Περίοδοι Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Α΄: 10oς αι.-1204 και 1204-1453

Β΄: 1453-1570 και 1570-1669

Γ΄: 1669-1770 και 1770-1820

Δ΄: 1820-1880 , 1880-1930,

1930-1945 και 1945-γενιά του 70

Βλέπε χρονογραμμή Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: http://www.tiki-toki.com/timeline/entry/90157/-/#vars!date=2307-06-18_23:01:11!

ΓΕΝΙΚΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α. Κατανόηση-πρόσληψη κειμένου

1) Είδος κειμένου: ποίημα (παραδοσιακό, νεοτερικό ή σύγχρονο) –

πεζό ( διήγημα, νουβέλα, μυθιστόρημα, άρθρο, θεατρικό έργο, ημερολόγιο, επιστολή, ομιλία, παραμύθι, αυτοβιογραφία, διαφημιστικό φυλλάδιο, συνέντευξη, ηλεκτρονικό μήνυμα κ.λ.π.)

2) Είδος κειμένου: διήγημα, νουβέλα, μυθιστόρημα (ρεαλιστικό, κοινωνικό, ηθογραφικό) , παραμύθι

3) Τόπος

4) Χρόνος (συγκεκριμένος ή αόριστος)

5) Πρόσωπα : πρωταγωνιστής, δευτεραγωνιστής , βουβό πρόσωπο

6) Αφηγηματικές τεχνικές ή εκφραστικοί τρόποι ή κειμενικά μέσα: αφήγηση, διάλογος, περιγραφή, μονόλογος, σχόλια

7) Αφηγητής: (ποιος είναι; συμμετέχει στα γεγονότα;) ------

δρων πρόσωπο, ομοδιηγητικός(συμμετέχει), παντογνώστης(γνωρίζει τα πάντα, τι θα συμβεί από την αρχή), ετεροδιηγητικός ( δεν συμμετέχει)

8) Αφήγηση: πρωτοπρόσωπη, τριτοπρόσωπη

9) Είδος αφήγησης: πραγματική, φανταστική

10) Εξέλιξη μύθου: αρχή- ξεκίνημα ιστορίας (δέση), μέση-αγωνία (κορύφωση), τέλος(λύση), στοιχεία πλοκής ( πρόσωπο ή γεγονός που δίνει ώθηση ή νέα τροπή στο μύθο, όταν δημιουργείται αδιέξοδο)

11) Θέμα, θεματικά κέντρα ----Κύρια(κεντρική) και δευτερεύουσες ιδέες

12) Χαρακτηρισμός προσώπων

13) Σχήματα λόγου ή καλολογικά στοιχεία ή εκφραστικά μέσα

14) Γλώσσα: δημοτική, λόγια ή καθαρεύουσα----επίσημη, προσεγμένη, απλή, οικεία , καθημερινή, απέριττη, παραστατική, πλούσια, εφραστική κ.λ.π.

15) Ύφος: απλό, λιτό, καθημερινό, ζωντανό, άμεσο, διδακτικό, προτρεπτικό, πυκνό, γλαφυρό, σαρκαστικό, χιουμοριστικό, ευτράπελο, προσωπικό, επικό, μεγαλοπρεπές, ευχάριστο κ.λ.π.

16) Μήνυμα κειμένου (ποιο είναι το δίδαγμα)

17) Νόημα κειμένου: (ποιο είναι το περιεχόμενο αναλυτικά)

18) Περίληψη κειμένου: απόδοση του νοήματος με συντομία

Β. Ασκήσεις δημιουργικής γραφής

Ø ιστορία με χρήση συγκεκριμένων λέξεων

Ø ιστορία με αλλαγή τέλους

Ø μουσική επένδυση συνομιλίας ή ποιήματος

Ø δημιουργία ταινιούλας ή παρουσίασης

Ø δραματοποίηση σκηνών

Ø σχεδιασμός αφίσας, διαφημιστικού κειμένου

Ø φανταστική ιστορία (π.χ. πώς θα είναι η Αθήνα μετά από 500 χρόνια)

Βλέπε για σχήματα λόγου:
http://blogs.sch.gr/m_michali2

Γενική εργασία

στη Νεοελληνική Λογοτεχνία

Παρουσίαση λογοτεχνικού βιβλίου

«Ένα δέντρο στην αυλή μας»,

Μαρούλα Κλιάφα

Μέρος Α΄

(γενικά στοιχεία)

v Συγγραφέας

v Τίτλος
Έτος έκδοσης

v Εκδοτικός οίκος
Εικονογράφηση
Αριθμός σελίδων

Μέρος Β΄

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

1.Βιογραφικά στοιχεία- Εργογραφία (με συντομία)

2.Είδος βιβλίου

3.Υπόθεση ( περιληπτικά)

4.Προσδιορισμός τόπου και χρόνου

5.Παρουσίαση ενός κεντρικού προσώπου

6.Παρουσίαση ενός άλλου προσώπου

7.Η σχέση του τίτλου με το κείμενο

Β. ΚΡΙΤΙΚΗ

1.Η γλώσσα και το ύφος ( σχόλια)

2.Αφηγηματικοί τρόποι (παραδείγματα και σχόλια , αν ο συγγραφέας καταφέρνει να κρατήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη)

3.Τι σας προξένησε μεγαλύτερη εντύπωση στο κείμενο;

4.Μια γενική γνώμη για το βιβλίο
5. Εικονογράφηση:παρουσίαση σκηνής-εικόνας από το βιβλίο(προαιρετικό)

( Η εργασία μπορεί να έχει μορφή: βιβλίου, ταινιούλας(video),

παρουσίασης(power point),ή σε χαρτόνι –Θα παραδοθεί τέλος Φεβρουαρίου )

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Πλάθονται από το λαό∙ εκφράζουν πόθους, λαχτάρες, ιδανικά∙ η αρχική σύλληψη γίνεται από ένα άτομο που έχει το χάρισμα της στιχουργίας

Βασικά χαρακτηριστικά :

· ανωνυμία του δημιουργού

· απροσδιοριστία του ακριβούς τόπου προέλευσης

· απροσδιοριστία του ακριβούς χρόνου σύνθεσης

· λαϊκή έκφραση - τοπικά ιδιώματα

· λαϊκός ψυχισμός- λυρικά

· μύθος τυπικός- ήρωες αντιπροσωπευτικοί

· ύπαρξη παραλλαγών

· γλώσσα παραστατική, ύφος πυκνό - ρεαλιστική περιγραφή

· μέτρο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο (πολιτικός στίχος)

· ομοιοκαταληξία σπάνια

· κάθε στίχος εκφράζει πλήρες, ολοκληρωμένο νόημα

· δεύτερο ημιστίχιο αποτελεί επανάληψη και νοηματική αναδίπλωση πρώτου

· χρήση υπερβολής, αντίθεσης, επανάληψης, σταθερών μοτίβων

· σχήμα αδυνάτου, άστοχα ερωτήματα, τυπικός αριθμός 3, νόμος τριών

· τολμηρές προσωποποιήσεις, παμψυχισμός

· χρήση ουσιαστικού και ρήματος , διαλόγου

Α. Νανουρίσματα – ταχταρίσματα

1. Να μου το πάρεις, ύπνε μου---- 2. Κοιμήσου αστρί

Θέμα: η αγάπη και η τρυφερότητα της μάνας για το παιδί, οι προσδοκίες της μητέρας

Σχόλια: Ένα έθιμο που συναντάται μόνο στην Κάρπαθο είναι τα “εφτά”. Αυτό το έθιμο περιλαμβάνει μία γιορτή που γίνεται επτά μέρες μετά τη γέννηση ενός μωρού, όπου συγκεντρώνονται συγγενείς και φίλοι και φτιάχνουν μία κούνια για το μωρό, αν δεν υπάρχει κούνια, και το νανουρίζουν και του τραγουδούν με ευχές. Σερβίρεται γλυκό και φαγητό και ακολουθεί γλέντι.

Π α ρ ά λ λ η λ α κ ε ί μ ε ν α

1. ΄Ύπνε, που παίρνεις τα μικρά, έλα, πάρε και τοϋτο,
            μικρό μικρό σου τό δωκα, μεγάλο φέρε μου το,
           μεγάλο σαν ψηλό βουνό, ίσιο σαν κυπαρίσσι,
           κ' οι κλώνοι του ν' απλώνωνται 'ς Ανατολή και Δύση.

2. Κοιμήσου συ, μωράκι μου,
σε κούνια καρυδένια,
σε ρουχαλάκια κεντητά
και μαργαριταρένια.

Έλα Χριστέ και Παναγιά
και πάρ’ το στους μπαξέδες
και γέμισε τους κόρφους του
λουλούδια, μενεξέδες.

Κοιμήσου συ, παιδάκι μου,
κι η μοίρα σου δουλεύει
και το καλό σου ριζικό
σου κουβαλεί και φέρνει.

Κοιμάται νιο, κοιμάται νιο,
κοιμάται νιο φεγγάρι,
κοιμάται το παιδάκι μου
στ’ άσπρο το μαξιλάρι.

Ο ύπνος τρέφει τα μωρά
κι η υγειά τα μεγαλώνει
και η κυρά η Παναγιά
τα καλοξημερώνει.

Β. Παραλογές

(πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια, που εξιστορούν μια δραματική περιπέτεια της ανθρώπινης ζωής --- η παραλογή εμπεριέχει κάτι το παράλογο, στην πραγματικότητα κάτι υπέρλογο, υπερβατικό που έρχεται να αποκαλύψει κάθε τι που ανήκει στην πραγματικότητα μιας ανώτερης τάξης που υπερβαίνει το υλικό, το συνηθισμένο, το καθημερινό)

Tου γιοφυριού της Άρτας

Βλέπε ταινιούλα: https://www.youtube.com/watch?v=lgOSnedhJxs

Νοηματικές ερωτήσεις
1. Ποιο είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μαστόροι και με ποιο τρόπο δίνεται η λύση;
2. Τι αισθάνεται ο πρωτομάστορας; Ποιο είναι το δίλημμα που αντιμετωπίζει;
3. Πώς μεταφέρεται το μήνυμα στη γυναίκα και πώς συμπεριφέρεται αυτή , φτάνοντας στο γεφύρι;
4. Τι ρωτάει η γυναίκα και ποια απάντηση παίρνει;
5. Ποια η αντίδραση της γυναίκας , όταν αρχίζει το χτίσιμο;
6. Γιατί η λυγερή άλλαξε την κατάρα;
7. Ποιες διακυμάνσεις παρατηρούνται στην ψυχική κατάσταση των ηρώων;
8. Ποιο είναι το θέμα και ποιο το μήνυμα του ποιήματος;

Θέμα: Η θυσία της νεαρής και όμορφης γυναίκας του πρωτομάστορα προκειμένου να στερεωθεί το γεφύρι που χτίζει

Σχόλιο: Το θέμα του ποιήματος βασίζεται σε έναν πανάρχαιο θρύλο που αναφέρεται στο στοίχειωμα ανθρώπινου πλάσματος, για να στερεωθεί ένα κτίσμα (θρύλος=φανταστική ιστορία που πλάθει ο λαός με βάση τα πιστεύω και τις δοξασίες του)

Ιδέες:-Τα μεγάλα και σπουδαία έργα απαιτούν θυσίες

- Η δύναμη της κατάρας του ετοιμοθάνατου είναι μεγάλη

- Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποφύγει το πεπρωμένο του
Μήνυμα:η θυσία της ατομικής ευτυχίας για την ωφέλεια του κοινωνικού συνόλου(χτίσιμο γεφυριού για την εξυπηρέτηση οδικής επικοινωνίας)

Ενότητες

1η(1-13): αδυναμία ολοκλήρωσης γεφυριού, αντιμετώπιση αδιεξόδου

2η(14-20): μήνυμα , αγγελία πουλιού

3η(21-29): ερχομός γυναίκας πρωτομάστορα, αναζήτηση δαχτυλιδιού

4η(30-34): χτίσιμο(εντοιχισμός) γυναίκας πρωτομάστορα

5η(35-40): κατάρα γυναίκας

6η(41-46): ευχή γυναίκας για στέριωμα γεφυριού

Σχόλια: - Το τραγούδι αυτό διακρίνεται για την τολμηρή σύλληψη του θέματος , την παραστατικότητα, την πλαστικότητα των εικόνων και τη λιτότητα του λόγου
- Το γεφύρι έχτισε ο Βασιλιάς Πύρρος ο Α’ (318π.Χ-272π.Χ) τον 3ο π.Χ. αιώνα. Ο Πύρρος ήταν βασιλιάς των Μολοσσών, ελληνικού φύλλου που κατοικούσε στην Ήπειρο, και θεωρείται από τους κορυφαίους στρατηγούς της παγκόσμιας ιστορίας.

