Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου ( 330-717 )
Σχεδιάγραμμα
- Βυζάντιο (ορισμός)
- σημαντικότεροι σταθμοί
μεταμόρφωσης Ρωμαϊκού κράτους
σε Βυζαντινό
- ανατολικό και δυτικό
ρωμαϊκό κράτος
- ανασύσταση Ρωμαϊκής
Οικουμένης ---
Ιουστινιανός Α΄ (6ος αι. μ.Χ.)
- κρίση, μεταβολές και
μεταρρυθμίσεις,
αραβικές κατακτήσεις ( 7ος αι. μ.Χ.)
- Βυζαντινό κράτος : χριστιανική αυτοκρατορία
της ελληνικής
ανατολής
Ερωτήσεις
1) Τι ονομάζεται Βυζάντιο;
2) Ποιοι οι σημαντικότεροι
σταθμοί στη μεταμόρφωση
του ρωμαϊκού κράτους σε βυζαντινό;
του ρωμαϊκού κράτους σε βυζαντινό;
Από τη Ρώμη
στη Νέα Ρώμη
Καίσαρας Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος ευσεβής ευτυχής σεβαστός
( CAESAR FLAVIVS CONSTANTINVS PIVS FELIX INVICTVS
AVGVSTVS )
Σχεδιάγραμμα
- μέτρα ανόρθωσης κράτους
- συνθήκες και λόγοι ίδρυσης Κωνσταντινούπολης
- χαρακτηριστικά νέας πόλης --- εγκαίνια
- θρησκευτική πολιτική Κωνσταντίνου
χριστιανισμό --- αιτίες
,τρόποι, αντίδραση)
- διάταγμα Μεδιολάνων --- Α΄ Οικουμενική Σύνοδος
.jpg)
Άγαλμα του Κωνσταντίνου Α΄ στην Υόρκη (Γιορκ), όπου ανακηρύχθηκε
αυτοκράτορας
Ερωτήσεις
1) Ποια μέτρα πήρε ο Μέγας
Κωνσταντίνος,
για να ανορθώσει το κράτος;
για να ανορθώσει το κράτος;
2) Ποιες οι συνθήκες και οι
αιτίες ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης;
3) Ποια τα χαρακτηριστικά
της νέας πόλης;
Η αψίδα του Μεγάλου Κωνσταντίνου στη Ρώμη
4) Τι γνωρίζετε για τη
θρησκευτική πολιτική
του Μ. Κωνσταντίνου;
του Μ. Κωνσταντίνου;
5) Τι γνωρίζετε για το
διάταγμα των Μεδιολάνων;
6) Τι γνωρίζετε για την Α΄
Οικουμενική Σύνοδο;
7) Ενώ υπήρχαν πολλές
θρησκείες στο πλαίσιο του Ρωμαϊκού
κράτους (συγκρητισμός), γιατί οι διωγμοί στράφηκαν κυρίως κατά των χριστιανών
και με ποιο τρόπο σταμάτησαν;
Μελέτη και
αξιοποίηση των πηγών – Έρευνα και επεξεργασία
πηγή : κάθε στοιχείο ή
μαρτυρία μιας εποχής από τη μελέτη του οποίου συνάγονται άμεσα συμπεράσματα και
επαληθεύονται γεγονότα
είδη
πηγών : 1) α) άμεσες : μνημεία, νομίσματα, επιγραφές, σφραγίδες,
ανασκαφικά ευρήματα, γραπτά κείμενα (νομικά, πρακτικά συνόδων κ.λ.π.)
β) έμμεσες : ιστοριογραφικά και
χρονογραφικά έργα, εκκλησιαστικές ιστορίες, λογοτεχνικά έργα, έργα ρητορείας
2) α) πρωτογενείς
: έργα που γράφτηκαν την ίδια ή κοντινή εποχή προς τα ιστορικά
γεγονότα β) δευτερογενείς : έργα που γράφτηκαν σε
μεταγενέστερη εποχή από μελετητές
Τρόπος εργασίας
Ø προσεκτική ανάγνωση πηγής
Ø προσδιορισμός ταυτότητας
(συντάκτης, εποχή, είδος κειμένου)
Ø κατανόηση ζητουμένων της
ερώτησης
Ø υπογράμμιση χωρίων
(αποσπασμάτων, φράσεων)
Ø άντληση πληροφοριών
Ø συγγραφή της απάντησης
α) αναφορά
στο είδος της πηγής τον συγγραφέα και την
ιστορική περίοδο
β) απάντηση
με βάση τα δεδομένα της πηγής
γ) προσθήκη
ιστορικών πληροφοριών από γενικές ιστορικές
γνώσεις
Σχόλια: Βλέπε χάρτες: http://www.chorochronos.gr/
ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Ø Βυζαντινή ενδυμασία
Ø Βυζαντινή αρχαιολογία
Ø Βυζαντινές δυναστείες
Ø Η πόλη στο Βυζάντιο
Ø Κοινωνική ζωή στο Βυζάντιο
Ø Βυζαντινή εκπαίδευση
Ø Η διατροφή στο Βυζάντιο- Βυζαντινά
εδέσματα και ποτά, μαγειρικά σκεύη
Ø Βυζαντινό νόμισμα
Ø Βυζαντινή εικόνα
Ø Το Βυζάντιο μέσα από χάρτες
Εξελίξεις
ως τις αρχές του 6ου αι.
Σχεδιάγραμμα - Περίληψη
Αυτοκράτορες:
4Ος αιώνας: -
Ιουλιανός
- Θεοδόσιος Α’
5ος αιώνας:-
Θεοδόσιος Β’
-Ζήνων
Τέλος 5ου- αρχές 6ου αιώνα: - Αναστάσιος
Αρχές 6ου αιώνα: - Ιουστίνος Α’
Α.
Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα
Χαρακτηριστικά της οικονομίας
Ø κύρια
πηγή πλούτου ήταν η γεωργία
Ø το
κράτος ρύθμιζε τις οικονομικές εξελίξεις
Ø οι
συναλλαγές γινόντουσαν με νόμισμα (εκχρηματισμένη οικονομία)
Ø οικονομικά κέντρα ήταν οι πόλεις
του ανατολικού τμήματος
Κοινωνικά προβλήματα
v Σταδιακά
μεγαλογαιοκτήμονες αποκτούν τη γη
v Οι μικροϊδιοκτήτες γίνονται εξαρτημένοι
αγρότες ή πάροικοι στη γη τους
v Βαριά φορολογία πλήττει αγρότες και αστούς.
Συνέπειες:
- οι αγρότες καταφεύγουν σε μονές ή πόλεις
- η συγκέντρωση φτωχών στις πόλεις προκαλεί ταραχές
- οι
αυτοκράτορες προσφέρουν σε αυτόν τον όχλο «άρτον και θεάματα» για να
διατηρήσουν την ηρεμία.
Θετικά στοιχεία
ü η επέκταση στην Ανατολή (Ερυθρά θάλασσα) φέρνει εμπορικές συναλλαγές και πλούτο
ü πολυτελή προϊόντα της Ανατολής
(μετάξι, υφάσματα, μπαχαρικά) διακινούνται προς τη Μεσόγειο
Β. Το
γερμανικό πρόβλημα
o
Το 395 το Ρωμαϊκό κράτος χωρίζεται σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα
o
Το Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος
διαλύεται από επιθέσεις γερμανικών φύλων, που δημιουργούν πολλά γερμανικά
βασίλεια. Ο Θευδέριχος, ιδρυτής του Οστρογοτθικού κράτους είναι ανεξάρτητος από
το Βυζάντιο.
o
Το Ανατολικό κράτος
εξουδετερώνει το γερμανικό κίνδυνο
-πείθοντας τους Γερμανούς να στραφούν προς τη Δύση
-εγκαθιστώντας τους στα εδάφη του
-δίνοντας στους αρχηγούς τους ανώτερες στρατιωτικές θέσεις
-υποκινώντας τελικά εξέγερση της αντιγερμανικής παράταξης, που εξοντώνει τους Γερμανούς (400)
Γ.
Πολιτιστικές εξελίξεις
§ στο
Ανατολικό κράτος επιβάλλονται προοδευτικά τα ελληνικά
πολιτιστικά στοιχεία
§ ιδρύεται
το Πανεπιστήμιο της
Κωνσταντινούπολης (425), με
16 ελληνόφωνες και 15 λατινόφωνες έδρες διδασκαλίας
§ ψηφίζεται
ο Θεοδοσιανός κώδικας (438)
♦ περιέλαβε τα αυτοκρατορικά διατάγματα που είχαν εκδοθεί μετά το
312
♦ διευκόλυνε την απονομή δικαιοσύνης
Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις
αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία
Σχεδιάγραμμα - Περίληψη
- αίρεση: παρέκκλιση από ορθή χριστιανική διδασκαλία- οικουμενικές σύνοδοι
- αιρέσεις:
Αρειανισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός
- Ιουλιανός: προσπάθεια αναβίωσης ειδωλολατρίας(4ος αι. μ.Χ.)
