ ο ς κ α ι Α ί α ν τ ο ς μ ο ν ο μ α χ ί α
Τ υ π ι κ ό μ ο ν ο μ α χ ι ώ ν
- αγώνας λόγων ( 226-243 ): χλευαστικές, προκλητικές εκφράσεις, καυχησιολογίες
- κυρίως μονομαχία ( 244- 277 ): α' φάση(244-254) χτυπήματα με κοντάρια, β' φάση(255-262)αμοιβαίο χτύπημα με κοντάρια, ελαφρύς τραυματισμός Έκτορα, γ' φάση(263-272) χτυπήματα με πέτρες, δ' φάση (273-277) ετοιμασία για χτύπημα με σπαθιά διακοπή και λήξη μονομαχίας , λόγω ερχομού νύχτας, ανακήρυξη ισοπαλίας
Ρ Α Ψ Ω Δ Ι Α Ι
Π ρ ε σ β ε ί α π ρ ο ς Α χ ι λ λ έ α
Λόγος ( ρήση ) Οδυσσέα ( 225-306 )
Πρόλογος
- προσφώνηση,φιλοφρόνηση(225-227)
- παρουσίαση κρίσιμης κατάστασης επιγραμματικά (228-231)
Κύριο μέρος
- συγκεκριμένη αναφορά στη σοβαρότητα κατάστασης αναλυτικά(232-246)
- προτροπή προς Αχιλλέα(247-251)
- υπενθύμιση συμβουλών Πηλέα(252-261)
- απαρίθμηση δώρων(261-299): δώρα άμεσα, δώρα μετά πτώση Τροίας, δώρα μελλοντικά
- παράκληση(300-301)
- υπόσχεση(302-306)
Λόγος-Απάντηση Αχιλλέα ( 307-429 )
Πρόλογος
- δήλωση για ξεκάθαρη αρνητική απάντηση(307-314)
Κύριο μέρος
- επιγραμματική αρνητική απάντηση(314-315)
- αιτιολόγηση άρνησης, αναφορά σε προσωπικά παραδείγματα(316-343)
- σταθερή αρνητική απάντηση(344-355)
- απειλή για αποχώρηση(356-368)
- δημόσια ανακοίνωση απάντησης(369-377)
- απόρριψη δώρων(378-400)
- αναγνώριση αξίας ζωής(401-409)
- αναφορά σε προφητεία Θέτιδας(410-416)
- προτροπή για εγκατάλειψη πολέμου(417-420)
Επίλογος
- άρνηση για επιστροφή στη μάχη(421-426)
- προτροπή προς Φοίνικα για αναχώρηση(427-429)
Ρ Α Ψ Ω Δ Ι Α Π
Π α τ ρ ό κ λ ε ι α
Σκηνές
- ορμητική επίθεση Πάτροκλου ( 684-697)
- απομάκρυνση Π. από Απόλλωνα(698-711)
- Απόλλωνας παρακινεί Έκτορα(712-725)
- θάνατος Κεβριόνη-μάχη για νεκρό(726-785)
- σταδιακός αφοπλισμός Πάτροκλου από Απόλλωνα(786-804)
- τραυματισμός Πάτροκλου από Εύφορβο(805-817)
- ο Έκτορας σκοτώνει τον Πάτροκλο(818-867)
Σχόλια: Βλέπε http://www.3gymagni.gr/index.php/sxoleio/b-taxi/arxaia-apo-metafrasi-b/item/1316-rapsodia-p
| Τα Άλογα του Aχιλλέως | Κ.Π. Καβάφης |
 |
| Τον Πάτροκλο σαν είδαν σκοτωμένο, που ήταν τόσο ανδρείος, και δυνατός, και νέος, άρχισαν τ’ άλογα να κλαίνε του Aχιλλέως· η φύσις των η αθάνατη αγανακτούσε για του θανάτου αυτό το έργον που θωρούσε. Τίναζαν τα κεφάλια των και τες μακρυές χαίτες κουνούσαν, την γη χτυπούσαν με τα πόδια, και θρηνούσαν τον Πάτροκλο που ενοιώθανε άψυχο — αφανισμένο — μια σάρκα τώρα ποταπή — το πνεύμα του χαμένο — ανυπεράσπιστο — χωρίς πνοή — εις το μεγάλο Τίποτε επιστραμένο απ’ την ζωή. Τα δάκρυα είδε ο Ζευς των αθανάτων αλόγων και λυπήθη. «Στου Πηλέως τον γάμο» είπε «δεν έπρεπ’ έτσι άσκεπτα να κάμω· καλλίτερα να μην σας δίναμε, άλογά μου δυστυχισμένα! Τι γυρεύατ’ εκεί χάμου στην άθλια ανθρωπότητα πούναι το παίγνιον της μοίρας. Σεις που ουδέ ο θάνατος φυλάγει, ουδέ το γήρας πρόσκαιρες συμφορές σας τυραννούν. Στα βάσανά των σας έμπλεξαν οι άνθρωποι.»— Όμως τα δάκρυά των για του θανάτου την παντοτινή την συμφοράν εχύνανε τα δυο τα ζώα τα ευγενή. |
Ρ Α Ψ Ω Δ Ι Α Σ
Ο π λ ο π ο ι ί α
Ασπίδα Αχιλλέα
- τρόπος κατασκευής(478-481)
- απεικονίσεις(482-607) - ουράνια σώματα, σκηνές από ζωή σε πόλη σε καιρό ειρήνης και σε πόλεμο, σκηνές από αγροτική ζωή, σκηνές από ζωή κτηνοτρόφων, απεικόνιση χορού νέων και νεανίδων, ωκεανός
- κατασκευή υπόλοιπων όπλων(608-616)
Ρ Α Ψ Ω Δ Ι Α Χ
Έ κ τ ο ρ ο ς α ν α ί ρ ε σ ι ς
Ο Αχιλλέας κατατροπώνει τον Έκτορα,
1630-32,
Peter Paul Rubens (1577-1640),
Musée des Beaux-Arts, Pau, Γαλλία.
Πηγή: The Bridgeman Art Library.
Μονομαχία Αχιλλέα - Έκτορα
- αγώνας λόγων(247-272)
- κυρίως μονομαχία(273-336): χτυπήματα με κοντάρια, δόλος Αθηνάς, επίθεση Έκτορα με ξίφος και θανάσιμος τραυματισμός του
- απόρριψη αιτήματος Έκτορα για παράδοση νεκρού σώματος σε δικούς του - προφητεία από Έκτορα για θάνατο Αχιλλέα(337-366)
- διασυρμός νεκρού Έκτορα - εντολή Αχιλλέα για θριαμβευτική επιστροφή στα πλοία(367-394)
Ο θρίαμβος του Αχιλλέα - Αχίλλειο Κέρκυρα