Η κυπριακή παραλλαγή του «γιοφυριού της Άρτας»:

Ο ΒΑΛΙΑΝΤΗΣ ΤΖ' Η ΜΑΡΟΥ∆ΚΙΑ

Κάτω στους πέντε ποταµούς, κάτω στις πέντε βρύσες,
κάτω στις άκρες των ακρών κει που τελειώνει ο κόσµος,
κάτω στις άκρες των ακρών στη µέση του Μόου,
έκτιζαν γεφύρι και είπαν πως είναι του φόβου.

Γιοφύρι είναι που χτίζανε µε δώδεκα καµάρες
και όλη µέρα το έχτιζαν, τη νύχτα πάλι χαλούσε.
Και το Στοιχειό του ποταµού από κάτω κελαηδούσε :
- Α! Βαλιαντή πρωτοµάστορα και µάστορα στους µαστόρους,
από τη γενιά σου αν δε βάλεις γιοφύρι δε στέκει.
Στέκεται διερωτάται και εκείνος ποιον να βάλει.
- Άντε να πω τη µάνα µου, άλλη πια µάνα πού’ναι;
Άντε να πω τον πατέρα µου, άλλο πια πατέρα πού’ναι;
Και αν βάλω από τα αδέλφια µου, αδέλφια δε βρίσκω.

Χαπάρια και µηνύµατα πηγαίνει στη Μαρουδκιά.
- Έλα να πάε Μαρουδκιά και ο Βαλιαντής σε θέλει.
Κακό στο νου της δεν έβαλε, καλό στο νου της βάζει
και έπιασε τη χρυσή ρόκα και το χρυσό ροδάνι,
χρυσή κλωστή εκρέµασε και στο Βαλιαντή πηγαίνει.
Μόλις τη βλέπει ο Βαλιαντής σφάχτηκε από το καηµό του
-Τι µε θέλεις, µάστορα µου, και µου µήνυσες και ήρθα;

-Επέστρεψε στο σπίτι, Μαρουδκιά, και τίποτα δε σε θέλω.
Μέχρι να πάει η Μαρουδκιά χαπάρια έρχονται πίσω της.
-Έλα να πάµε, Μαρουδκιά και ο Βαλιαντής σε θέλει.
-Τώρα ήµουν στου Βαλιαντή και µου είπε πως δε µε θέλει.
-Έλα να πάµε, Μαρουδκιά και ο Βαλιαντής σε θέλει.

Έβγαλε τα χρυσά ρούχα και εφόρεσε τα µαύρα
και έδωσε ένα γύρω των σπιτιών και τα αποχαιρέτισε.
-Σε κοιµίζω, µωρό µ ου, και άλλη θα σε ξυπνήσει,
σε ζυµώνω ζυµάρι µ ου και άλλη θα σε κόψει.
Έχετε γεια σπίτια ου και στρώµα όπου κοιµόµουν,
αυλή που τριγύριζα και τραπέζι όπου δειπνούσα.
Έπιασε τη µαύρη ρόκα και το µαύρο ροδάνι,
µαύρη κλωστή εκρέµασε και στο Βαλιαντή πηγαίνει.

Όταν τη βλέπει ο Βαλιαντής, λούστηκε στο κλάµα.
-Α! σιταρένιο µου ψωµί, σιµιγδαλένια πίτα,
τι µε θέλεις, Βαλιαντή, και ου µήνυσες και ήρθα;
Πάντα έστελνες και µε έφερναν και λουζόσουνα το γέλιο,
τώρα έστειλες και µε έφεραν και λούστηκες το κλάµα.
-Κάτω στις άκρες των ακρών, στη καµάρα που είναι στο
µέσον η αρραβώνα µου έπεσε και ποιος θα µου την εύρει;
- Μη κλαις έτσι, Βαλιαντή, και εγώ θα σου την εύρω.
Φέρε καρέκλα που να αρµόζει, φέρε χρυσό ψαλίδι, κόψε
τα µαλλιά µου που είναι εξήντα πιθαµές
και κάµε ένα σκοινί χοντρό, ένα χοντροπλεγµένο
και από τη µέση δέσε µε κατέβασέ µε ως κάτω.
Φέρνει καρέκλα που να αρµόζει, φέρνει χρυσό ψαλίδι,
και έκοψε τα µαλλιά της που είναι εξήντα πιθαµές
έκαµε ένα σκοινί χοντρό, ένα χοντροπλεγµένο
και από τη µέση τη δένει να κατεβεί ως κάτω.

Κοιτάζει από εκεί, κοιτάζει από ’δω, τίποτα δε βρίσκει,
µόνο φαρµακερά φίδια έχουν το στόµα ανοιχτό να τη
ρουφήσουν.
-Τράβα µε πάνω, Βαλιαντή, τίποτα δε βρίσκω,
µόνο φαρµακερά φίδια έχουν το στόµα ανοιχτό να µε
ρουφήσουν. -Και ξανακάνε το γύρο, µακάρι να πετύχεις να τη βρεις.
Ξανακάνει το γύρο τίποτα δεν πετυχαίνει
-Τράβα µε πάνω, Βαλιαντή και το µωρό µου κλαίει
και τα βυζιά τα µυροδόχα είναι φουσκωένα από το γάλα.
-Φέρτε χαλίκια και πηλό τη Μαρουδκιά να χτίσω.
Ανάθε µ α τη µ άνα της και την καρδιά που είχε,
ανάθεα τη άνα της την πικρογαλατούσα.
Τρεις κόρες που τις έκαµε, τρία γεφύρια έχτισαν,
η µια έχτισε το Γαλατά, η άλλη τον Ευφράτη
και η τρίτη η καλύτερη της Τρίχας το γιοφύρι.

Επίσης βλέπε : http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%86%CF%8D%CF%81%CE%B9_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%86%CF%81%CF%84%CE%B1%CF%82
καθώς και : http://ofisofi.blogspot.gr/2012/04/3.html

Κ Ρ Η Τ Ι Κ Η Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Ερωτόκριτος

Βιτσέντζος Κορνάρος

( πολύστιχο αφηγηματικό ποίημα, ένα έμμετρο μυθιστόρημα με πλοκή παραμυθιού- αποτελείται από 10.052 ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και διαιρείται σε πέντε μέρη)

Η υπόθεση του έργου: Ο Ερωτόκριτος χωρίζεται σε πέντε μέρη και τα γεγονότα διαδραματίζονται στην αρχαία Αθήνα, μια πόλη μυθική και συμβατική και όχι όπως είναι γνωστή από την ιστορία: Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης έχει μια πανέμορφη μοναχοκόρη, την Αρετούσα, την οποία ερωτεύεται ο Ερωτόκριτος, γιος του συμβούλου του βασιλιά Πεζόστρατου, και η βασιλοπούλα ανταποκρίνεται στην αγάπη του* ο βασιλιάς, για να διασκεδάσει την κόρη του, οργανώνει μια γιόστρα (κονταρομαχίες), στην οποία τελικός νικητής αναδεικνύεται ο Ερωτόκριτος. Σε μιαν από τις συναντήσεις τους οι δύο νέοι παίρνουν την απόφαση να ζητηθεί από το βασιλιά να παντρευτούν. Όταν όμως ο Πεζόστρατος τολμάει να κάνει λόγο στο βασιλιά για το γάμο των παιδιών τους, εκείνος εξοργίζεται με το θράσος του και εξορίζει τον Ερωτόκριτο, ενώ παράλληλα φυλακίζει την Αρετούσα, επειδή αρνήθηκε να τον υπακούσει και να παντρευτεί το πριγκιπόπουλο του Βυζαντίου. Στη συνέχεια ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στη χώρα του Ηράκλη και όταν το μαθαίνει ο Ερωτόκριτος, πηγαίνει μεταμφιεσμένος στο πεδίο της μάχης, όπου σε μια αποφασιστική μονομαχία σώζει το βασίλειο της Αθήνας από τη σκλαβιά και το βασιλιά από την ήττα και την αιχμαλωσία. Ο Ηρακλής από ευγνωμοσύνη προσφέρει στον άγνωστο σωτήρα του όλο το βασίλειο και τα πλούτη του. Ο Ερωτόκριτος όμως δεν τα δέχεται* ζητάει την Αρετούσα για γυναίκα του και πηγαίνει και τη βρίσκει στη φυλακή. Αλλά εκείνη, πιστή στον αγαπημένο της, αρνείται* όταν όμως ο Ερωτόκριτος αποκαλύπτεται, όλα τελειώνουν με αίσιο τρόπο θριαμβεύει ο έρωτας.

Σχόλια: Περισσότερες πληροφορίες:

http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?it=1&tabid=138&itemid=905

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

· Οι αξίες της γνώσης και της αρετής

· Η αξεπέραστη κοινωνική διαφορά ως εµπόδιο στο γάµο των δύο νέων

· Το αποτυχηµένο προξενιό και η δύναµη της βασιλικής βίας

Νοηματικές ερωτήσεις
1. Ποιες πληροφορίες δίνει ο ποιητής στην αρχή του αποσπάσματος;
2. Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί ο Πεζόστρατος να πείσει το βασιλιά για το γάμο του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας;
3. Πώς αντιδρά ο βασιλιάς στο αίτημα του Πεζόστρατου;
4. Πώς χαρακτηρίζονται τα πρόσωπα;

Θέμα (Γ. 891-936. Διάλογος ρήγα Ηράκλη και Πεζόστρατου): η πρόταση γάμου του Ερωτόκριτου από τον πατέρα του, Πεζόστρατο, στο βασιλιά και η οργισμένη αντίδραση του δεύτερου
Ιδέες:η αρετή, η ανδρεία και η προσωπική αξία είναι σπουδαιότερες από την κοινωνική καταγωγή

Ενότητες

1η(891-898): απόφαση Πεζόστρατου για συνομιλία με βασιλιά

2η(899-910): παράθεση επιχειρημάτων από Πεζόστρατο

3η(911-919): ο Πεζόστρατος προξενεύει το γιο του στο βασιλιά

4η(920-936): οργισμένη αντίδραση βασιλιά

Σχόλια: Για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν ολόκληρο το έργο, βρίσκεται εδώ

Γιάννη Τσαρούχη

ΕΡΩΦΙΛΗ –ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΟΥ

O Πανάρετος και η βασιλοπούλα Ερωφίλη ήταν φίλοι από παιδιά. Καθώς μεγάλωναν, το αίσθημά τους εξελίχθηκε σε έρωτα, χωρίς να γνωρίζει και να εγκρίνει ο βασιλιάς τη σχέση τους. Ύστερα από νικηφόρο πόλεμο εναντίον των Περσών εισβολέων, στον οποίο διακρίθηκε ο Πανάρετος, ο δεσμός των δύο νέων ολοκληρώθηκε «με όρκους και δαχτυλίδι», όπως εξομολογείται μυστικά ο Πανάρετος στο φίλο του Καρπόφορο, στην πρώτη πράξη του έργου.

Στο μεταξύ ο βασιλιάς δέχεται προξενιές από τους βασιλιάδες της Μικράς Ασίας και της Περσίας και αποφασίζει να παντρέψει την κόρη του με τον ισχυρότερο. Η Ερωφίλη αρνείται το γάμο, με την πρόφαση ότι δε θέλει να φύγει μακριά του. Η αγωνία της για το μέλλον κυριαρχεί στη δεύτερη πράξη, γι' αυτό εμπιστεύεται τον πόνο της στην παραμάνα της.

Στην τρίτη πράξη, στο απόσπασμα που επιλέγουμε, ο ίδιος ο Πανάρετος, σταλμένος από το βασιλιά, μεταφέρει στην Ερωφίλη το μήνυμα του βασιλιά για τις προξενιές, ενώ παράλληλα της μιλά με θέρμη για τον έρωτά του αλλά και για το φόβο του μήπως τη χάσει. Στην τέταρτη πράξη αποκαλύπτεται πως ο βασιλιάς ανακάλυψε την κρυφή σχέση της Ερωφίλης και του Πανάρετου. Ο σύμβουλος προσπαθεί να τον ηρεμήσει και η Ερωφίλη αντιστέκεται απέναντί του προσπαθώντας να τον στρέψει με το μέρος της. Παρά τις παροτρύνσεις του χορού και του συμβούλου ο βασιλιάς ανακοινώνει την απόφασή του να θανατώσει τον Πανάρετο, τον οποίο συναντά στην τελευταία σκηνή της πράξης. Ο Πανάρετος επιχειρεί να κερδίσει την εύνοια του βασιλιά και επιμένει για τη βασιλική καταγωγή του χωρίς να γίνεται πιστευτός. Στο χορικό οι γυναίκες παρακαλούν τον Ήλιο να βοηθήσει το ζευγάρι.