- Θεοδόσιος: μέτρα κατά αρχαίας θρησκείας ( κλείσιμο ναών
και μαντείων-Ολυμπιακοί αγώνες)
- Θεοδόσιος: μέτρα κατά αρχαίας θρησκείας ( κλείσιμο ναών
και μαντείων-Ολυμπιακοί αγώνες)
- θρησκευτικός φανατισμός: βιαοπραγίες,καταστροφές, βανδαλισμοί
- σύνεση μεγάλων πατέρων της εκκλησίας( Μ. Βασίλειος,
Αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος, Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος,
Αγ. Γρηγόριος Νύσσης): αξιοποίηση αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας,σύνθεση χριστιανισμού-ελληνισμού
- σύνεση μεγάλων πατέρων της εκκλησίας( Μ. Βασίλειος,
Αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος, Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος,
Αγ. Γρηγόριος Νύσσης): αξιοποίηση αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας,σύνθεση χριστιανισμού-ελληνισμού
Ο Ιουστινιανός και
το έργο του
Σχεδιάγραμμα
- πολιτική Ιουστινιανού
- εσωτερική πολιτική (
πολιτικός, οικονομικός,θρησκευτικός , νομοθετικός τομέας
)
- εξωτερική πολιτική (
αποκατάσταση Ρωμαϊκής Οικουμένης ---πόλεμος με Βανδάλους, Γότθους, Πέρσες, Σλάβους)
- χαρακτηρισμός εξωτερικής πολιτικής και
συνέπειες
- φιλόδοξο οικοδομικό
πρόγραμμα ( αμυντικά έργα, θρησκευτικά έργα, έργα κοινής ωφελείας )
- Αγία Σοφία ( ρυθμός,
αρχιτέκτονες, τρούλος,φωτισμός,σημασία )
Ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας
"...Και δε γράψαμε το νόμο στην πατροπαράδοτη γλώσσα (λατινική) αλλά σ' αυτή την κοινή, την ελληνική, ώστε να γίνει γνωστός σε όλους, αφού θα μπορούν να τον καταλάβουν εύκολα..."
Απόσπασμα από τη Νεαρά VII, I, του Ιουστινιανού.
"...Και δε γράψαμε το νόμο στην πατροπαράδοτη γλώσσα (λατινική) αλλά σ' αυτή την κοινή, την ελληνική, ώστε να γίνει γνωστός σε όλους, αφού θα μπορούν να τον καταλάβουν εύκολα..."
Απόσπασμα από τη Νεαρά VII, I, του Ιουστινιανού.
Ερωτήσεις
1)
Ποιο το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;
2)
Με ποιους τομείς της εσωτερικής πολιτικής
ασχολήθηκε ο Ιουστινιανός;
ασχολήθηκε ο Ιουστινιανός;
3)
Τι γνωρίζετε για τη στάση του Νίκα;
4)
Ποιες οι ενέργειες του Ιουστινιανού
στον οικονομικό
τομέα;
5)
Ποιες οι ενέργειες του Ιουστινιανού στον θρησκευτικό
τομέα;
6)
Ποιες οι ενέργειες του Ιουστινιανού στον νομοθετικό τομέα
και ποια η σημασία τους;
.jpg)
7)
Ποιος ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής και με ποιους
λαούς συγκρούστηκαν οι Βυζαντινοί;
8)
Ποια η κατάσταση στη Δύση, στην Ανατολή και στο Βορρά;
9)
Πώς χαρακτηρίζεται η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού
και ποιες οι συνέπειες;
10)Πώς χαρακτηρίζεται το οικοδομικό
πρόγραμμα του Ιουστινιανού και τι είδους έργα κατασκευάστηκαν;
11)Τι γνωρίζετε για την Αγία Σοφία;
12)Ποιοι οι αρχιτέκτονες της Αγία
Σοφίας και ποια η καινοτομία που χρησιμοποίησαν στο σχέδιο του ναού;
13)Ποια η σημασία του ναού;
Σχόλια: Δραστηριότητες με χάρτη: http://blogs.sch.gr/elearningblog/files/2011/10/map_Justinien_011.swf
Ο Ηράκλειος
και η δυναστεία
του ( 7ος αι.)
.jpg)
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
- οικονομική κρίση (αιτίες
και συνέπειες)
- εξωτερικοί εχθροί
(Σλάβοι, Πέρσες)
- αντιμετώπιση
(κινητοποίηση δυνάμεων κράτους και ριζική μεταρρύθμιση)
- αντεπίθεση Ηρακλείου (
πολεμικές ενέργειες, ολοκληρωτική νίκη
κατά Περσών --- θρησκευτικός χαρακτήρας εκστρατειών )
- Θέματα ( ορισμός, αιτία
δημιουργίας, διοίκηση, εξάπλωση )
- θεματικός στρατός (εθνικός
στρατός, ελεύθεροι στρατιώτες αγρότες)
- εξελληνισμός
αυτοκρατορίας
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Γιατί το Βυζάντιο συγκλονίστηκε από σοβαρή
κρίση
(τέλη
6ου-αρχές 7ου αι.) και ποιες ήταν οι
συνέπειες;
2) Ποιοι οι εξωτερικοί
εχθροί επί Ηρακλείου και πώς αντιμετωπίστηκαν;
3) Τι γνωρίζετε για τις
πολεμικές ενέργειες του Ηρακλείου κατά των Περσών;
4) Ποια στοιχεία αποδεικνύουν τον θρησκευτικό
χαρακτήρα των εκστρατειών
κατά των Περσών;
5) Τι ήταν τα θέματα, για
ποιο λόγο δημιουργήθηκαν και πως
διοικούνταν;
6) Τι γνωρίζετε για το
θεματικό στρατό;
7) Γιατί ο θεματικός στρατός
ήταν πιο αξιόμαχος από τον μισθοφορικό;
8)
Ποια
στοιχεία φανερώνουν τον
σταδιακό εξελληνισμό του βυζαντινού κράτους;
(να αντλήσετε πληροφορίες από
ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο )
Ο Ακάθιστος ύμνος χαρακτηρίζεται ως ένα αριστούργημα της
βυζαντινής υμνογραφίας και σύμφωνα
με το Συναξαριστή δημιουργήθηκε
το 626, μετά τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία
των Αβάρων και των Περσών, οπότε και εψάλη για πρώτη φορά.
Σχόλια: A. Αυτοκρατορική τίτλωση και υπογραφή
Η τίτλωση του βυζαντινού
αυτοκράτορα διαμορφώθηκε σιγά-σιγά κατά τη διάρκεια της μακραίωνης βυζαντινής
ιστορίας. Στην αρχή σύμφωνα με τη ρωμαϊκή παράδοση, περιλάμβανε, εκτός από το
οικογενειακό όνομα του αυτοκράτορα, τα θριαμβευτικά του επίθετα και τους
τίτλους της αυτοκρατορικής μεγαλειότητας και καμιά φορά εκφράσεις αφοσίωσης στο
θείο. Αργότερα η μορφή της τίτλωσης απλουστεύεται. Τα θριαμβευτικά επίθετα και
οι τίτλοι μεγαλειότητας καταργούνται. Κάποτε όμως παρατηρείται μεμονωμένη
χρησιμοποίηση της παλιάς τίτλωσης από φιλόδοξους αυτοκράτορες ή σε δύσκολες
ιστορικά στιγμές.
1. Imperator Justinianus Alamanicus Gotticus, Francicus Germanicus Anticus
Alanicus Wandalicus Africanus felix inclitus victor as triumphator semper
Augustus
(Νεαρά 541μ.Χ.,796)
Ἐν ὀνόματι τοῡ δεσπότου Ἰησοῡ Χριστοῡ τοῡ θεοῡ ἡμῶν Αὐτοκράτωρ Καῑσαρ Φλάβιος Ἰουστινιανός Ἀλαμανικός, Γοτθικός, Φραγκικός, Γερμανικός, Ἀντικός, Ἀλανικός, Bανδαλικός,Ἀφρικανός, εὐσεβής, εὐτυχής, ἔνδοξος, νικητής
τροπαιοῡχος,
ἀεισέβαστος αὔγουστος
( Νεαρά 541μ.Χ.,695)
2. Ἐν ὀνόματι τοῡ δεσπότου Ἰησοῡ Χριστοῡ τοῡ θεοῡ ἡμῶν αὐτοκράτωρ καῑσαρ Φλάβιος Ἡράκλειος πιστός ἐν Χριστῷ ἡμερότατος μέγιστος εὐεργέτης εἰρηνικός Ἀλαμανικός, Γοτθικός, Φραγκικός, Γερμανικός, Ἀντικός, Ἀλανικός, Bανδαλικός,Ἀφρικανός, ἐρουλικός,γηπεδικός ,εὐσεβής, εὐτυχής, ἔνδοξος, νικητής ,τροπαιοῡχος, ἀεισέβαστος αὔγουστος (Νεαρά 612 μ.Χ.)