Στην πέμπτη πράξη ανακοινώνεται από τον μαντατοφόρο στον Χορό η σκληρή τιμωρία του Πανάρετου: ο βασιλιάς τον σκότωσε, του έκοψε το κεφάλι, τη γλώσσα και τα χέρια και του ξερίζωσε την καρδιά, με σκοπό να τα προσφέρει ως δήθεν γαμήλιο δώρο στην Ερωφίλη. Η συνάντηση πατέρα και κόρης γίνεται στην επόμενη σκηνή και ο βασιλιάς προσποιείται πως αποδέχεται το γάμο και προσφέρει μία λεκάνη με τα κομμένα μέλη του Πανάρετου στην Ερωφίλη. Εκείνη αυτοκτονεί και στο τέλος του έργου ο χορός σκοτώνει το Βασιλιά.

Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Σ

Δ Ι Α Φ Ω Τ Ι Σ Μ Ο Σ

Πνευματικό και ιδεολογικό κίνημα(18ος αι.) με σκοπό την απαλλαγή του ανθρώπου από τις αυθεντίες μέσω της παιδείας, την εθνική αφύπνιση και απελευθέρωση του υπόδουλου γένους

1. Θούριος

Ρήγας Βελεστινλής

( Βλέπε παρουσίαση: https://www.slideshare.net/christostsatsouris/ss-69296294)

Ποιητής, πολιτικός, στοχαστής, επαναστάτης, εθνομάρτυρας, πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης, από τους κυριότερους εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού

όποιος συλλογάται ελεύθερα , συλλογάται καλά

(Βλέπε ταινία σε εκπαιδευτική Τηλεόραση)

· Ο ποιητής γεννήθηκε στο Βελεστίνο(αρχ. Φερές).

· Το ποίημα είναι ένας πατριωτικός ύμνος που προτρέπει σε απελευθερωτικό αγώνα και περιλαμβάνει 126 στίχους.

· Η λέξη Θούριος σημαίνει ορμητικός, πολεμικός και δηλώνει το επαναστατικό περιεχόμενο του έργου

Νοηματικές ερωτήσεις
1. Ποιος ο χαρακτήρας του ποιήματος και ποιος ο σκοπός συγγραφής του;
2. Σε ποιους απευθύνεται ο ποιητής και πώς τους αποκαλεί; Ποια συναισθήματα εκφράζει;
3. Ποιες οι συνθήκες ζωής των σκλαβωμένων;
4. Ποια προτροπή απευθύνει ο Ρήγας στους υπόδουλους;
5. Ποια τα δεινά των υπόδουλων;
6. Ποιες οι συμβουλές του ποιητή προς τους υπόδουλους;
7. Σε ποιον ορκίζονται οι πατριώτες και τι υπόσχονται;

Θέμα: η προτροπή του ποιητή προς τους σκλαβωμένους Έλληνες για επανάσταση κατά των Τούρκων

Βασικές ιδέες: αγάπη για ελευθερία, ισονομία, δικαιοσύνη, η αξία της ελευθερίας και η αναγκαιότητα της επανάστασης

Ενότητες
1η ( 1-8): δυσκολίες ζωής κλεφτών
2η (9-20): συνέπειες δουλείας
3η (21-30): προτροπή προς υποδούλους για απελευθερωτικό αγώνα
4η (31-40): όρκος για κοινό αγώνα

Γλώσσα: δημοτική εκφραστική με λόγιες λέξεις , π.χ. κάμωμεν
Ύφος: ζωηρό, προτρεπτικό, συμβουλευτικό

Σχόλια: Βλέπε πληροφορίες για κείμενο: http://alexgger.blogspot.com/2012/11/blog-post_11.html

1. Ο Θούριος τελειώνει με τους στίχους:

Έτζι κ' ημείς, αδέλφια, ν' αρπάξωμεν για μια,
τ' άρματα και να βγούμεν, απ' την πικρή σκλαβιά.
Να σφάξωμεν τους λύκους, που στον ζυγόν βαστούν,
και Χριστιανούς, και Τούρκους, σκληρά τους τυραννούν.
Στεργιάς, και του πελάγου, να λάμψη ο Σταυρός,
και στην δικαιοσύνην, να σκύψη ο εχθρός.
O Kόσμος να γλυτώση, απ' αύτην την πληγή,
κ' ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια εις την Γη.

2. 'Ορκος της Φιλικής Εταιρείας

«Τέλος πάντων, ορκίζομαι εις Σε, ω Ιερά πλην τρισαθλία Πατρίς! Ορκίζομαι εις τας πολυχρονίους βασάνους Σου, ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα, τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τα ίδια μου τα δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν και εις την μέλλουσαν ελευθερίαν των ομογενών μου, ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις το εξής Συ θέλεις είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών μου. Το όνομά Σου ο οδηγός των πράξεών μου και η ευτυχία Σου η ανταμοιβή των κόπων μου.»

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ

1. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ: Βλέπε: http://www.eoellas.org/2014/03/16/viografiarigasfereos/ και https://antexoume.wordpress.com/2014/06/12

2. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

«Σύνταγμα » Βιέννη όραμα

πρόδρομος επανάστασης ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ «Χάρτα της Ελλάδας»

«Δίκαια του ανθρώπου» Βελιγράδι «Θούριος»

Διαβάστε επίσης: http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1998/03/22031998.pdf http://www.rhigassociety.gr/contents.htm

Εδώ βλέπουμε όλο το κείμενο του Θούριου: http://night-flights.pblogs.gr/2007/02/olos-o-thoyrios-rhgas-feraios.html

2. Παπατρέχας

Αδαμάντιος Κοραής

(27 Απριλίου 1748, Σμύρνη – 6 Απριλίου 1833 Παρίσι, Γαλλία), Έλληνας φιλόλογος με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού.

Συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση του κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Από το Παρίσι επεδίωξε την πνευματική αφύπνιση των συμπατριωτών του τόσο με την εκδοτική και εν γένει συγγραφική του παραγωγή, όσο και με την συντονισμένη του δράση στην παιδευτική προσπάθεια των συγχρόνων του Ελλήνων λογίων.

Θέμα: η προάσπιση της εθνικής κληρονομιάς, στην οποία στηρίζονται τα αγαθά της παιδείας

Ιδέες: η αξία της γνώσης και της παιδείας, το ζήτημα της γλώσσας,η απελευθέρωση της σκέψης

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΔΙΔΑΧΕΣ

Αγ . Κοσμάς ο Αιτωλός

Ἔχετε σχολεῖον ἐδῶ εἰς τὴν χῶραν σας νὰ διαβάζουν τὰ παιδιά; -Δὲν ἔχομεν, ἅγιε τοῦ Θεοῦ. -Νὰ μαζευθῆτε ὅλοι νὰ κάμετε ἕνα σχολεῖον καλόν, νὰ βάλετε καὶ ἐπιτρόπους νὰ τὸ κυβερνοῦν, νὰ βάνουν διδάσκαλον νὰ μανθάνουν ὅλα τὰ παιδιὰ γράμματα, πλούσια καὶ πτωχά. Διότι ἀπὸ τὸ σχολεῖον μανθάνομεν τί εἶνε Θεός, τί εἶνε Ἁγία Τριάς, τί εἶνε Ἄγγελοι, δαίμονες, παράδεισος, κόλασις, ἀρετή, κακία· τί εἶνε ψυχή, σῶμα κ.λπ. Διότι χωρὶς τὸ σχολεῖον περιπατοῦμεν εἰς τὸ σκότος· ἀπὸ τὸ σχολεῖον ἀνοίγει τὸ μοναστήριον. Ἂν δὲν ἦτο τὸ σχολεῖον, ποῦ ἤθελα μάθει ἐγὼ νὰ σᾶς διδάσκω;

Τὴν ἀγάπην, ἐπειδὴ δὲν τὴν ἠξεύρετε, πρέπει, παιδιά μου, νὰ στερεώνετε σχολεῖα· διατὶ πάντα εἰς τὰ σχολεῖα γυμνάζονται οἱ ἄνθρωποι καὶ ἠξεύρουν καὶ μανθάνουν τὸ τί ἐστι ὁ Θεός, τὸ τί εἶνε οἱ ἅγιοι ἄγγελοι, τί εἶνε οἱ καταραμένοι δαίμονες καὶ τὸ τί εἶνε ἡ ἀρετὴ τῶν δικαίων. Τὸ σχολεῖον φωτίζει τοὺς ἀνθρώπους. Ἀνοίγουν τὰ ὀμάτια τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων χριστιανῶν νὰ μανθάνουν τὰ μυστήρια.

         Διατί, ἅγιοι ἱερεῖς καὶ τίμιοι προεστῶτες, δὲν ἑρμηνεύετε τὰ εὐλογημένα μας ἀδέλφια νὰ στερεώνωσι καὶ νὰ βάνωσιν εἰς κάθε χωρίον σχολεῖον, νὰ μανθάνουν τὰ παιδιὰ γράμματα, νὰ γνωρίζουν τὸ καλὸν καὶ τὸ κακόν; Ὅτι καὶ ἐγὼ ἀπὸ τὸ σχολεῖον ἔμαθα τὰ εἰκοσιτέσσαρα γράμματα, μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Χριστοῦ μας.
            Ἔμαθα καὶ πέντε ἓξ ἑλληνικὰ καὶ ἔμαθα πολλῶν λογιῶν γράμματα, ἑβραϊκά, τουρκικά, φράγκικα καὶ ἀπὸ ὅλα τὰ ἔθνη, μὲ τὴν χάριν τοῦ Χριστοῦ μας καὶ πολλὰ τὰ ἐδιάβασα. Καὶ ὅλα τὰ ἐθνικὰ κάλπικα τὰ ηὕρα· ὅλα εὑρέματα καὶ σπέρματα τοῦ διαβόλου, καὶ κατὰ ἀλήθειαν, ἀδελφοί μου, τόσον τὰ ἐμελέτησα τὰ γράμματα. Καθὼς ὁ χρυσικὸς λαγαριάζει τὸ ἀσήμι καὶ δὲν τὸ ἀφήνει τελείως ἀζούραν, καὶ τότε εἶνε λαμπρὸν καὶ καθαρὸν καὶ τὸ ἀγοράζει μὲ κάθε προθυμίαν ὁ ἄνθρωπος, ἔτσι καὶ ἐγὼ ηὕρα καθαρά, ἅγια καὶ ἀληθινά, λαμπρὰ καὶ ὑπερλαμπρότερα ἀπὸ τὸν ἥλιον τὰ λόγια καὶ τὰ προστάγματα τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ὅποιος πιστεύει τὸν Χριστὸν καὶ τὸν λέγει Θεὸν καὶ κάμνει τὰ πράγματά του, ὁποὺ λέγει Τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, ἐκεῖνος εἶνε καλότυχος καὶ τρισμακάριστος καὶ καμμίαν φορὰν δὲν θέλει ἐντροπιασθῆ.
               Καὶ διὰ τοῦτο πρέπει νὰ στερεώνετε σχολεῖα ἑλληνικά, νὰ φωτίζωνται οἱ ἄνθρωποι· διότι διαβάζοντας τὰ ἑλληνικὰ τὰ ηὕρα ὁποὺ λαμπρύνουν καὶ φωτίζουν τὸν νοῦν τοῦ μαθητοῦ ἀνθρώπου. Καθὼς φωτίζει ὁ ἥλιος τὴν γῆν, ὅταν εἶνε ξαστεριά, καὶ βλέπουν τὰ μάτια μακρυά, ἔτσι βλέπει καὶ ὁ νοῦς τὰ μέλλοντα· ἀπεικάζουν ὅλα τὰ καλὰ καὶ τὰ κακά, φυλάγονται ἀπὸ κάθε λογῆς κακὸν καὶ ἁμαρτίαν· διατὶ τὸ σχολεῖον ἀνοίγει τὴν ἐκκλησίαν (89), μανθάνομεν τί εἶνε Θεός, τί εἶνε ἡ Ἁγία Τριάς, τί εἶνε ὁ ἄγγελος, τί εἶνε ἡ ἀρετή, τί εἶνε οἱ δαίμονες, τί εἶνε ἡ κόλασις. Τὰ πάντα ἀπὸ τὸ σχολεῖον τὰ μανθάνομεν.