3. Ἐν ὀνόματι τοῡ πᾱσιν ἀνθρώποις νομοθετήσαντος τά σωτήρια Χριστοῡ τοῡ ἀληθινοῡ Θεοῡ ἡμῶν αὐτοκράτωρ καῑσαρ Φλάβιος Λέων εὐσεβής, εὐτυχής, ἔνδοξος, νικητής τροπαιοῡχος, ἀεισέβαστος αὔγουστος (Νεαρά 886-910 μ.Χ.)
4. Ἐν ὀνόματι τοῡ Πατρός καί τοῡ Υἱοῡ καί τοῡ ἁγίου Πνεύματος Ἀλέξιος βασιλεύς πιστός ὀρθόδοξος καί αύτοκράτωρ Ρωμαίων ὁ Κομνηνός
(χρυσόβουλος
λόγος 1082 μ.Χ.)
5. Ἐν ὀνόματι τοῡ Θεοῡ, ἀμήν. Ἰωάννης ἐν
Χριστῷ τῷ θεῷ πιστός βασιλεύς καί αὐτοκράτωρ
Ρωμαίων ὁ Παλαιολόγος
(Τρέβα 1342 μ.Χ.-τρέβα:προσωρινή ανακωχή εχθροπραξιών )
6. Μανουήλ ἐν Χριστῷ
τῷ θεῷ πιστός βασιλεύς καί αὐτοκράτωρ Ρωμαίων ὁ Παλαιολόγος
καί ἀεί αὔγουστος
(Τρέβα 1406 μ.Χ.)
2. Κάνοντας κλικ στην παρακάτω διεύθυνση βλέπουμε τις δυναστείες των βυζαντινών αυτοκρατόρων: http://www.megarevma.net/Aftokratores.htm
Λαοί στον περίγυρο του Βυζαντινού κράτους
(περιληπτικό
σχεδιάγραμμα)
1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
- Σλάβοι (νομάδες με ιδιότυπη πολιτική οργάνωση, εγκαταστάθηκαν βόρεια Δούναβη, επιδρομές κατά Βυζαντίου,εντάχθηκαν σε κράοτς Αβάρων τον 7ο μ. Χ. αι.)
- Άβαροι (λαός ουννικής καταγωγής, ίδρυσαν ισχυρή αυτοκρατορία στην Κεντρική ευρώπη τον 6ο αι., έκαναν επιδρομές στο Βυζάντιο και μαζί με Σλάβους πολιόρκησαν Θεσσαλονίκη)
- Κινήσεις Σλάβων ( τον 7ο αι. εγκαταστάθηκαν σε εδάφη ηπειρωτικής Ελλάδας και ίδρυσαν σκλαβηνίες=πολιτικά αυτόνομες νησίδες σλαβικού πληθυσμού ανάμεσα σε Έλληνες--- έκαναν λεηλασίες και επιθέσεις, δημιουργώντας προβλήματα στην επικοινωνία της πρωτεύουσας με τις επαρχίες---σταδιακά απέκτησαν οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις με Έλληνες και επηρεάστηκαν από ελληνικό πολιτισμό)
- Εξελληνισμός Σλάβων ( έγινε τον 9ο και 10ο αι. σταδιακά: αρχικά υποτάχθηκαν στρατιωτικά στο Βυζάντιο, μετά εκχριστιανίστηκαν και τέλος αφομοιώθηκαν κοινωνικά και εθνολογικά)
2. Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με
το Βυζάντιο
α)
ίδρυση βουλγαρικού κράτους
- Βούλγαροι-Βυζαντινοί ( Βούλγαροι: λαός ασιατικής καταγωγής με καλή στρατιωτική και πολιτική οργάνωση--- το 680μ.Χ.νίκησαν τα βυζαντινά στρατεύματα και κατέλαβαν περιοχή μεταξύ Δούναβη και Αίμου---ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ΄ υπέγραψε συνθήκη ειρήνης, ως έμμεση αναγνώριση βουλγαρικού κράτους)
- Βούλγαροι-Σλάβοι ( οι Βούλγαροι ήθελαν να υποτάξουν Σλάβους και από συγκρούσεις γεννήθηκε νέα φυσιογνωμία κράτους Βουλγάρων: οι Βούλγαροι έδωσαν το όνομα και την κρατική οργάνωση και οι Σλάβοι έδωσαν γλώσσα και λαϊκή βάση)
β) Σχέσεις με Βυζάντιο
- Πόλεμοι: υπήρξαν μεγάλες περίοδοι πολέμων Βουλγάρων και Βυζαντινών
- Εμπορικές συναλλαγές: στα διαλείμματα των πολέμων ρυθμίζονταν με συνθήκες
- Γλώσσα: η ελληνική ως επίσημη γλώσσα από τους ηγεμόνες(χάνους)
- Εκχριστιανισμός: το 864 μ. Χ. δέχτηκαν το χριστιανισμό και επηρεάστηκαν από βυζαντινό πολιτισμό
3.Η εξάπλωση των Αράβων
α.
Ίδρυση και αρχές Ισλάμ
- ορισμός: μονοθεϊστική θρησκεία, ιδρυτής ο Μωάμεθ το 622---Ισλάμ=αφοσίωση και πίστη σε θέλημα Θεού
- συνέπεια: η ίδρυση Ισλάμ βοήθησε σε συνένωση Αράβων και εξάπλωσή τους, που επηρέασε παγκόσμια ιστορία
- Μωάμεθ-προφήτης ( οδηγός καραβανιών σε Εγγύς Ανατολή , γνώρισε χριστιανισμό και ιουδαισμό, επηρεάστηκε και διακήρυξε αρχές ισλαμισμού---622=έτος εγίρας, δηλ. αποδημίας, διώχτηκε από Μέκκα σε Μεδίνα---622-633;Ισλάμ επεκτείνεται σε Αραβία)
- Κοράνι:=λόγος Θεού ( ιερό βιβλίο νέας θρησκείας, απιτούσε από πιστούς=μουσλίμ διάδοση θρησκείας με ιερό πόλεμο κατά απίστων =τζιχάντ---οι πιστοί που πέθαιναν στον ιερό πόλεμο ονομάζονταν μάρτυρες της πίστης και εξασφάλιζαν τον Παράδεισο)
β.
Η επέκταση-παράγοντες και συνέπειες
- επέκταση Αράβων προς Βυζάντιο ( χαλίφης= τοποτηρητής και διάδοχος προφήτη ηγήθηκε εξόρμησης από τη χερσόνησό τους---ήττα βυζαντινού στρατού---κατακτήθηκαν οι γειτονικές ρωμαϊκές και περσικές επαρχίες, δηλ. Συρία, Παλαιστίνη, Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Περσία ----τα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίουπεριορίστηκαν στην οροσειρά του Ταύρου)
- λόγοι αραβικής επέκτασης ( εξάντληση Βυζαντινών και Περσών από μακροχρόνιους πολέμους, αντίθεση μεταξύ κεντρικής εξουσίας και ανατολικών βυζαντινών επαρχιών που ήταν μονοφυσίτες , κατακτήθηκαν από Άραβες και εντάχθηκαν στο Χαλιφάτο(αραβικό κράτος)
- επέκταση Αράβων προς Δύση ( κατάκτηση παραλίων Β. Αφρικής τέλη 7ου αι.----πέρασαν το Γιβραλτάρ τον 8ο αι. και κατέλαβαν Ισπανία---ανακοπή προέλασης από Μαρτελάο στο Πουατιέ Γαλλίας)
- θαλάσσια επέκταση ( διεκδίκησαν κυριαρχία στην Μεσόγειο, ναυπήγησαν στόλο, κατέλαβαν Κύπρο, Ρόδο, Κω, Χίο, Κύζικο, πολιόρκησαν Κωνσταντινούπολη, αποκρούστηκαν με υγρό πυρ,επινόηση Σύρου Καλλίνικου και τον 9ο αι. κατέκτησαν Κρήτη και Σικελία)
- Συνέπειες ( διάσπαση μεσογειακού κόσμου, εδαφική συρρίκνωση Βυζαντινής αυτοκρατορίας και απώλεια αστικών κέντρων, μείωση αγροτικής παραγωγής, αρνητική επιρροή στο εμπόριο)
4. Εμπόριο και πολιτισμός Αράβων
α.
Ανάπτυξη εμπορίου
- μέσα 8ου αι. οι Άραβες έγιναν μεταπράτες=έμποροι του διεθνούς εμπορίου λόγω της καλής γεωγραφικής θέσης Χαλιφάτου μεταξύ Ανατολής και Δύσης και της εκμετάλλευσης ορυχείων χρυσού και αργύρου δυτικής Αφρικής και Σαχάρας
- δημιουργήθηκαν εμπορικές αποικίες σε ακτές Ινδιών, ΝΑ Ασίας και Κίνας τον 9ο αι. και μπαχαρικά και άλλα είδη πολυτελείας πέρασαν στις βυζαντινές και αραβικές αγορές
- οι έμποροι του Ισλάμ καινοτόμησαν:συγκρότησαν εμπορικές εταιρείες, επινόησαν την εμπορική επιταγή, ανέπτυξαν πιστωτικό σύστημα(αργυραμοιβοί, τράπεζες)
β.
Γράμματα, επιστήμες, τέχνες
- ιδρύθηκαν βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια(Κόρδοβα, Βαγδάτη) αραβική λογοτεχνία δημοφιλής, βιβλιοπωλεία σε μεγάλες πόλεις, χαλίφες συλλέκτες χειρογράφων, μετάφραση έργων Ινδών, Περσών και Ελλήνων(έργα Αριστοτέλη και Νεοπλατωνικών επηρέασαν αραβική σκέψη και επιστήμη)
- αραβική τέχνη:ανεικονική, δανείστηκε τεχνίτες, υλικά και τεχνικές από Βυζάντιο----έργα:τεμένη(τζαμιά), αραβουργήματα(έργα μικροτεχνίας) από ελεφαντόδοντο
γ.
επίδραση αραβικού πολιτισμού
- επιστημονικές ανακαλύψεις Αράβων:καθιέρωση ινδικής αρίθμησης(Μαθηματικά), οργάνωση μακρινών ταξιδιών (Γεωγραφία),υπολογισμός τροχιάςήλιου και πλανητών (Αστρονομία), ανακάλυψη θειικού οξέος και οινοπνεύματος (Χημεία), καθιέρωση νέων φαρμάκων και πολυπλόκων εγχειρήσεων ( Ιατρική)
- εισαγωγές νέων προϊόντων:χαρτί(κινεζική εφέρευση), καλλιέργεια βερίκοκου, αγκινάρας, βαμβακιού, λεμονιού, ζαχαροκάλαμου
- πολλές λέξεις αραβικής προέλευσης σε ευρωπαϊκές γλώσσες , όπως Άλγεβρα, ζενίθ, τζίφρα, τσεκ, μουσελίνα, σιρόπι, ταρίφα, αλκοόλ, αλχημεία, σαφράν κ.λ.π.
Περίοδος της μεγάλης ακμής
του Βυζαντίου (717 - 1025)
του Βυζαντίου (717 - 1025)
-
εικονομαχία: μακρόχρονη και καταστροφική
αντιπαράθεση
-
αγώνες εναντίον Βουλγάρων και Αράβων
-
ισχυροποίηση κράτους
- εκχριστιανισμός Βουλγάρων και Μοραβών
-
Μακεδονική δυναστεία: σταθερότητα
κεντρικής εξουσίας, οικονομική υπεροχή Πόλης, κυριαρχία αριστοκρατίας,
αναδιοργάνωση στρατού, επέκταση συνόρων, εκχριστιανισμός Ρώσων
-
ανάπτυξη εμπορίου, βιοτεχνίας
-
αύξηση πληθυσμού και αγροτικής
παραγωγής, προστασία αγροτών
Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής
ελληνικής βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Σχεδιάγραμμα
- σταθεροποίηση συνόρων --- βυζαντινή
αντεπίθεση
-ενίσχυση ελληνικού χαρακτήρα --- οργάνωση εξωτερικής πολιτικής
- επέκταση θεσμού θεμάτων --- ανάπτυξη
θεματικού στρατού
- Κωνσταντίνος Ε΄: βελτίωση οικονομίας,
αύξηση πληθυσμού, αύξηση εσόδων, ανάκαμψη εμπορίου-βιοτεχνίας, οικονομία
αγροτική
- Νικηφόρος Α΄ --- κακώσεις
Ερωτήσεις
1) Ποιες αλλαγές σημειώθηκαν στο Βυζάντιο στη διάρκεια της δυναστείας των Ισαύρων και της δυναστείας του Αμορίου;
2) Ποιες οι πρώτες ενδείξεις για ανάκαμψη της οικονομίας στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ε΄;
3)
Τι γνωρίζετε για τις κακώσεις του Νικηφόρου Α΄;
Η μεταβατική εποχή: οι έριδες
για το ζήτημα των εικόνων
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
Ø
Εικονομαχία (ορισμός, πρωτεργάτες, αίτια
)
Ø
Α΄ φάση (726-787) :
εικονομάχοι (Λέων Γ΄--- διατάγματα), εικονόφιλοι ( τιμωρίες και
διώξεις, καταστροφή μονών)
Ø
Ζ΄ Οικουμενική σύνοδος:αποκατάσταση
εικόνων,τιμητική προσκύνηση
Ø
Β΄ φάση (815-843) : Λέων Ε΄
Αρμένιος (επανέναρξη έριδας )
Ø
σύνοδος 843: οριστική αποκατάσταση και
αναστήλωση εικόνων
Ø
σημασία ήττας εικονοκλαστών και συνέπειες
εικονομαχίας
Ερωτήσεις
1) Τι ονομάζουμε Εικονομαχία, ποιοι οι
πρωτεργάτες αυτής και ποιες οι ενέργειές τους;
2) Ποια τα αίτια της εικονομαχικής πολιτικής
των Ισαύρων;
3) Τι γνωρίζετε για την πρώτη φάση της
εικονομαχίας;
4) Τι γνωρίζετε για την δεύτερη φάση της
εικονομαχίας;
5) Ποια η σημασία της ήττας των εικονοκλαστών
για το Βυζάντιο;
6) Ποιες οι συνέπειες της εικονομαχίας;
Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της νέας εποχής
Σχεδιάγραμμα
Ø Έναρξη νέας
εποχής: Μιχαήλ Γ΄ - Βάρδας
Ø Ίδρυση σχολής
Μαγναύρας: Λέων φιλόσοφος- αναβίωση αρχαίων γραμμάτων
Ø Ενδιαφέρον
για κλασσικούς: πατριάρχης Φώτιος – Μυριόβιβλος
Ø Αραβικοί
πόλεμοι
και επική ποίηση: συγκρούσεις Βυζαντινών-Αράβων, ακρίτες (οι στρατιώτες
που προστάτευαν τα ανατολικά σύνορα-άκρα του κράτους)- ακριτικά
τραγούδια(τα
σημαντικότερα δείγματα δημώδους λογοτεχνίας)
Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους
Σχεδιάγραμμα
·
εκχριστιανισμός Μοραβών(Σλάβων): ηγεμόνας Ρατισλάβος(αντιμετώπιση
απειλής Γερμανών) – Μιχαήλ Γ΄και Φώτιος (επέκταση επιρροής σε Κεντρική Ευρώπη)
·
αποστολή εκχριστιανισμού: Κύριλλος και Μεθόδιος –
σλαβικό αλφάβητο
·
σημασία εκχριστιανισμού: οργάνωση σλαβικής εκκλησίας
– ενότητα Σλάβων
(Κείμενο γραμμένο με χρήση του Κυριλλικού αλφαβήτου. Πρόκειται για σελίδα (10ος-11ος αιώνας), που βρίσκεται στην μονή Ζωγράφου στο Άγιο Όρος.)
·
εκχριστιανισμός Βουλγάρων: πάπας (επέκταση επιρροής
σε Βαλκάνια) – Βυζάντιο( υποχρέωση ηγεμόνα για βάπτιση) – πάπας ( νέα επέμβαση
σε εσωτερικά βουλγαρικής εκκλησίας) – Φώτιος( κατηγορεί ρωμαϊκή εκκλησία)
·
συνέπειες: αναθεματισμός πάπα, απόρριψη δόγματος
για Άγιο Πνεύμα, εκκλησία Βουλγαρίας υπό δικαιοδοσία πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης
Η βυζαντινή εποποιία. Επικοί αγώνες
και επέκταση της αυτοκρατορίας
και επέκταση της αυτοκρατορίας
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
- αγώνες με Άραβες
- αντεπίθεση
Βυζαντινών----Νικηφόρος Φωκάς, Ιωάννης Τζιμισκής, Βασίλειος Β΄ βουλγαροκτόνος----
ανάκτηση παλαιών ρωμαϊκών εδαφών
( Ιωάννης Τζιμισκής)
- αγώνες με Βουλγάρους
- Βούλγαροι
βασιλείς: Συμεών , Πέτρος, Σαμουήλ
- σπουδαιότερες
μάχες: Σπερχειού(997), Κλειδίου(1014)
- αποτέλεσμα:
υποταγή Βουλγαρίας σε Βυζάντιο και χωρισμός σε δύο θέματα
- οικονομικές συνέπειες πολέμων
- άνθιση
οικονομίας(νέα εδάφη, έσοδα από φόρους)
- ειρηνική
καλλιέργεια γης
- πολλαπλασιασμός
παραγωγής---- αύξηση νομισματικών αποθεμάτων
- ενίσχυση
διεθνούς κύρους αυτοκρατορίας
ΣΧΟΛΙΑ:βλέπε παρουσίαση: http://www.slideshare.net/mavraroda/ss-28744877?related=1
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1.