Α Π Ο Μ Ν Η Μ Ο Ν Ε Υ Μ Α Τ Α
Γιάννης Μακρυγιάννης

Κειμενικό είδος στο οποίο συγγραφέας, αφηγητής και πρωταγωνιστής είναι το ίδιο πρόσωπο. Στα απομνημονεύματα περιέχονται προσωπικές αναμνήσεις του συγγραφέα, γεγονότα τα οποία έζησε ή στα οποία είχε άμεση ή έμμεση συμμετοχή. Εκφράζονται προσωπικές, υποκειμενικές κρίσεις και μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως ιστορική πηγή.

Α. Γ. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ
Νοηματικές ερωτήσεις
1. Ποιο το αξίωμα του στρατηγού και με τι ασχολείται κατά
τον ελεύθερο χρόνο του;
2. Ποια απόφαση πήρε , όταν έμαθε γράμματα και γιατί;
3. Με ποια επιχειρήματα αποδεικνύει την αξιοπιστία
των λεγομένων του;
4. Ποιοι οι κύριοι άξονες της ιδεολογίας του συγγραφέα;
5. Ποια τα πάθη της πατρίδας και σε τι οφείλονται;
6. Ποια η θέση του Μακρυγιάννη για την αλήθεια;

Θέμα: Οι αρχικές προθέσεις του Μακρυγιάννη και η προσπάθειά του να πείσει τους αναγνώστες του για την αξιοπιστία του έργου του.

Η απελευθέρωση της πατρίδας είναι έργο του συνόλου και όχι ατομική υπόθεση. «Είμαστε στο εμείς» και όχι στο «εγώ».

ΣΧΟΛΙΑ:

Το χειρόγραφο και η έκδοσή του

… είχα έναν τενεκέ και τα ‘ βανα μέσα …

Το χειρόγραφο αυτό, τυπωμένο, πιάνει πάνω από 460 πυκνές σελίδες μεγάλου σχήματος. Ο Μακρυγιάννης το αρχίζει στις 26 Φεβρουαρίου 1829, τρίαντα δύο περίπου χρονώ, στο Άργος, όπου τον βρίσκουμε “Αρχηγό της Εκτελεστικής δύναμης της Πελοπόννησος και Σπάρτης”, είτε καταγράφοντας παλαιότερα γεγονότα, είτε σημειώνοντας γεγονότα παρόντα σαν ένα ημερολόγιο. Περισσότερο από το μισό είναι γραμμένο, ως φαίνεται, στο Άργος, ως τα 1832. Το συνεχίζει στο Ναύπλιο και στην Αθήνα, ως τα 1840, οπότε και το κλείνει βιαστικά για να το κρύψει. Η εξουσία έχει υποψίες εναντίον του. “Είχαν μεγάλην υποψίαν από μένα” σημειώνει “και γύρευαν να μου ψάξουν το σπίτι μου να μου βρούνε γράμματα”. Το εμπιστεύεται λοιπόν σ’ ένα κουμπάρο, που το παίρνει στην Τήνο. Στα 1844, ύστερα δηλαδή από τη συνωμοσία για το Σύνταγμα, όπου παίζει μεγάλο ρόλο, και τα Σεπτεμβριανά, πηγαίνει και τα παίρνει· αντιγράφει τις σημειώσεις που κρατούσε στο αναμεταξύ με πολλές προφυλάξεις· “σημείωνα” μας λέει “και είχα έναν τενεκέ και τα ‘βανα μέσα και τα ‘χωνα” – γράφει ως τον Απρίλη του 1850, και μετά ένα χρόνο περίπου το συμπληρώνει μ’ έναν πρόλογο και μ’ έναν αρκετά μακρύ επίλογο. Η έξοχα μελετημένη έκδοση του Γιάννη Βλαχογιάννη, η μοναδική που έχουμε ως τα σήμερα, δημοσιεύτηκε στα 1907, αφού πέρασε δηλαδή μισός αιώνας που το πολύτιμο αυτό κείμενο έμεινε χαμένο μέσα στ’ απόλυτο σκοτάδι.

Πηγή: “Ένας Έλληνας – ο Μακρυγιάννης” , απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Σεφέρη «Δοκιμές», εκδ. Ίκαρος, Αθήναι, 1981.

… ήτανε μουχλιασμένο από την υγρασία …

Η οικογένεια Μακρυγιάννη δεν ήξερε την ύπαρξη των Απομνημονευμάτων. Ο Βλαχογιάννης, οδηγημένος από κάποια πληροφορία που είχε βρει σε κάποιο παλιό βιβλίο ή χειρόγραφο (δε θυμάται πια) αποτάθηκε στο συνταγματάρχη Κίτσο Μακρυγιάννη, γιο του Στρατηγού, και τον παρακίνησε να ψάξει. Σε καμιά δεκαπενταριά μέρες ο Κίτσος τον ειδοποίησε πως είχε βρει ένα χειρόγραφο, χωμένο σ’ ένα τενεκέ παραριγμένο σε μια απόμερη γωνιά του σπιτιού. Το χειρόγραφο ήτανε μουχλιασμένο από την υγρασία, μα δεν είχε ακόμα αποσυντεθεί. Υπό τις συνθήκες αυτές είναι θαύμα πως διατηρήθηκε απάνω από πενήντα χρόνια.

Πηγή: Γιώργος Θεοτοκάς, “Τετράδια Ημερολογίου”, Αθήνα Εστία , 1987.

Ε ν ό τ η τ ε ς

1η: 1829....κάθομαι άνεργος: Αυτοπαρουσίαση- χρόνος σύνθεσης
έργου,προβολή αμάθειας συγγραφέα

2η: Αφού λοιπόν....όθεν διατάχτηκα: Λόγοι συγγραφής έργου -
διαβεβαίωση αξιοπιστίας

3η: Η πατρίδα του...εγώ και τα παιδιά μου: Παράθεση
κύριων αξόνων ιδεολογίας συγγραφέα - υπεράσπιση ιδεωδών
πατρίδας και θρησκείας

ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Αγράμματος συγγραφέας
Η τιμιότητα της διαγωγής και η εντιμότητα της γραφής
Πατρίδα – Θρησκεία- Εθνική συνείδηση
Συλλογική και ατομική συνείδηση- Αλτρουισμός

Γλώσσα: δημοτική- λαϊκή (π.χ. αιστήματα,παλιόψαθες, αγροικιώμαι) , ακριβής, παραστατική, λιτή.

Ύφος: ζωηρό, πυκνό, πηγαίο

Αφηγηματικές τεχνικές: Αφήγηση σε α΄ενικό πρόσωπο για να προσδώσει στο κείμενό τον τόνο της προσωπικής μαρτυρίας και κατάθεσης

Επίλογος έργου:

Κι᾿ ὅσα σημειώνω τὰ σημειώνω γιατί δὲν ὑποφέρνω νὰ βλέπω τὸ ἄδικον νὰ πνίγη τὸ δίκιον. Διὰ ῾κεῖνο ἔμαθα γράμματα εἰς τὰ γεράματα καὶ κάνω αὐτὸ τὸ γράψιμον τὸ ἀπελέκητο, ὅτι δὲν εἶχα τὸν τρόπον ὄντας παιδὶ νὰ σπουδάξω· ἤμουν φτωχὸς κ᾿ ἔκανα τὸν ὑπερέτη καὶ τιμάρευα ἄλογα κι᾿ ἄλλες πλῆθος δουλειὲς ἔκανα νὰ βγάλω τὸ πατρικό μου χρέος, ὁποῦ μας χρέωσαν οἱ χαραμῆδες, καὶ νὰ ζήσω κ᾿ ἐγὼ σὲ τούτην τὴν κοινωνίαν ὅσο ἔχω τ᾿ ἀμανέτι τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ σῶμα μου. Κι᾿ ἀφοῦ ὁ Θεὸς θέλησε νὰ κάμη νεκρανάστασιν εἰς τὴν πατρίδα μου, νὰ τὴν λευτερώση ἀπὸ τὴν τυραγνίαν τῶν Τούρκων, ἀξίωσε κ᾿ ἐμένα νὰ δουλέψω κατὰ δύναμη λιγώτερον ἀπὸ τὸν χερώτερον πατριώτη μου Ἕλληνα. Γράφουν σοφοὶ ἄντρες πολλοί, γράφουν τυπογράφοι ντόπιοι καὶ ξένοι διαβασμένοι γιὰ τὴν Ἑλλάδα – ἕνα πράμα μόνον μὲ παρακίνησε κ᾿ ἐμένα νὰ γράψω, ὅτι τούτην τὴν πατρίδα τὴν ἔχομεν ὅλοι μαζί, καὶ σοφοὶ καὶ ἀμαθεῖς καὶ πλούσιοι καὶ φτωχοὶ καὶ πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ καὶ οἱ πλέον μικρότεροι ἄνθρωποι· ὅσοι ἀγωνιστήκαμεν, ἀναλόγως ὁ καθείς, ἔχομεν νὰ ζήσωμεν ἐδῶ. Τὸ λοιπὸν δουλέψαμεν ὅλοι μαζί, νὰ τὴν φυλάμεν κι᾿ ὅλοι μαζὶ καὶ νὰ μὴν λέγη οὔτε ὁ δυνατὸς «ἐγώ», οὔτε ὁ ἀδύνατος. Ξέρετε πότε νὰ λέγη ὁ καθεὶς «ἐγώ»; Ὅταν ἀγωνιστῆ μόνος του καὶ φκειάση, ἢ χαλάση, νὰ λέγη ἐγὼ· ὅταν ὅμως ἀγωνίζονται πολλοὶ καὶ φκειάνουν, τότε νὰ λένε «ἐμεῖς». Εἴμαστε εἰς τὸ «ἐμεῖς» κι᾿ ὄχι εἰς τὸ «ἐγώ». Καὶ εἰς τὸ ἑξῆς νὰ μάθωμεν γνώση, ἂν θέλωμεν νὰ φκειάσωμεν χωριόν, νὰ ζήσωμεν ὅλοι μαζί. Ἔγραψα γυμνὴ τὴν ἀλήθεια, νὰ εἰδοῦνε ὅλοι οἱ Ἕλληνες ν᾿ ἀγωνίζωνται διὰ τὴν πατρίδα τους, διὰ τὴν θρησκεία τους, νὰ ἰδοῦνε καὶ τὰ παιδιά μου καὶ νὰ λένε· «Ἔχομεν ἀγῶνες πατρικούς, ἔχομεν θυσίες», ἂν εἶναι ἀγῶνες καὶ θυσίες. Καὶ νὰ μπαίνουν σὲ φιλοτιμίαν καὶ νὰ ἐργάζωνται εἰς τὸ καλό της πατρίδας τους, τῆς θρησκείας τους καὶ τῆς κοινωνίας.

Σχόλια: 1. Βλέπε σχόλια και ανάλυση για το κείμενο:www.slideshare.net/chroniang/a-10100704

2. Ο Στέφανος Ληναίος διαβάζει τα Απομνημονεύματα: https://www.youtube.com/watch?v=OSRdznOzx5U

3. Ο Μάνος Κατράκης διαβάζει τον πρόλογο από τα Απομνημονεύματα: http://www.ekebi.gr/Fakeloi/makrygiannis/default.htm

4. Βλέπε πληροφορίες: http://filolologikamathhmata.blogspot.com

/2013/04/blog-post_861.html

Β. ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ --- ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΜΟΥΤΖΑΝ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟΥ

Νοηματικές ερωτήσεις
1. Ποιο το γεγονός που πληροφορείται η συγγραφέας και
ποιες οι αντιδράσεις της;
2. Τι ήταν αυτό που την εμπόδιζε να πραγματοποιήσει
την επιθυμία της και γιατί;
3. Με ποιο τρόπο δικαιολογεί το φόβο της για το γάμο;
4. Ποια ήταν η θέση της γυναίκας στην αριστοκρατική
ζακυνθινή κοινωνία του 19ου αι.;
5. Τι αισθάνεται για τα έργα της και ποιος ο φόβος της;
Θέμα:η καταπιεστική ζωή μιας γυναίκας στη Ζάκυνθο του 19ου αι.

Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Εις τούτον...έτρεξεν:χαρά για ευχάριστη είδηση εθνεγερσίας
2η: Εγώ...διωγμένας:συναισθήματα και επιθυμίες
3η:Εγώ... μνήμα:η χαρακτηριστικά γυναικείας σκλαβιάς
4η:Τι λοιπόν...αγχινοίας:αγωνία συγγραφέα για έργα

Γλώσσα: δημοτική με λόγια στοιχεία, χρήση α΄ προσώπου

Ύφος: αυθόρμητο, δραματικό, εξομολογητικό- διαμαρτυρία

Σχόλια:
1. Βλέπε παρουσίαση για Μεταμφίεση, Γαλανάκη : http://slideplayer.gr/slide/2698890/
2. Βλέπε απεικόνιση γυναικείου προσώπου:https://logotexniag1.wikispaces.com/ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

3.Βλέπε βιογραφία Ελένης Μπούκουρα -Αλταμούρα(Ρέα Γαλανάκη - Μεταμφίεση) http://blogs.sch.gr/gymkoris/2012/10/07/

4. Βλέπε μουσική: https://www.youtube.com/watch?v=CyiPHRVlbiE

Σχόλια: Για ορισμούς λογοτεχνικών ρευμάτων βλέπε:http://e-logotexnia.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=167&Itemid=1

Ε Π Τ Α Ν Η Σ Ι Α Κ Η Σ Χ Ο Λ Η

Οι επτανήσιοι λογοτέχνες παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά στα θέματα (πατρίδα, φύση, γυναίκα, έρωτας) και στην τεχνοτροπία (χρήση δημοτικής γλώσσας, ιδιαίτερη φροντίδα στη μορφή, λίγα έργα) και κατατάσσονται στην ίδια σχολή (σχολή:σύνολο καλλιτεχνών ) με βάση τον τόπο καταγωγής.

Ε ι ς Π ά ρ γ α ν

Ανδρέας Κάλβος

ΝΟΗΜΑ

Στην πρώτη στροφή της ωδής ο ποιητής επικαλείται τη Λύρα, δηλαδή την Λυρική Ποίηση και ζητάει με το εκτυφλωτικό φως της αστραπής να του χαρίσει την κατάλληλη έμπνευση και γονιμότητα του νου , ώστε να ψάλλουν μαζί με σοβαρό και υψηλό ύφος τον ύμνο μια ένδοξης πράξης. Στη συνέχεια αναφέρεται στις αξίες- ιδιότητες που κοσμούν τους ανθρώπους και τις θεωρεί δώρα των θεών , τα οποία χαρακτηρίζονται ξεχωριστά, σημαντικά, εξαίρετα και ανεκτίμητα και αυτά είναι η αγάπη, η αρετή, η ανδρεία, η ευσπλαχνία, η συμπόνια. Στο τέλος , τονίζεται ως πολυτιμότερο από αυτά τα λαμπρά δώρα το αδούλωτο, ανυπότακτο φρόνημα, η ελευθεροφροσύνη, η οποία, όταν όλα βρίσκονται σε μια τεταμένη στιγμή και η ζωή μας μέσα στις δύσκολες συνθήκες μοιάζει έτοιμη να τσακιστεί , όπως η άμαξα, τότε ο άνθρωπος, σαν άλλος αετός που ανεβαίνει ψηλά, βρίσκει τρόπους να ξεπεράσει τις δύσκολες περιστάσεις. Η ελευθεροφροσύνη είναι αυτή που έδωσε τη δύναμη στους Παργινούς να επιτελέσουν ένδοξο έργο, δηλαδή να αντισταθούν στους κατακτητές και να μην τους επιτρέψουν να πάρουν την πόλη τους με τα όπλα. Το υψηλό ηθικό ανάστημα και το αδούλωτο φρόνημά που τους χαρακτηρίζει, αποκαλύπτει και η ηρωική απόφαση να εγκαταλείψουν την πόλη, όταν οι Άγγλοι την παρέδωσαν στον Αλή-πασά, για να μην υποδουλωθούν στους εχθρούς.

Θέμα: το υψηλό φρόνημα των κατοίκων της Πάργας(όλο το ποίημα)- απόσπασμα: τα δώρα των θεών προς τους ανθρώπους με κυριότερο το υψηλό φρόνημα, την ελευθεροφροσύνη. Το περιεχόμενο του ποιήματος είναι πατριωτικό και υμνητικό.

( Η Πάργα στις αρχές του 19ου αι. - λιθογραφία)

Σχόλια: α)«Η ζωή και η ποίηση του Κάλβου ήταν μια διαρκής «αντιστροφή», πράγμα που έδωσε μια σκοτεινή τραγικότητα στη ζωή και στην ποίησή του. Μια φωτεινή διάρκεια. Αντιστρεφόταν, από χαρακτήρα ο Κάλβος, κάθε τι στη ζωή που ήταν ήσυχο, παραδεδεγμένο, ομαλό, «κομφορμιστικό» όπως θα λέγαμε σήμερα. Δεν τα πήγε ποτέ καλά ούτε με το περιβάλλον του, ούτε με τους φίλους του, ούτε με τους ανθρώπους της εποχής του. Έτσι τις υπαρξιακές του απαιτήσεις, που ήταν και πολλές και δυνατές, (απαιτήσεις για μια άνετη και ανεξάρτητη οικονομική ζωή, για ισότιμη φιλία, για έρωτα, ίσως και για δόξα), αφού στην ποίησή του δεν την απαρνιέται, αλλά αντίθετα, καταδικάζει εκείνους που την περιφρονούν (έσφαλεν ο την Δόξαν ονομάσας ματαίαν) και που δεν ικανοποίησε τις ποιητικές του απαιτήσεις, έπρεπε να διοχετεύσει σε δρόμους ασυνήθιστους. Κι όπως η ζωή του στάθηκε μια κλειστή, υπερήφανη και πικρή μοναξιά, έτσι και η ποίησή του άνθησε σ” εκείνους τους υψηλούς χώρους των αιθερίων ερήμων, εκεί που μονάχα οι αστερισμοί των Λεόντων μουγκρίζουν.»
Καραντώνη Ανδρέα, «Κάλβος ο φιλόπατρις», Από το Σολωμό στον Μυριβήλη. Λογοτεχνικά μελετήματα. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και Σια Α.Ε., σ. 44 – 45.

β) βλ. και άλλες ωδές: http://www.cslab.ntua.gr/~phib/hellas/kalvos.htm

γ) ακολουθούν οι υπόλοιπες στροφές της ωδής:

ζ΄

Υποκυμαινομένους δασέας ελαιώνας

η Πάργα υψηλοκάρηνος βλέπει·

και αυτήν ο Άρης 35

υπερεφίλει.

η΄

Αλλά μόλις η χάλαζα έπαυε του πολέμου,

και συ Δάματρα εχάριζες τον δαψιλήν χρυσόν, 40

πόθος Ζεφύρων.

θ΄

Έχεον πολυάριθμα μελισσών έθνη

οι σίμβλοι της Πάργας, βομβηδόν εις τον πολύν επέταον 45

καρπόν λυαίον.

ι΄

Καλός, γλυκύς ο αέρας οπού πρώτον επίναμεν,

και η θρέπτειρα γη από τον ίδρωτά μας 50

πεποτισμένη.

ια΄

Όμως διά ποίον οι δούλοι πίνουσι τον αέρα;

κεντάουσι το άροτρον και πολύν στάζουν κόπον 55

όμως διά ποίον;

ιβ΄

Ψυχή ανδρική απορρίπτει φρόνημα χαμερπές·

από το αμβροσίοδμον στόμα των αιωνίων 60

η γνώμη ρέει.

ιγ΄

Των πολλών τα συμπόσια ο στίχος επιτρέχει·

βραχυχρόνιος ηχώ την σιγήν δεν ετάραξε 65

της δουλοσύνης.

ιδ΄

Σεις μόνοι οπού εκλαδεύατε την Παργινήν ελαίαν,

σεις από τον αθάνατον λόγον μόνον ετράφητε, 70

εσείς ω ανδρείοι.

ιε΄

Τα συνήθη χωράφια αφήνοντες εφύγατε τον ζυγόν,

προτιμώντες την πικράν ξενιτείαν 75

και την πενίαν.

ις΄

Πλην, της επιστροφής εχάραξεν η ημέρα.

Πάντοτε οι επουράνιοι μεγαλόθυμον γένος 80

υπερασπίζουν.

ιζ΄

Εκεί οπού εκαύσατε, (ελληνική φροντίδα!)

των προγόνων τα λείψανα, πάλιν οι πρόνοοι χείρες 85

εκεί σας φέρνουν.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Της Πάργας (δημοτικό τραγούδι)

Όπως είναι γνωστό από την Ιστορία, οι Παργινοί είχαν προβάλει σθεναρή αντίσταση στον Αλήπασα και δε νικήθηκαν από τα στρατεύματα του. Η Πάργα, παραλιακή πόλη της Ηπείρου, διοικούνταν από τους Βενετσιάνους από το 15ο αιώνα, παραχωρήθηκε στη Γαλλία το 1797 και ύστερα από την ήττα του Ναπολέοντα οι νικήτριες δυνάμεις την παραχώρησαν στους Αγγλους (1814). Τελικά όμως η Πάργα περιήλθε στα χέρια του Αλήπασα με ανέντιμο τρόπο: την πούλησαν σ” αυτόν οι Αγγλοι με αντίτιμο 150.000 λίρες και την παρέδωσαν το 1819. Οι Παργινοί, γύρω στις 4.000, για να αποφύγουν την ατιμωτική υποδούλωση, ανέσκαψαν τους τάφους, έκαψαν τα οστά των προγόνων τους και κατέφυγαν στην Κέρκυρα παίρνοντας μαζί τους την τέφρα των οστών καθώς και τις εικόνες και άλλα ιερά αντικείμενα των ναών τους. Η διαγωγή αυτή των Άγγλων προς τους Παργινούς φέρεται να προκάλεσε τότε την παγκόσμια κατακραυγή. Σχετικό τυγχάνει και το δημοτικό τραγούδι «Της Πάργας» όπου και περιγράφεται ο τραγικός εκείνος ξεριζωμός των Παργινών. Σπουδαίος επίσης είναι σχετικός πίνακας του Διον. Τσόκου η «Φυγή της Πάργας» :

Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή,
σε γνωρίζω από την όψη που με βία μετράει τη γη.

Απ' τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη, χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Read more: http://www.newsbomb.gr/ellada/news/story/291531/aytos-einai-olokliros-o-ethnikos-ymnos-tis-elladas#ixzz4W0c0Napu

Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι π ο λ ι ο ρ κ η μ έ ν ο ι

Διονύσιος Σολωμός

Το ιστορικό πλαίσιο

Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι αναφέρονται στη δωδεκάμηνη πολιορκία του Μεσολογγίου (Απρίλιος 1825-Απρίλιος 1826) από τους Τούρκους και στη συνέχεια από τους Αιγυπτίους. Οι Μεσολογγίτες αμύνονται κατά τη διάρκεια της Πολιορκίας με σθένος. Υπομένουν καρτερικά και παλεύουν απέναντι στο Κακό: Τις φυσικές κακουχίες (πείνα, αρρώστιες, τον θάνατο), τον εξωτερικό εχθρό δηλ. τους Τούρκους, αλλά και τον εσωτερικό δηλ. τον ίδιο τους τον εαυτό που τους καλεί να γευτούν τον πειρασμό της άνοιξης και του έρωτα, την ίδια τη ζωή, συνθηκολογώντας με τον εχθρό. Αυτοί όμως κατόρθωσαν να νικήσουν το Κακό, διατηρώντας ακέραιο το ήθος τους παραμένοντας ουσιαστικά, εσωτερικά ελεύθεροι, αν και ήταν πολιορκημένοι. Το Καλό νίκησε και η εσωτερική τους πάλη, τους έκανε να ξεπεράσουν την ανθρώπινη τους φύση και να τους οδηγήσει στην ηθική ολοκλήρωση

Θέμα όλης της ποιητικής σύνθεσης:η αντιμετώπιση από τους

πολιορκημένους Μεσολογγίτες μιας σειράς δυσκολιών με σκοπό

την κατάκτηση της εσωτερικής τους ελευθερίας

Σχεδίασμα Β ΄- Απόσπασμα Ι
Νοηματικές ερωτήσεις
1. Τι κυριαρχεί στον κάμπο και ποια η αντίθεση;
2. Τι κάνει η μάνα και τι ο Σουλιώτης;

Θέμα: η πείνα και οι επιπτώσεις της

στους υπερασπιστές του Μεσολογγίου

Παράλληλο κείμενο: Σχεδίασμα Α:

2Παράμερα στέκει

Ο άντρας και κλαίει·

Αργά το τουφέκι

Σηκώνει και λέει:

«Σε τούτο το χέρι

Τι κάνεις εσύ;

Ο εχθρός μου το ξέρει

Πως μου είσαι βαρύ.»