Με ποιους λαούς συγκρούστηκαν οι Βυζαντινοί στα αρχές
του 10ου αι.;
2.
Ποιοι ήταν οι αρχηγοί των Βυζαντινών στους αγώνες εναντίον
των Βουλγάρων και ποιες περιοχές ανακτήθηκαν;
3.
Ποιοι ήταν οι αρχηγοί των Βουλγάρων και ποιες οι
ενέργειές τους;
4.
Ποιες οι σπουδαιότερες μάχες των Βυζαντινών με τους
Βουλγάρους και ποιο το αποτέλεσμα;
5.
Ποιες οι οικονομικές συνέπειες των πολέμων;
Τέλος Ιουλίου 1014, στη μάχη του Κλειδίου, ο Βασίλειος οδηγεί τα βυζαντινά στρατεύματα σε θρίαμβο κατανικώντας το Βούλγαρο Σαμουήλ.
Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού κράτους
α. Η διαμόρφωση του έθνους των
Ρώσων
Ø Βάραγγοι(σκανδιναβικά φύλα), Ρως,
Βίκιγκς, Νορμανδοί(εμπορικές και πειρατικές δραστηριότητες)
Ø Αξιοποίηση υδάτινων δρόμων για
επικοινωνία Βυζάντιο
Ø Ρωσικό έθνος: ανάμειξη
Βαράγγων-Ρως με ανατολικούς Σλάβους
(Νέο όνομα και κρατική οργάνωση από
Βαρράγγους-Ρως // γλώσσα και λαϊκή βάση από Σλάβους)
β. Ίδρυση κράτους – Σχέσεις με
Βυζάντιο
Ø Ηγεμονία Κιέβου- α΄ ρωσικό
κράτος(9ος αι.),εμπόριο με Βυζάντιο και χαλιφάτο
Ø Σχέσεις Ρώσων – Βυζαντίου:
αποτυχημένες εκστρατείες, εμπορικές συνθήκες
Ø Πολιτιστικές ανταλλαγές: έμποροι
και διπλωμάτες, φορείς ιδεών και πεποιθήσεων, προετοιμασία για εκχριστιανισμό
γ. Εκχριστιανισμός Ρώσων
Ø Α΄ φάση: Ρώσος ηγεμόνας
Βλαδίμηρος αποστέλλει βοήθεια σε αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄ για καταστολή
εξέγερσης δυνατών – υπόσχεση Βασίλειου προς Βλαδίμηρο για γάμο με αδερφή
Ø Β΄ φάση: κατάληψη Χερσώνας από
Βλαδίμηρο και αποδοχή γάμου – προϋπόθεση η βάπτιση Βλαδίμηρου – ομαδική βάπτιση
Ρώσων
Ø Συνέπειες εκχριστιανισμού: Ρωσία
σε σφαίρα επιρροής Βυζαντίου, επίδραση από Βυζαντινούς προς πνευματικό και
υλικό πολιτισμό Ρώσων, εμπορικές ανταλλαγές, Ρώσοι μισθοφόροι σε αυτοκρατορική
φρουρά και βυζαντινό στρατό
Σχέσεις Βυζαντίου – Δύσης. Αγώνες
για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων
για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων
α. Ο ελληνισμός της Ιταλίας
§ Ενίσχυση Σικελίας και νότιας
Ιταλίας (αρχαιοελληνικές αποικίες) με Έλληνες κυρίως Ελλάδας λόγω επιδρομών
§ Κατάληψη Σικελίας από Άραβες
–μετακίνηση Ελλήνων προς νότια Ιταλία
§ Νότια Ιταλία –τρία θέματα:
Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας, Λουκανίας
Β. Η ιταλική πολιτική των
Μακεδόνων - σχέσεις με Γερμανικό κράτος
§ Αραβικός κίνδυνος: Κωνσταντίνος
Ζ΄ συμμαχεί με ηγέτες Δύσης –ήττα από Άραβες------Νικηφόρος Φωκάς- συμμαχία με
ιταλούς ηγεμόνες και ντόπιο πληθυσμό
§ Γερμανικός κίνδυνος: στέψη
γερμανού Όθωνα Α΄ από
πάπα ως αυτοκράτορα Ρωμαίων –εχθρική αντιμετώπιση από Νικηφόρο Φωκά ------
ένωση τριών ιταλικών βυζαντινών θεμάτων σε καπετανάτο από Τζιμισκή ------ γάμος
Όθωνα Β΄με Θεοφανώ, ανιψιά Τζιμισκή , επίδραση βυζαντινού πολιτισμού σε
γερμανικό -------- αντιμετώπιση κινδύνων από Βασίλειο Β΄ με συνεργασία Ενετών
και Πισατών
§ Νορμανδικός κίνδυνος: κατάκτηση
πολλών μερών Ιταλίας κι απειλή για βυζαντινές κτήσεις ( 11ος αι.)
(Βυζαντινοί στρατιώτες)
Οι εξελίξεις στην οικονομία
και στην κοινωνία
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
Ø σταθεροποίηση δημογραφικής
εξέλιξης
Ø ανάπτυξη αστικής οικονομίας
Ø δυνατοί(μεγαλοκτηματίες
ευγενείς)----αριστοκρατία γης, αριστοκρατία αξιωμάτων
Ø πένητες(φτωχοί
αγρότες)----ελεύθεροι γαιοκτήμονες, ακτήμονες, γεωργοί, πάροικοι
Ø σχέσεις αριστοκρατίας –πενήτων
Ø εκχρηματισμένη αστική οικονομία
Ø ανοικοδόμηση και ίδρυση πόλεων
Ø συντεχνίες(επαγγελματικά
σωματεία)
Ø εξωτερικό εμπόριο
Ø δημιουργία μεσαίας τάξης
Ø αστική λαϊκή μάζα
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Ποιες ήταν οι οικονομικές αλλαγές
επί Μακεδόνων;
2) Ποιοι είναι οι δυνατοί και ποιοι
οι φτωχοί αγρότες;
3) Ποιοι κίνδυνοι απειλούσαν την
αγροτική κοινότητα στις αρχές του 9ου αι.;
4) Γιατί η αγροτική παραγωγή
παρέμεινε στάσιμη ως τον 11ο αι.;
5) Τι γνωρίζετε για την αστική
οικονομία;
6) Τι ήταν οι συντεχνίες;
7) Τι γνωρίζετε για το εξωτερικό
εμπόριο;
8) Πώς δημιουργήθηκε η μεσαία τάξη
και ποιοι αποτελούσαν τον δήμο;
Η νομοθεσία της Μακεδονικής
δυναστείας
και η σύγκρουσή τους με τους δυνατούς
και η σύγκρουσή τους με τους δυνατούς
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
Ø έκδοση νέων νόμων και αναθεώρηση
παλαιών
Ø στόχοι Μακεδόνων βασιλέων για
νομοθεσία
Ø νομοθετικά έργα( Πρόχειρος νόμος,
Επαναγωγή, Βασιλικά, Επαρχικόν βιβλίον, Νεαρές )
Ø επιδιώξεις δυνατών
Ø στήριξη βυζαντινού κράτους προς
μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία
Ø νόμοι κατά Δυνατών
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Ποια η νομοθετική δραστηριότητα
της Μακεδονικής δυναστείας;
2) Ποιοι οι στόχοι των Μακεδόνων
βασιλέων;
3) Ποια τα νομοθετικά έργα που
θέσπισε η Μακεδονική δυναστεία και τι γνωρίζετε γι’ αυτά;
4) Ποιες επιδιώξεις είχαν οι Δυνατοί
και ποια η στάση του κράτους;
5) Τι πέτυχαν οι αυτοκράτορες μ’ αυτούς
τους νόμους;
Περίοδος της κρίσης του Βυζαντίου (1025-1453)
Ø θάνατος
Βασιλείου Β΄ : περίοδος κρίσης
Ø δυναστεία
Κομνηνών :ανασυγκρότηση κράτους
Ø δυναστεία
Αγγέλων : κατάλυση κράτους από σταυροφόρους
Ø δημιουργία
ελληνικών και λατινικών κρατών
Ø 14ος
αι. : αποσύνθεση Βυζαντίου
Ø 15ος αι.: κατάλυση κράτους από Οθωμανούς Τούρκους
Η εξασθένηση του Βυζαντίου
και το σχίσμα με τη Δύση
και το σχίσμα με τη Δύση
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
- Βασίλειος
Β΄ --- θρίαμβος στα πεδία μαχών, κράτος με διεθνές κύρος
- Θάνατος
Βασιλείου Β΄--- εσωτερική
κρίση (αποστρατιωτικοποίηση, κοινωνική, οικονομική, πολιτική κρίση)
- στρατιωτικές
αποτυχίες --- Σελτζούκοι Τούρκοι (μάχη Ματζικέρτ)
- κατάληψη
βυζαντινής Ιταλίας από Νορμανδούς
- διάδοχοι
Βασιλείου Β΄ ---- στασιμότητα και υποχώρηση
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1. Ποια
εσωτερικά προβλήματα παρουσιάστηκαν στο βυζαντινό κράτος κατά την εποχή των
διαδόχων του Βασιλείου Β΄;
2. Ποιοι
νέοι εχθροί εμφανίστηκαν και ποια τα αποτελέσματα των συγκρούσεων;