Της μάνας ω λαύρα!

Τα τέκνα τριγύρου

Φθαρμένα και μαύρα

Σαν ίσκιους ονείρου·

Λαλεί το πουλάκι

Στου πόνου τη γη

Και βρίσκει σπυράκι

Και μάνα φθονεί

Σχόλια: Βλέπε πληροφορίες: http://latistor.blogspot.com/2012/01/blog-post_19.html#ixzz4zKwJgX2w

Απόσπασμα ΙΙ
Νοηματικές ερωτήσεις
1. Ποια εικόνα κυριαρχεί στους πρώτους στίχους;
2. Ποιες εικόνες ακολουθούν και με τι έχουν σχέση;
3. Τι προσπαθεί να πετύχει ο ποιητής με όλες αυτές τις εικόνες;
Ποιο είναι το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι πολιορκημένοι;
Θέμα:η ανοιξιάτικη φύση και οι χαρές της που καλούν
τους Μεσσολογγίτες να εγκαταλείψουν τον αγώνα

Σχόλια:

Το Σχεδίασμα Γ΄ γράφτηκε το 1884 και είναι απόσπασμα από το ημιτελές έργο "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι". Ο Σολωμός γράφει αυτό το έργο εμπνευσμένος από τον ηρωικό αγώνα των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826). Στην πραγματικότητα το Σχεδίασμα Γ΄ αποτελεί ένα ξαναδούλεμα του Σχεδιάσματος Β΄ σε νέα μορφή. Συγκεκριμένα, στο Σχεδίασμα Γ΄ ο Σολωμός εγκαταλείπει πια την ομοιοκαταληξία κι έτσι ο στίχος αποκτάει μεγαλύτερη ελευθερία και άνεση. Το Σχεδίασμα Γ΄ αποτελείται από 15 αποσπάσματα. Σ' αυτό ο ποιητής με προτροπή της θεάς Ελευθερίας ψάλλει την πολιορκία του Μεσολογγίου. Παράλληλα παρουσιάζει τις ηθικές δυνάμεις που "πολιορκούν" τους Μεσολογγίτες. Αυτές είναι: ο πειρασμός της ζωής μέσω της ανοιξιάτικης φύσης, η απογοήτευση με την άφιξη του τουρκικού στόλου και οι αναμνήσεις της παλιάς ευτυχισμένης ζωής. `Ομως, οι Μεσολογγίτες άντεξαν τις δοκιμασίες και δεν υπέκυψαν σε καμιά απ' αυτές. Στο απόσπασμα 13 του Σχεδιάσματος Γ΄ παρουσιάζεται η ηρωική έξοδος των Μεσολογγιτών. Απέκτησαν ψυχική και ηθική ελευθερία, επειδή ελευθερώθηκαν από τις επιθυμίες τους. Γενικά στο Γ΄ Σχεδίασμα ο Σολωμός παρουσιάζει τον αγώνα του ανθρώπου ανάμεσα στο καθήκον προς την πατρίδα και προς τη ζωή.

1. Βλέπε σχόλια και ανάλυση: http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?tabID=138&itemID=1228&mid=841

Επίσης, http://skapanefs.blogspot.gr/2012/04/blog-post_6787.html

2. Βλέπε ολόκληρο το έργο: http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=432&author_id=47

3. Ακούτε ολόκληρο το έργο μελοποιημένο από τον Γιάννη Μαρκόπουλο: https://www.youtube.com/watch?v=qlOyuFgb0XA

4. Ακούμε το β΄απόσπασμα από τον Ξυλούρη : https://www.youtube.com/watch?v=V7NcU8cozho

(χειρόγραφο Σολωμού)

Σχόλια στο Β΄απόσπασμα: Tο Mεσολόγγι έπεσε την άνοιξη· ο ποιητής παρασταίνει την Φύση, εις τη στιγμή που είναι ωραιότερη, ως μία δύναμη, η οποία, με όλα τ’ άλλα και υλικά και ηθικά ενάντια, προσπαθεί να δειλιάση τους πολιορκημένους· ιδού οι Στοχασμοί του ποιητή:

H ζωή που ανασταίνεται με όλες της τες χαρές, αναβρύζοντας ολούθε, νέα, λαχταριστή, περιχυνόμενη εις όλα τα όντα· η ζωή ακέραιη, απ’ όλα της φύσης τα μέρη, θέλει να καταβάλη την ανθρώπινη ψυχή· θάλασσα, γη, ουρανός, συγχωνευμένα, επιφάνεια και βάθος συγχωνευμένα, τα οποία πάλι πολιορκούν την ανθρώπινη φύση στην επιφάνεια και εις το βάθος της.
H ωραιότης της φύσης, που τους περιτριγυρίζει, αυξαίνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη γη, και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα τη χάσουν.

Γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς( π. χ. κρένει,έρμο) πλούσια, εκφραστική

Ύφος: παραστατικό ζωηρό

Μέτρο: ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία

Αφηγηματικές τεχνικές: αφήγηση τριτοπρόσωπη, ο αφηγητής παντογνώστης

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

(α)

Ακούω κούφια τα τουφέκια,

Ακούω σμίξιμο σπαθιών,

Ακούω ξύλα, ακούω πελέκια,

Ακούω τρίξιμο δοντιών.

Α! τι νύκτα ήταν εκείνη,

Που την τρέμει ο λογισμός

Άλλος ύπνος δεν εγίνη

Πάρεξ θάνατου πικρός. (στροφές 44 και 45)

Εργασία: Να συγκρίνετε τις παραπάνω στροφές του Ύμνου εις την Ελευθερίαν με το (1^ο) απόσπασμα ως προς το περιεχόμενο και το ύφος

Μέρα του Απρίλη.

Πράσινο λάμπος,

γελούσε ο κάμπος

με το τριφύλλι.

Ως την εφίλει

το πρωινό θάμπος,

η φύση σάμπως

γλυκά να ομίλει.

Εκελαδούσαν

πουλιά, πετώντας

όλο πιο πάνω.

Τ’ άνθη ευωδούσαν.

Κι είπε απορώντας:

«Πώς να πεθάνω;»

[Κ.Γ.Καρυωτάκης, «Διάκος», Ελεγεία και Σάτιρες(1927). Ποιήματα και Πεζά, Ερμής, 1984, σ.95]

Εργασία: Πώς εκδηλώνεται ο πειρασμός στα ποιήματα του Σολωμού (2ο απόσπασμα) και του Καρυωτάκη; Να συγκρίνετε στα δύο ποιήματα τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε ποιητής αντιμετωπίζει το ηθικό δίλημμα των ηρώων του.

ΛΗΘΗ

Λορέντζος Μαβίλης

«χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει, υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι»

Ο ΤΙΤΛΟΣ: Μολονότι ο τίτλος είναι «Λήθη», εντούτοις η λέξη δε χρησιμοποιείται στο κείμενο, αλλά στη θέση της βρίσκουμε την λέξη «λησμονιά». Παρ’ όλα αυτά η χρήση της λέξης «λήθη» ως τίτλου ανταποκρίνεται πλήρως στο περιεχόμενο του έργου, αφού σχετίζεται και με τη λήθη των νεκρών, αλλά σχετίζεται και με την έλλειψή της στους ζωντανούς, δηλαδή με το γεγονός ότι δεν μπορούν να ξεχάσουν τις πίκρες τους.

Θέμα:Οι νεκροί θεωρούνται ευτυχισμένοι, αφούν έχουν ξεχάσει τα βάσανα της ζωής, ενώ οι ζωντανοί δυστυχισμένοι, επειδή η μνήμη των αγαπημένων τους νεκρών παραμένει αιώνια-παντοτινή.

Ε ν ό τ η τ ε ς

1η: Καλότυχοι...και να 'ναι!:οι καλότυχοι νεκροί

2η: Τέτοιαν...κοιμούνται: ανάμνηση πόνων ζωής

3η: Α δεν μπορείς... να λησμονήσουν:δυστυχία ζωντανών

Γλώσσα: απλή δημοτική με ορισμένους επτανησιακούς ιδιωματισμούς [π.χ. όντας (=όταν), πίκρια, κρουσταλλένια, ασφοδίλι κ.ά.].

Ύφος: απαισιόδοξο, μελαγχολικό

Μέτρο: ιαμβικό (άτονη, τονισμένη συλλαβή)

Σχόλια: A. Χαρακτηριστικά σονέτου

1.Είναι ολιγόστιχο και αποτελείται από 14 στίχους, οργανωμένους σε 4 στροφές.

2.Οι 2 πρώτες στροφές είναι τετράστιχες και οι δύο τελευταίες τρίστιχες.

3.Το σονέτο έχει περίπλοκες ομοιοκαταληξίες. Στη «Λήθη» οι 2 πρώτες στροφές έχουν σταυρωτή ομοιοκαταληξία, ενώ οι 2 τελευταίες στροφές, αν τις πάρουμε μαζί, σχηματίζουν πλεκτή και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία.

4.Το μέτρο του σονέτου είναι ο ιαμβικός ενδεκασύλλαβος στίχος.

5.Στο σονέτο ο ποιητής επιδιώκει τη μουσικότητα και την υποβλητικότητα, η οποία επιτυγχάνεται με την προσεκτική επιλογή των λέξεων.

6.Το βάρος του νοήματος του σονέτου πέφτει συνήθως στην τελευταία στροφή.

B. Βλέπε κι άλλα ποιήματα του Μαβίλη: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/lorentzos_mavilhs_poems.htm

G. Βλέπε πολύ ωραία ανάλυση του ποιήματος: http://texnologie.blogspot.gr/2014/11/blog-post_22.html

Τραγούδι βασισμένο στη Λήθη του Μαβίλη:

Της Άρνης το νερό

Μουσική Στίχοι Ερμηνεία: Σταύρος Σιόλας

Της Άρνης το νερό Της Άρνης το νερό

Της αρνησιάς Της αρνησιάς τη βρύση

Της Άρνης το νερό το ήπιες και…το ήπιες και μ” αρνήθης

Αχ, αγάπη μου, στα χείλη στάξε να το πιω

της Άρνης το πικρό νερό,

κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ

και πάλι εσένα άμα σε δω

κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ

και πάλι εσένα θ” αγαπώ

Της λήθης το στενό το πέρασες… το πέρασες κι εχάθης

Αχ, αγάπη μου, στα χείλη στάξε να το πιω

της Άρνης το πικρό νερό,

κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ

και πάλι εσένα άμα σε δω

κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ

και πάλι εσένα θ” αγαπώ

στα χείλη στάξε να το πιω

της Άρνης το πικρό νερό,

κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ

και πάλι εσένα άμα σε δω

κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ

και πάλι εσένα θ” αγαπώ…

1ο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης 2006. Τραγούδι σε Παραδοσιακό ρυθμό.Σημείωση: Άρνη είναι μια πηγή στην Άνδρο.Επίσης, στην Αρχαία Ελληνική Μυθολολογία Άρνη ήταν η πηγή που βρισκόταν στον Κάτω Κόσμο, στη Λήθη, απ' όπου έπιναν οι νεκροί, για να ξεχάσουν τι άφηναν στον πάνω κόσμο

Το τραγούδι: https://www.youtube.com/watch?v=6qd40Hg6A5g

ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ - ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ

Η Χ Α Ρ Α

Σ. Βασιλειάδης

Θέμα: το συναίσθημα της χαράς -κάτι παροδικό και φευγαλέο

Σχόλια: Ποίημα γραμμένο σύμφωνα με την ρομαντική τεχνοτροπία

Ενότητες
1η: 1η-6η στροφή: το αίσθημα της χαράς και η αντανάκλασή του στην ψυχή
2η : 7η-9η στροφή: η παροδικότητα της χαράς, πόνος και δυστυχία

Γλώσσα: λόγια ή καθαρεύουσα επιμελημένη
Ύφος: μελαγχολικό
Μέτρο: αναπαιστικό( άτονη, άτονη, τονισμένη συλλαβή)

ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ

Τ' α γ ν ά ν τ ε μ α

Αλ. Παπαδιαμάντης

Θέμα: η συλλογική ψυχολογία των ναυτικών κατά την ημέρα της αναχώρησης , η εθιμοτυπία, οι σκέψεις και τα συναισθήματα των γυναικών

E ν ό τ η τ ε ς

1η : «Επάνω στον βράχον ...αγναντέψουν»: Το γραφικό ξωκκλήσι της Παναγίας

2η :«Άµα είχαν φωτισθή ...προς βορράν»: Σκηνές αναχώρησης και αποχαιρετισµού

των ναυτικών

3η : «Την ηµέραν...έκαµαν»: Η σύναξη των γυναικών στο ξωκκλήσι –εκδηλώσεις

ευλάβειας

4η: «Ως τόσον ...στο καλό!»: Το αγνάντεμα- Η αναχώρηση και οι ευχές για καλό ≪κατευόδιο≫

5η : «Παιδιά µου... θεία Φλωρού≫: Η ιστορία αναφερόµενη της Φλανδρώς-η δύναμη της συζυγικής πίστης

6η : «Ο ήλιος ...την ώρα!»: Οι στιγµές µετά την αναχώρηση-ευχές και ελπίδα

Θεματικά κέντρα:

Η εθιμοτυπία της νησιωτικής ζωής, η οργάνωση, οι παραδόσεις και η θρησκευτική ζωή
Η ζωή των ναυτικών, μέσα από τη σκηνή της αναχώρησης και του αποχαιρετισμού από τα σπίτια και τις οικογένειές τους
Ο δεσπόζων ρόλος και το ήθος των γυναικών
Ηθοπλαστική παρηγορητική διήγηση για τη δύναμη της συζυγικής πίστης και αγάπης

Γλώσσα: ιδιότυπη, λόγια ή καθαρεύουσα με λέξεις εκκλησιαστικές, αρχαίες ελληνικές και στοιχεία δημοτικής και τοπικούς ιδιωματισμούς----- εκφραστική, επιμελημένη

Ύφος: πλούσιο, γλαφυρό

Αφηγηματικές τεχνικές:

Αφήγηση τριτοπρόσωπη: παντογνώστης αφηγητής περιγράφει το τοπίο και τις συµπεριφορές των ανθρώπων, ερµηνεύει την εθιµοτυπία και τις σκέψεις των γυναικών, καταγράφει τη συλλογική ψυχολογία των ναυτικών κατά την ηµέρα της αναχώρησης. Περιγραφή , Διήγηση Παραµυθική, Εγκιβωτισµός(η ενσωµάτωση μιας διήγησης σε μια αφήγηση )

Σχόλια: Βλ. μια άλλη ματιά του διηγήματος: http://www.allreadable.com/1b5b8PCH

Ύ μ ν ο ς σ τ ο ν Π α ρ θ ε ν ώ ν α

Κ ω σ τ ή ς Π α λ α μ ά ς

Θέμα αποσπάσματος: Ο Παρθενώνας, σύμβολο της απόλυτης ομορφιάς,

είναι δημιούργημα ελεύθερων και δημοκρατικών ανθρώπων. Κάθε άνθρωπος-προσκυνητής

του θα επιστρέφει στον Παρθενώνα, για να νιώθει το ξανάνιωμα του κόσμου.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^η: «Εσύ ‘σαι… ζωγραφισμένες»: Ο Παρθενώνας είναι το μνημείο της απόλυτης

ομορφιάς, που υψώνεται πάνω από λαούς και θρησκείες.

2^η: «Ναέ… τραγούδι»: Ο Παρθενώνας, ως δημιούργημα ελεύθερων ανθρώπων,

εκφράζει την αρμονία, τη δημοκρατία και το Νόμο.

3^η: «Κι ακούστε… παίρνει τέλος»: Κάθε άνθρωπος, επιστρέφοντας ως προσκυνητής

στον Παρθενώνα, θα νιώθει ολοκληρωμένος.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

- - Πρόκειται για ένα λυρικό ποίημα.

- - Προβάλλεται ο ναός της Αθηνάς ως σύμβολο της ακμής του ελληνικού πνεύματος,

το οποίο υμνείται ως ανώτερο κάθε άλλου ανθρώπινου επιτεύγματος.

Θεματικά κέντρα:

- η υψηλή τέχνη και η αρμονία της κλασικής αρχαιότητας

-η δυναμική ενός συμβόλου για τον ελληνισμό και την αρχαιότητα

Σχόλια: « Η Φλογέρα του Βασιλιά, με την Ηρωική Τριλογία,

Πρόλογο κι Επίλογο, Αθήνα, 1910

Ηρωική συμφωνία που ξεδιπλώνεται σε δώδεκα λόγους , απ’ όπου περνάει ολόκληρος

ο βυζαντινός ελληνισμός και η ηρωική μορφή του Βασιλείου του Β΄, αυτοκράτορα

του Βυζαντίου, σωτήρα του νέου ελληνισμού.

Ο Παλαμάς, πνευματικός ηγέτης της νέας γενιάς, πίστευε στο μέλλον και ήθελε

να ξυπνήσει από το λήθαργο της αδιαφορίας και της αποκαρδίωσης τον ελληνικό

κόσμο. Υψώνει τη φωνή του, οραματίζεται και προφητεύει το μέλλον ευοίωνο

και νικηφόρο. Επικαλείται την επάνοδο του ηρωικού πνεύματος στην πατρίδα του,

ταυτίζοντας την μορφή του Βασίλειου Βουλγαροκτόνου με αυτήν του Διγενή Ακρίτα.

Η Ελλάδα περνούσε δοκιμασίες, στενοχώριες, ήττες και εξευτελισμούς ·

αυτό, όμως, δεν επηρέαζε την πίστη του ποιητή στο μεγάλο μέλλον της πατρίδας του

και γενικώτερα του ελληνισμού. Μάντευε ο προφητικός του νους , πως μονάχα

ένας νέος ήρωας, ενσαρκώνοντας το πνεύμα ενός μεγάλου ανδρός, θα μπορούσε

να προγματοποιήσει την εθνική Ιδέα του νεώτερου ελληνισμού, που είχε κουρελιαστεί

με τον άτυχο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Τα μεγαλύτερα τμήματα του ποιήματος γράφτηκαν κατά τη συγκλονιστική εποχή

του Μακεδονικού Αγώνα (1901-1908), οπότε το ηρωικό πνεύμα της φυλής

άρχισε να ξαναζωντανεύει και τα προοδευτικά στοιχεία της αστικής και εργατικής

τάξης να παλεύουν για την ανόρθωση και την αναγέννηση του κράτους

και γενικώτερα της Φυλής.

Βαθύτατη συγκίνηση και ισχυρή επίδραση άσκησαν στον ποιητή

τα «Δημοτικά Άσματα της Ελλάδος , εκδοθέντα μετά μελέτης περί Μεσαιωνικού

Ελληνισμού», καθώς και το μεγάλο βυζαντινό «Έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα»,

τα οποία μελέτησε συστηματικά και η έκδοση των οποίων συγκλόνισε

τους φιλολογικούς κύκλους.

Θέμα ποιητικής σύνθεσης : ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος
μετά από σκληρούς και μακροχρόνιους πολέμους συνέτριψε τους Βουλγάρους
και αποφασίζει να κατεβεί με το στρατό του στην Αθήνα και να προσκυνήσει
την εκκλησία της Παναγιάς της Αθηνιώτισσας, όπως είχε τότε μετονομαστεί
ο Παρθενώνας. Ο ποιητής συνθέτει θριαμβικούς ύμνους για τους ελληνικούς τόπους,
από τους οποίους πέρασε ο στρατός του νικητή βασιλιά.

Σχόλια: Η Φλογέρα του Βασιλιά, το αριστουργηματικό ποιητικό έργο
του Κωστή Παλαμά, είναι ένα έργο επικό, που προσπαθεί μέσα σε σκληρούς
και δίσεκτους χρόνους (είχε ήδη συντελεστεί η εθνική τραγωδία του 1897) να ξυπνήσει
το ηρωικό ιδεώδες. Στόχος της λυρικής αυτής σύνθεσης είναι το ξεσκλάβωμα
των αλύτρωτων περιοχών, των περιοχών πέρα από τη Θεσσαλία. Η Φλογέρα
του Βασιλιά σαλπίζει την έναρξη του αγώνα, παρέχοντας έμπνευση μέσα από την
εξιστόρηση του προγονικού μεγαλείου. Σε αυτά τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη,
σε αυτά τα βουνά, σε αυτές τις θάλασσες μεγαλούργησε ο Διγενής Ακρίτας,
μεγαλούργησε ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς… τα κατορθώματα των ενδόξων αυτών
ανδρών δεν μπορούν παρά να βρουν μιμητές και συνεχιστές ανάμεσα στους σύγχρονους
του ποιητή… Σε μια εποχή που διεξαγόταν ο μακεδονικός αγώνας, ο Παλαμάς
εμπνέεται από το Βασίλειο Β΄ το Βουλγαροκτόνο. Η φλογέρα που βρέθηκε στο στόμα
του σκελετού του, το 1261, διηγείται την ιστορία του με επίκεντρο τον ερχομό του
στην Αθήνα, προκειμένου να εκπληρώσει το τάμα του στην Παναγία την Αθηνιώτισσα.
Η Φλογέρα του Βασιλιά είναι μεταξύ άλλων και ένας ύμνος στο πρόσωπο της Υπερμάχου
Στρατηγού. Από εκείνη περιμένει το ταλαίπωρο ελληνικό γένος, να ευλογήσει τον ιερό
αγώνα του, να τον κάνει πρωταγωνιστή νέας δόξας και μεγαλείου…

«Είμαι η φλογέρα εγώ, επική, προφητικό καλάμι».
"Γίνομαι σάλπιγγα, σαλπίζω απάνου από τους τάφους,

τους πεθαμένους ξαγρυπνώ, το δρόμο τους ρυθμίζω,

και το κορμί, του τωρινού στο περασμένο δίνω,

και φέρνω σας και τα αυριανά, με πρώιμη γέννα ομπρός σας".

Ο ποιητής, βρίσκει την ευκαιρία, με το λείψανο σκυλευμένο έξω από τον τάφο

και διαπομπευμένο, να ξεθάψει και τα περασμένα βιώματα του Γένους.

Η φλογέρα, αυτό το ταπεινό σουραύλι , εκείνο το ελεεινό περίπαιγμα στο στόμα

του, θα δώσει τα συμβολικά μηνύματα της.

"Ο βασιλιάς - λείψανο, παίρνει τα φουσάτα του και κατηφορίζει θριαμβικά

προς τις Ελληνικές πόλεις με σκοπό να προσκηνύσει Ελληνική ομορφιά και Αθήνα,

αποβλέποντας στη συναδέλφωση του χριστιανικού και κλασικού κόσμου μέσα στα

Ελληνικά πεπρωμένα".

Σε ένα δοξαστικό τόνο ο ποιητής, με πολύ λυρισμό μαχόμενος, καταγράφει τα θέματά του

σε 12 Λόγους.
Και στον Λόγο τον πρώτο, του ποιητικού έργου δηλώνει:

"Του περίγελου και της βρισιάς φλογέρα/ γράφω ξανά την ιστορία". Και με το

περιπαιχτικό καλάμι στο στόμα ορθώνει το κουφάρι του, προστάζει και δονίζει

τις καρδιές...
Από τους τρεις Λόγους, οι δύο πρώτοι αναφέρονται στο παρελθόν.

Ο τρίτος είναι ο Λόγος που αναφέρεται στο μέλλον.

Και μιλά για ένα κοινωνικό ξεσηκωμό.

Ο βασιλιάς ανατριχιάζει στον προφητικό Λόγο.

Και αυτός, ο βασιλιάς - λείψανο, το πνεύμα του πολέμου, δίνει υπόσχεση συμπαράστασης

στη βασανισμένη Ρωμιοσύνη.

"Ρωμαίικο, όπου φυσά και όπου παλαίβει η Ελλάδα,/ και όπου σταυρώνεται η φυλή,

όπου είν΄η ορμή στο Γένος/ όπου είναι αντίσταση, σταυρός, αγρύπνια, σπαθί, δρόμος

/θα είμαι εγώ πνέμα, εγώ ευχή, θα πνέω, θα ζωντανεύω / και χαλιφάδων νικητής και

τσάρων κυνηγάρης / πέρα στην Κόκκινη Μηλιά θα παίρνω την ανάσα".