3. Ποια τα
χαρακτηριστικά της περιόδου των διαδόχων του Βασιλείου Β΄;
Οι Κομνηνοί και η μερική
αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
- κατάσταση
αυτοκρατορίας --- Αλέξιος Α΄ --- εξωτερικοί κίνδυνοι (Νορμανδοί, Κουμάνοι,
Πατζινάκες, Σελτζούκοι Τούρκοι)
- εσωτερική
πολιτική --- θεσμός πρόνοιας
- εξωτερικές
επιτυχίες: Αλέξιος Α΄ ( ανάκτηση περιοχών )-Ιωάννης
Κομνηνός ( κατάκτηση εδαφών)- Μανουήλ Α΄
Κομνηνός(φιλοδυτική πολιτική)
- στρατιωτική
κατάρρευση ( καταστροφή βυζαντινού στρατού---Μυριοκέφαλο
Φρυγίας --- (1176 )
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1. Ποια η
εσωτερική πολιτική των Κομνηνών;
2. Ποιοι
ήταν οι εξωτερικοί εχθροί του Βυζαντινού κράτους την εποχή του Αλεξίου Α΄ και
πώς αντιμετωπίστηκαν από τον ίδιο και τους άλλους Κομνηνούς;
3. Πού,
πότε, από ποιους συνέβη η καταστροφή του βυζαντινού στρατού και ποιες οι
συνέπειες;
Η ενετική οικονομική διείσδυση
και το σχίσμα των εκκλησιών
και το σχίσμα των εκκλησιών
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
Αλέξιος
Α΄ --- χρυσόβουλο 1082 --- εμπορικά προνόμια στους Βενετούς σημασία
συνθήκης Βενετοί
--- ίδρυση πανίσχυρης αποικιακής αυτικρατορίας Σχίσμα
δύο εκκλησιών (αίτια, συνθήκες, αποτέλεσμα, σημασία)
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Τι
πρόσφεραν οι Βενετοί στους Βυζαντινούς και τι τους ανταπέδωσε ο Αλέξιος Α΄;
2) Ποια τα
εμπορικά προνόμια που παραχώρησε ο βυζαντινός αυτοκράτορας στους Βενετούς;
3) Ποια η
σημασία της συνθήκης μεταξύ Βυζαντινών και Βενετών;
4) Πώς
αντιμετώπισαν το πρόβλημα με τους Βενετούς οι επόμενοι βυζαντινοί αυτοκράτορες;
5) Τι
γνωρίζετε για το σχίσμα των εκκλησιών;
Οι σταυροφορίες
και η πρώτη άλωση της Πόλης
και η πρώτη άλωση της Πόλης
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
Ø Σταυροφορίες
(ορισμός, παράγοντες)
Ø Α΄
Σταυροφορία (1096-1099) --- επιτυχής
Ø Β΄ και
Γ΄ Σταυροφορίες --- ανεπιτυχείς
Ø Δ΄
Σταυροφορία --- άλωση Κωνσταντινούπολης
Ερωτήσεις
1)
Ποιες ιδέες και ποιοι παράγοντες επηρέασαν τη
γένεση της σταυροφορικής κίνησης;
2)
Πότε, πού, από ποιον κηρύχτηκε η Α΄ Σταυροφορία και τα αίτιά της;
3)
Ποιες οι συνέπειες της Α΄ Σταυροφορίας;
4)
Τι γνωρίζετε για την Β΄ και Γ΄ Σταυροφορία;
5)
Τι γνωρίζετε για την Δ΄ Σταυροφορία;
ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
ΚΑΙ Η ΥΠΟΤΑΓΗ ΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ
ΚΑΙ Η ΥΠΟΤΑΓΗ ΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
Ø τελευταία αναλαμπή --- Μιχαήλ Η΄
Παλαιολόγος
Ø παράγοντες παρακμής και
συρρίκνωσης Βυζαντίου
Ø Οθωμανοί Τούρκοι ( όνομα,
οργάνωση, καταγωγή )
Ø μέσα επικράτησης Οθωμανών
Ø νικηφόρα πορεία Οθωμανών
Ø προσπάθειες ανάσχεσης Οθωμανών
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στην
παρακμή και συρρίκνωση του Βυζαντίου κατά τον 14ο και 15ο αι.;
2) Τι γνωρίζετε για την καταγωγή, το
όνομα και την οργάνωση των Οθωμανών;
3) Με ποια μέσα κατάφεραν να
επικρατήσουν στρατιωτικά οι Οθωμανοί;
4) Ποιες προσπάθειες έγιναν για την
ανάσχεση των Οθωμανών και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;
Η Α Λ Ω Σ Η Τ Η Σ
Π Ο Λ Η Σ
Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α
- πολεμική κατάσταση Οθωμανών ---
Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής
- πολιορκητικές ενέργειες Τούρκων
- κατάσταση Βυζαντινών ---
Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος
- τελική επίθεση ( 29 Μαΐου 1453 )
--- Άλωση Πόλης
- θρησκευτικός νόμος ( σφαγές και
λεηλασία )
- συνέπειες Άλωσης Πόλης
- Ρώσοι: συνεχιστές Βυζαντίου
- επίδραση Βυζαντινών σε
Βαλκανικούς λαούς
- προσφορά Βυζαντίου σε Ευρωπαϊκό
πολιτισμό
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Πώς έγινε η πολιορκία και η Άλωση
της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς;
2) Πώς αγωνίστηκαν οι Βυζαντινοί και
τι επακολούθησε μετά την Άλωση;
3) Ποιες ήταν οι συνέπειες της
Άλωσης;
4) Ποιος λαός θεωρήθηκε συνεχιστής
της Βυζαντινής κληρονομιάς και γιατί;
5) Ποια ήταν η προσφορά του
Βυζαντίου στη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού;
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
Βλέπε παρουσίαση: http://www.slideshare.net/mavraroda/1-32361705
Η μεσαιωνική Ευρώπη
(5ος – 15ος
αι. )
Ø
μεγάλη μετανάστευση λαών (4ος-5ος αι. μ. Χ.) --- μετακίνηση βαρβαρικών φύλων προς τη Δύση
(Γερμανοί, Ούννοι)
Ø
δημιουργία βασιλείων ( Οστρογοτθικό, Βησιγοτθικό,
Φραγκικό --- δυναστεία Καρολιδών)
Ø
Φραγκικό
βασίλειο : θεσμός κράτους (προσωπική κληρονομική μοναρχία) διοίκηση (
παλιά επαρχιακή και γερμανική αριστοκρατία ), κρίση στην οικονομία και στην
κοινωνία,
σημαντική η θέση της εκκλησίας ( επίσκοποι οργανώνουν κάθε περιοχή ),
πολιτιστική παράδοση ( διάδοση κλασσικών γραμμάτων, επιβίωση ρωμαϊκής
παράδοσης, γερμανικές επιδράσεις σε αρχιτεκτονική --- εκκλησίες ογκώδεις και
κωδωνοστάσια )
Ø
Αυτοκρατορία
Καρλομάγνου : επέκταση Φραγκικού κράτους, μετατροπή σε ισχυρό χριστιανικό κράτος, 800 μ.Χ. στέψη Καρλομάγνου σε Ρώμη από πάπα ως αυτοκράτορα Ρωμαίων, αναδιοργάνωση
Φραγκικού κράτους ( πολιτική, διοικητική, οικονομική, πολιτιστική---άνθιση
γραμμάτων και τεχνών, χωρισμός σε Γερμανία, Γαλλία, περιοχή
Βελγίου-Ελβετίας-Ιταλίας---γλωσσικός χωρισμός-αρχή για δημιουργία εθνικών
κρατών )
Ø
Φεουδαρχία ( 8ος-13ος αι.--- σύστημα πολιτικής, οικονομικής, και κοινωνικής
οργάνωσης μεσαιωνικού κόσμου που χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό της κρατικής
εξουσίας) :
οικονομία
αγροτική (βάση η μεγάλη γαοικτησία-φέουδο),
κοινωνικές τάξεις : βασιλιάς, ισχυροί γαιοκτήμονες ( φεουδάρχες ή άρχοντες-άνθρωποι πολέμου, ιππότες ), υποτελείς-χωρικοί ( βασάλοι-άνθρωποι εργασίας), κληρικοί-μοναχοί
(άνθρωποι προσευχής), ελεύθεροι
γεωργοί ( μικροϊδιοκτήτες ), πάροικοι ( καλλιεργητές εξαρτημένοι ), δούλοι
( αιχμάλωτοι πολέμου ή ξένοι )
Ø
Πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές μεταβολές(11ος-15οςαι.)
Οικονομικές : αγροτικές
καινοτομίες ( τροχοφόρο άροτρο), γεωργικές
καινοτομίες (εκχερσώσεις και αποξηράνσεις ελών), ανάπτυξη εμπορίου
( εμπορικές ενώσεις, αργυραμοιβοί-τραπεζίτες, ίδρυση
εμπορικών πόλεων ), βιοτεχνική παραγωγή
---
Κοινωνικές : αύξηση πληθυσμού, ακμή και προνόμια πόλεων, τεχνικές εξελίξεις (
ανεμόμυλος, νερόμυλος ), απελευθέρωση
δουλοπάροικων, δημιουργία αστικής τάξης ( έμποροι, βιοτέχνες, τεχνίτες )
Ø
Κρίση μεσαιωνικού κόσμου : παρακμή φεουδαρχίας ( ανεπάρκεια καλλιεργήσιμων εκτάσεων, άσχημες
καιρικές συνθήκες, επιδημία πανώλης, εκατονταετής πόλεμος ), ερήμωση επαρχίας,μείωση γεωργικής παραγωγής, άνοδος
τιμών, μείωση πληθυσμού, αύξηση φορολογίας, εξεγέρσεις λαού, αστών και ευγενών
Ø
Ευρωπαϊκά κράτη : έντονες συγκρούσεις δημιουργούν νέα κράτη ( 11ος
αι. ) -- Γερμανία: ύπαρξη πολλών κρατιδίων --- ηγεμόνες
(εκλέκτορες), περιφερειακή Δίαιτα (συμβούλιο ευγενών, κλήρου, αστών ), κεντρική Δίαιτα ---- Αγγλία : εσωτερικά
και
εξωτερικά προβλήματα, περιορισμός βασιλικής εξουσίας, Μεγάλος Χάρτης
Δικαιωμάτων (Magna Charta ---1215 ), συγκρότηση
κοινοβουλίου ( ευγενείς, αστοί, κλήρος ) ----- Γαλλία : ενίσχυση
εξουσίας βασιλιά, συνέλευση Τριών Τάξεων ( ευγενείς, κλήρος, αστοί ),μείωση
ισχύος φεουδαρχών
Ø
Ρωμαιοκαθολική εκκλησία συγκρούεται με κοσμική εξουσία : σύγκρουση με
Γερμανό αυτοκράτορα ( έριδα περιβολής ), σύγκρουση με Γάλλο βασιλιά (
αιχμαλωσία Αβινιόν )
Ø
Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, μοναστήρια και οργάνωση ζωής : δύναμη και επιρροή εκκλησίας ( κατοχή
μεγάλων εκτάσεων γης, έλεγχος Ευρώπης, ενασχόληση με θρησκευτικά, αλλά και
πολιτικά ζητήματα, οι περισσότεροι κάτοικοι Ρωμαιοκαθολικοί ) -----
εσωτερικές
κινήσεις για αναβάθμιση ( ίδρυση μοναχικών ταγμάτων, Γρηγοριανή
Μεταρρύθμιση, θέσπιση Ιεράς Εξέτασης )-------
εκκλησία και κοινωνία ( καθημερινός εορτασμός αγίου, βάπτιση και
γάμος καθοριστικές τελετές, έντονο θρησκευτικό συναίσθημα πιστών, ίδρυση
νοσοκομείων, ευαγών ιδρυμάτων, σχολείων, αντιγραφή χειρογράφων, ανάπτυξη
δεισιδαιμονιών, προλήψεων και μαγείας (
αρνητική συνέπεια ), ειρηνευτικές προσπάθειες εκκλησίας ( περιορισμός βίας και
λεηλασιών ), καθιέρωση Ειρήνης Θεού
και Ανακωχής Θεού ( μέτρα για προστασία
αδυνάτων και απαγόρευση εχθροπραξιών )
Ø Η Καθημερινή ζωή: Οικογένεια ( γυναίκα κατώτερη, επιβολή
σωματικής ποινής, γάμος,ιπποτικός έρωτας ) ----- Κατοικία ( χωρικών από ξύλα και λάσπη, πλουσίων κάστρα
από πέτρα )
----- Διατροφή (
φτωχοί-- περιορισμένο φαγητό, ψωμί, κρασί, χοιροσφάγια, πλούσιοι – κυνήγι, σπάνια εδέσματα, άφθονο
κρασί ) – Ενδυμασία ( στολές
κοινωνικών ομάδων -- φεουδάρχες,
ιππότες, μοναχοί, πλούσιοι
– πολυτελή ενδύματα,
φτωχοί – χοντρά και απλά ) -----
Ψυχαγωγία ( θρησκευτικές
λειτουργίες, γάμοι, συμπόσια, γελωτοποιοί, παιχνίδια, χοροί,
τραγούδια, αγώνες
κονταροχτυπημάτων, τροβαδούροι, ταχυδακτυλουργοί) – Ταξιδιώτες και
προσκυνητές ( μοναχοί, φοιτητές, διανοούμενοι, αγρότες ταξιδεύουν ------
άντρες και γυναίκες προσκυνητές σε ιερούς τόπους, όπως Ιεροσόλυμα, Ρώμη, άγιος
Ιάκωβοςστην Ισπανία )
Ø Λογοτεχνία, Επιστήμη,
Τέχνη: Λογοτεχνία ( ανάπτυξη εθνικών γλωσσών-11ος αι., διαμόρφωση
εθνικής ταυτότητας, ανάπτυξη εθνικής
λογοτεχνίας ( έμμετρα ιπποτικά μυθιστορήματα ), δημιουργία πνευματικών
κέντρων ( Παρίσι, Βενετία, Νάπολη, Φλωρεντία ---Δάντης, Πετράρχης Βοκκάκιος )
--- Επιστήμη ( σταδιακή
ανάπτυξη φιλοσοφίας, θεολογίας, αστρονομίας, βοτανολογίας, ζωολογίας, ιατρικής ,
επίδραση από έργα Πλάτωνα
και Αριστοτέλη, επιρροές από αραβικό πολιτισμό) --- αραβική αλχημεία (κράμα χημείας, φιλοσοφίας, αστρολογίας και αποκρυφισμού), φιλοσοφική λίθος, ελιξίριο ζωής --- ίδρυση πανεπιστημίων, επιστημονικές συζητήσεις, συγκερασμός αριστοτελικής και χριστιανικής σκέψης, παρουσίαση και εφαρμογή πειραματικής μεθόδου, τεχνολογικές ανακαλύψεις – υαλογραφία,
ελαιογραφία, πυροβόλο όπλο, νέες μέθοδοι κατασκευής χαρτιού
----- Τέχνη α. Αρχιτεκτονική ( ρωμανικός ρυθμός-στοιχεία ρωμαϊκής και γερμανικής παράδοσης,
εκκλησίες με αψίδες, ημικυκλικά τόξα, θόλους, πύργους, αγάλματα --- γοτθικός ρυθμός – κτήρια με όγκο, οξυκόρυφα
τόξα, αντηρίδες, υαλογραφήματα (βιτρό) –
Παναγία Παρισίων β .Γλυπτική ( παρουσίαση ανθρώπου, φυτών και ζώων ) γ.
Ζωγραφική ( θρησκευτικά και κοσμικά θέματα, επηρεασμός από βυζαντινή
ζωγραφική,
επίδραση από κλασική αρχαιότητα) δ.
Μουσική ( Αμβροσιανό μέλος, Γρηγοριανό μέλος, νέα λειτουργική μουσική –
πολυφωνική και νευματική-τόνοι,τελείες,σημεία-, χρήση οργάνων, ανάπτυξη θρησκευτικού
μουσικοθεατρικού θεάματος , ανάπτυξη κοσμικής ποίησης και μουσικής )
Οι Ανακαλύψεις
Σχεδιάγραμμα
Ø Ανακαλύψεις ( ορισμός )
Ø αίτια ( κίνητρα και προϋποθέσεις
)
Ø παράγοντες ( αστρολάβος,
πορτολάνοι, πυξίδα, καραβέλα )
Ø εξερευνητές ( Κολόμβος, Βάσκο ντε
Γκάμα, Μαγγελάνος )
Ø προκολομβιανοί πολιτισμοί, Νέος
Κόσμος, αποικίες, αποικιοκρατικές χώρες ( Ισπανία, Πορτογαλία, Ολλανδία,
Γαλλία, Αγγλία )
Ø συνέπειες ( θετικές, αρνητικές )
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Τι ονομάζουμε Ανακαλύψεις;
2) Ποια τα αίτια των Ανακαλύψεων;
3) Ποιοι παράγοντες ευνόησαν τις
Ανακαλύψεις;
4) Ποιοι οι σπουδαιότεροι
εξερευνητές και ποια τα ταξίδια τους;
5) Ποια η συμπεριφορά των κατακτητών
προς τους ιθαγενείς κατοίκους των Νέων Χωρών;
6) Ποιες οι συνέπειες των
Ανακαλύψεων;
Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
Σχεδιάγραμμα
Ø Αναγέννηση ( ορισμός, χαρακτηριστικό )
Ø παράγοντες ( Σταυροφορίες, αστική τάξη )
Ø νέα εικόνα κόσμου
οπτική
Μεσαίωνα
|
νέα
οπτική
|
στηρίζεται
στη δύναμη της παράδοσης
|
στηρίζεται
στην ιδέα της προόδου
|
φροντίδα
για τη σωτηρία της ψυχής
|
ενδιαφέρον
ανθρωποκεντρικό, με στόχο τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου
|
αποχή
από τις χαρές της ζωής
|
φροντίδα
για σώμα, ομορφιά και επίγεια ζωή
|
επικράτηση
ιδέας ματαιότητας
|
προώθηση
κριτικής σκέψης
|
Ø πολιτιστικά κέντρα --- μαικήνες
Ø Ανθρωπισμός ( ορισμός )
Ø ανθρωπιστές ( έργο, ιδέες, γλώσσα
--- Έρασμος, Ραμπελαί, Μορ )
Ø oικουμενικός ή καθολικός άνθρωπος ( homo universalis )
Ø ίδρυση σχολείων, κολεγίων,
Πανεπιστημίων
Ø συμβολή ελλήνων λογίων ( Πλήθων,
Βησσαρίων )
Ø εφεύρεση τυπογραφίας ( Ιωάννης Γουτεμβέργιος )
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς
1) Τι ονομάζουμε Αναγέννηση, ποιοι
παράγοντες συνέβαλαν στην προετοιμασία αυτής και ποιο το βασικό χαρακτηριστικό
της;
2) Ποιες ήταν οι νέες ιδέες της
Αναγέννησης και ποιες οι παλαιές που αντικαταστάθηκαν;
3) Ποια τα σπουδαιότερα πολιτιστικά
κέντρα της Αναγέννησης και τι ήταν οι μαικήνες;
4) Τι ονομάζουμε Ανθρωπισμό;
5) Ποιοι ήταν οι ανθρωπιστές, ποιο
το έργο τους και οι ιδέες τους;
6) Ποιοι οι σπουδαιότεροι
ανθρωπιστές και τι γνωρίζετε γι’ αυτούς;
7) Τι σημαίνει ο όρος « καθολικός
άνθρωπος »;
8) Τι γνωρίζετε για τα εκπαιδευτικά κέντρα και τα
προγράμματα σπουδών;
9) Ποια η συμβολή των ελλήνων λογίων
στο κίνημα της Αναγέννησης;
10) .Τι γνωρίζετε για την εφεύρεση της
τυπογραφίας;
Η θρησκευτική
Μεταρρύθμιση
Σχεδιάγραμμα
Ø θρησκευτική Μεταρρύθμιση ( ορισμός )
Ø αίτια --- αφορμή
Ø ανθρωπιστές και εκκλησία
Ø λουθηρανισμός --- διδασκαλία ---
αντιδράσεις
Ø διαμαρτυρόμενοι --- ειρήνη
Αυγούστας
Ø καλβινισμός --- νύχτα Αγ.
Βαρθολομαίου
Ø Αντιμεταρρύθμιση --- μέτρα
Ø συνέπειες ( θρησκευτικές, πολιτιστικές,
πνευματικές )
Ερωτήσεις
1) Τι ονομάζουμε θρησκευτική Μεταρρύθμιση;
2) Ποια τα αίτια και η αφορμή αυτής;
3) Τι γνωρίζετε για το Λούθηρο και
τις θέσεις του;
4) Ποια η διδασκαλία του Λούθηρου;
5) Ποιοι ονομάστηκαν διαμαρτυρόμενοι
και τι γνω ρίζετε για την ειρήνη της Αυγούστας;
6) 6. Ποιοι ονομάστηκαν καλβινιστές και
τι γνωρίζετε για την νύχτα του Αγ. Βαρθολομαίου;
Τι ονομάζουμε Αντιμεταρρύθμιση;
Ποια τα μέτρα που έλαβε η
Καθολική εκκλησία;
Ποιες οι συνέπειες της
Μεταρρύθμισης;
(νύχτα Αγ. Βαρθολομαίου)
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
(Βιβλία για το Καλοκαίρι)
Ø
Κίρα
Σίνου, Άννα και Θεοφανώ:πριγκίπισσες στα ξένα,
2004
Ø
Σταματελόπουλος
Π.-Ηλιοπούλου Μ., Το κάστρο της Ωριάς-έλληνες
και Φράγκοι στην ίδια κομητεία, εκδ. Κέδρος
Ø
Κίρα
Σίνου-Αθανασίου Ε., Στο σταυροδρόμι της ημισελήνου.
Η ναυμαχία της Ναυπάκτου 7 Οκτωβρίου 1571, εκδ. Κέδρος
Ø
Λαμπαδαρίδου-Πόθου
Μ., Η Μαρούλα της Λήμνου, εκδ. Κέδρος
Ø
Λαμπαδαρίδου-Πόθου
Μ., Η Δοξανιώ, εκδ. Κέδρος
Ø
Λαμπαδαρίδου-Πόθου
Μ., Νικηφόρος Φωκάς, εκδ. Κέδρος
Ø
Βαλάση
ζωή, Η πριγκίπισσα της Παλμύρας, εκδ. Κέδρος
Ø
Κίρα
Σίνου, Στην πόλη του Αγ. Δημήτρη: Το χρονικό της
Θεσσαλονίκης, Αθήνα 1992
Ø
Πηνελόπη
Δέλτα, Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου.
Ø
Πηνελόπη
Δέλτα, Για την πατρίδα.
Ø
Μπάουμαν
Χ., Με τους ελέφαντες του Αννίβα, εκδ. Κέδρος
Ø
Σπυριδάκη
Κ., Ταξίδι στη Βασιλεύουσα, εκδ. Κέδρος
Ø
Κ.
Κυριαζής, Κωνσταντίνος ο Μέγας (μυθιστορηματική
βιογραφία),εκδόσειςΕστίας
Ø
Γ.
Νικολαΐδης, Αθηναΐδα. Μια
ελληνίδα αυγούστα, εκδ. Ωκεανίς.
Ø
Κ.
Κυριαζής, Ηράκλειος (μυθιστορηματική βιογραφία),
εκδ. Εστίας.
Ø
Κ.
Κυριαζής, Θεοφανώ: η εστεμμένη φόνισσα, εκδ.
Εστίας.
Ø
Κ.
Κυριαζής, Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος
(μυθιστορηματική βιογραφία), εκδ. Εστίας.
Ø
Π.
Λαμπαρδής, Η κοιλάδα των σπαθιών, εκδ. Πατάκη.
Ø
Κ.
Κυριαζή, Ρωμανός ο Δ΄ Διογένης (μυθιστορηματική
βιογραφία), εκδ. Εστίας.
Ø
Κ.
Κυριαζή, Αγνή η Φράγκα. Οι τελευταίοι Κομνηνοί,
τόμοι 2, εκδ. Εστίας.
Ø
Ε.
Βαλαβάνη, Στο Μυστρά των Παλαιολόγων, εκδόσεις
Δωδώνη (αναφέρεται στον Γεώργιο Γεμιστό-Πλήθωνα).
Ø
Κ.
Κυριαζή, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
(μυθιστορηματική βιογραφία), τόμοι 2, εκδόσεις Εστίας.
Ø
Ν.
Καζαντζάκης, Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος
(τραγωδία)
Ø
Π.
Μ. Σωτήρχος, Η Γιαγιά μου η Άλωση, Εκδόσεις
Αρμός (αναφέρεται στην άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους).
Ø
Γ.
Λεονάρδος, Σοφία Παλαιολογίνα, από το Βυζάντιο
στη Ρωσία.