Ιστορικά κείμενα-Πηγές:

Α. Ὁρῶσιν αἴφνης κατά γωνίαν ἱστάμενον άνδρός πάλαι τεθνεῶτος λείψανον

ὁλόκληρον καί τό πᾱν ὁλομελές, γυμνόν ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς. Εἶχε δέ καί

ἐπί στόματος καλάμην ποιμενικῆς σύριγγος….και γεγραμμένους στίχους,

δηλοῡντας τόν κείμενον Βασίλειον εἶναι τόν Βουλγαροκτόνον ἐκεῑνον.

(Παχυμέρης)

Β. Ἐκεῑθεν ἄρας ἄπεισιν ἐς Ἀθήνας….καί ἐν Ἀθήναις γενόμενος τά τῆς νίκης
εὐχαριστήρια τῇ Θεοτόκῳ δούς…(Κεδρηνός)

Δ Ο Μ Η των δώδεκα λόγων (κύριο μέρος του ποιήματος)

α΄ λόγος : ζωγραφίζεται η εποποιϊα της Κωνσταντινούπολης

β΄ λόγος :περιγραφή Προποντίδας, αναφορά στη Θεοφανώ, αυτοκράτειρα

του Βυζαντίου κλεισμένη στο μοναστήρι της Πρώτης

γ΄ λόγος : εικόνες της Μακεδονίας, Θεσσαλίας και κυρίως Ελλάδας · αναφορά

στους επικούς αγώνες και τις νίκες του Βασιλείου Β΄

δ΄ λόγος : οι νικηφόροι πόλεμοι του Βασιλείου Β΄ · υποταγή όλων των εχθρών

της εθνότητας σε Ασία και Βαλκάνια

ε΄ λόγος : ο θρίαμβος και η κάθοδος του βασιλιά από τη Μακεδονία προς την Αθήνα

στ΄ λόγος : αντικρίζοντας ο ποιητής τον Παρνασσό και τη Ρούμελη, καταφύγια

της αντρειωσύνης, οραματίζεται το μέλλον

ζ΄ λόγος : εξαίρετη περιγραφή της Αθήνας, εξύμνηση της ειδωλολατρίας

ως θρησκευτικής έκφρασης

η΄ λόγος, θ΄ λόγος : ύμνος στο νέο πνεύμα του χριστιανισμού και στην σπλαχνική

και πονετική Παναγιά

ι΄ λόγος : δέηση στην Παναγία, αναφορά σε κινήματα της βυζαντινής περιόδου

ια΄ λόγος : δοκιμασίες και κατατρεγμοί που έζησε η Πόλη και γενικώτερα

το ελληνικό έθνος

ιβ΄ λόγος : κυριαρχεί η σιωπή και η μελαγχολία, αναφορά στο ξόδι και τον τάφο

του ένδοξου βασιλιά

Γλώσσα: δημοτική πλούσια με πολλές νεόπλαστες λέξεις ή εκφραστικά σύνθετα,

π.χ. τρίσβαθα, γνέφια (σύννεφα), ερμοτόπι (τόπος της ερήμου),

θρασιά (θρασύτητα), ανθρωπόμορφα, αιματοπότη, αδιαφόρευτα

(χωρίς διάκριση, σε όλα το ίδιο), ερωτευτής.

Ύφος: υψηλό, μεγαλόπρεπο

Ορέστης

Κώστας Βάρναλης

Το ποίημα γράφτηκε το 1914. Είναι σονέτο, και ανήκει στην πρώτη περίοδο
της ποιητικής δημιουργίας του Κώστα Βάρναλη, ο οποίος ήταν κλασικός φιλόλογος,
καθώς και μεταφραστής του αρχαίου δράματος, και τρομερά γοητευμένος
από την αρχαία ελληνική λογοτεχνία.

Ο μύθος: Ο Ορέστης, Έλληνας και γόνος βασιλικής οικογενείας, είναι ωραίος λόγω καταγωγής και κοινωνικής θέσης. Το μόνο που χρειάζεται, λέει ο ποιητής, είναι να λύσει τα μαλλιά του, για να φανεί η ομορφιά του. Για τα ωραία του ξανθά μαλλιά, τα γεμάτα βοστρύχους (μπούκλες), αποκαλείται εϋπλόκαμος από τον αρχαίο ποιητή. Ο σύγχρονος ποιητής του προτείνει να τα λύσει στον άνεμο, για να φαίνονται οι μπούκλες του, και να καμαρώνει για την ομορφιά του. Αυτό πρέπει να σκέπτεται. Την ευγενική του καταγωγή και την ομορφιά του που την οφείλει σε αυτήν. Τάνταλος ο γεννήτωρ του οίκου του, γιος του Δία και της Πλουτώς, της πλούσιας, συνέτρωγε με τους θεούς. Πέλοψ ο γιος του Ταντάλου και ιδρυτής του γένους του. Ατρεύς ο γιος του Πέλοπα και ιδρυτής του οίκου του, Αγαμέμνων ο γιος του Ατρέα και πατέρας του, αρχιστράτηγος με υπηκόους όλους τους άλλους βασιλείς των Μυκηναϊκών κρατών της Ελλάδας και των νήσων. Τέσσερις γενιές βασιλιάδες. Αλλά από την στιγμή που η Κλυταιμήστρα σκότωσε τον πατέρα του, ο θρόνος περιήλθε στην γενιά του Αιγίσθου. Αυτόν τον θρόνο έπρεπε ο νεαρός Αγαμεμνονίδης να τον ανακτήσει πάλι, να συνεχίσει την πορεία του ο οίκος των Ατρειδών στην ιστορία. Είχε χρέος προς τους προγόνους αλλά και τους απογόνους του. Και αυτό θα το πετύχαινε αν σκότωνε τον Αίγισθο, τον σφετεριστή του θρόνου του, αλλά κυρίως την μητέρα του, που έγινε το όχημα για να περάσει ο οίκος του Ατρειδών στον Αίγισθο. Έτσι η επανάκτηση του θρόνου των Ατρειδών γίνεται οικογενειακή υπόθεση, στην οποία δεν χωρεί άλλος τρόπος διεκδίκησης. Μόνον ο φόνος της μητέρας του και του εραστή της, πράξη εκδίκησης του φόνου του πατέρα του, θα ξαναφέρει τον θρόνο και την δύναμη στους Ατρείδες και θα ξεπλύνει την ντροπή.

Θέμα: η νεανική ομορφιά του Ορέστη,
το δίλημμα και η κακή του μοίρα

Γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς(ξέχανε, άλλονε)

Ύφος: στοχαστικό, παραινετικό

Βλέπε για λογοτεχνικό ρεύμα Παρνασσισμού:

http://e-logotexnia.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=167&Itemid=1

Σχόλια: Βλέπε ιστορία Ορέστη: https://chryssablog.wordpress.com/2014/01/02/%CE%BA%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%B2%CE%AC%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%B7%CF%82-%CE%BF%CF%81%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%82/

Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Κ α β ά φ η ς

Ό σ ο μ π ο ρ ε ί ς

Θέμα: ο ποιητής προτείνει πρακτικούς κανόνες και ηθικές αρχές για την καθημερινή κοινωνική ζωή. Με στόχο την προστασία της ατομικότητας και της αξιοπρέπειας, απευθύνει ένα σύντομο υπόδειγμα ζωής στον αναγνώστη
και ξετυλίγει τη βιοθεωρία του.

Σχόλια: Το ποίημα γράφτηκε το 1913 και ανήκει στην κατηγορία των φιλοσοφικών ή διδακτικών-παραινετικών ποιημάτων του Καβάφη. Σε αυτά ο ποιητής απευθύνεται σε β΄ πρόσωπο σε νοερό αποδέκτη, υποδεικνύοντάς του με τις παραινέσεις του μια ηθική στάση ζωής. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο ο ποιητής να απευθύνεται στον ίδιο τον εαυτό του (αποστροφή εις εαυτόν).

Ενότητες
1η: Κι αν....ομιλίες: παραίνεση ποιητή
2η: Μην την....φορτική: η αλλοτρίωση της ζωής

Γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς(πηαίνοντας, τες)
Ύφος: λιτό, πεζό

(Απαγγελία ποιήματος: Ιθάκη από Σον Κόνερι)

Απαγγελία ποιήματος Κεριά από Ειρήνη Παπά:

https://www.youtube.com/watch?v=_0DiYKzHHdY

Σ τ α 2 0 0 π. Χ.

Θέμα: η ακμή και η παρακμή δύο κόσμων και τρόπων ζωής (της Σπάρτης με τη φυλετική αξιοπρέπεια και τον εγωισμό και του Ελληνισμού των Ελληνιστικών βασιλείων)
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η :Αλέξανδρος...νιώθεται: Η επιγραφή και το πρόσχημα των Λακεδαιμονίων

2η : Έτσι...μέγας: Η θαυμαστή ελληνική εκστρατεία

3η : Εμείς...τώρα: Οι συνέπειες της ελληνικής εκστρατείας - Απαξιωτικό σχόλιο

Τα χρονικά επίπεδα του ποιήματος

α) Ιστορικό επίπεδο : Το 334 π.Χ. γίνεται η μάχη στον Γρανικό, όπου ο στρατός του Μεγάλου Αλεξάνδρου συντρίβει τους Πέρσες.Ο Αλέξανδρος στέλνει 300 περσικές ασπίδες ως ανάθημα (αφιέρωμα) στον Παρθενώνα για να ευχαριστήσει τους θεούς για τη νίκη του. Η επιγραφή που τις συνοδεύει γράφει : "ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΛΗΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΤΩΝ ΤΗΝ ΑΣΙΑΝ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝΤΩΝ". Αξίζει να σημειώσουμε ότι είχε προηγηθεί στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Κορίνθου το 337 π.Χ. η άρνηση των Λακεδαιμονίων να ακολουθήσουν τον Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στη Μικρά Ασία.

β) Δραματικό επίπεδο : Το 200 π.Χ. : Πρόκειται για μια επινόηση του ποιητή, καθώς το 200 π.Χ. δεν έγινε κάτι άξιο αναφοράς. Ο Καβάφης διαλέγει αυτή την χρονολογία, επειδή αντιπροσωπεύει την παρακμή (μετά από 10 μόλις χρόνια,το 190 π.Χ., οι Ρωμαίοι θα επικρατήσουν με τη νίκη τους στη μάχη της Μαγνησίας). Ο αφηγητής-ιστορικός μελετητής του ποιήματος ζει στα 200 π.Χ. και με νοσταλγία αναπολεί την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τα θαυμαστά αποτελέσματά της.

γ) Ο χρόνος συγγραφής : Το 1931, όταν γράφεται το ποίημα (είναι το προτελευταίο του Καβάφη) η Ελλάδα βιώνει την παρακμή. Ο ελληνισμός, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, έχει συρρικνωθεί.

Ιδέες:
1. Η πανελλήνια εκστρατεία και τα αποτελέσματά της : Ο αφηγητής δίνει ιδιαίτερη έμφαση :
α) στη μεγάλη διασπορά του Ελληνισμού ("με τες εκτεταμένες επικράτειες")
β) στον κοσμοπολιτισμό ως τρόπο ζωής ("με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών")
γ) στη διάδοση της Ελληνικής γλώσσας ("Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά")
Τα δύο τελευταία είναι ίσως και πιο σημαντικά, μιας και θα επιβιώσουν για πολλές γενιές (ακόμα και μετά το 200 π.Χ., όταν δηλαδή η ελληνική επικράτεια έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων) Η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός εςπιβιώνουν ως και το 1931, με ζωντανή απόδειξη τον ίδιο τον Καβάφη, που είναι ένας Έλληνας της διασποράς.

2. Η στάση των Λακεδαιμονίων : Ο αφηγητής είναι είρωνας και αυστηρός εναντίον των Σπαρτιατών. Ο εγωισμός τους τούς οδήγησε στην αδυναμία να προσαρμοστούν στις νέες ιστορικές καταστάσεις. Αν και καταλαβαίνει το λόγο της άρνησής τους, τους κατηγορεί που τυφλωμένοι από το παρελθόν δεν μπόρεσαν να διακρίνουν το νέο κόσμο που γεννιόταν.

Βλέπε παρουσίαση: http://7gym-kaval.kav.sch.gr/htdocs/attachments/article/247/Kavafis%20%20%20%20%20%20%20%20Sta%20200%20p%20X.pdf

Σχόλια: Πολύτιμος βοηθός για τη μελέτη του έργου του Κ. Π. Καβάφη είναι το ψηφιακό Αρχείο Καβάφη που μπορούμε να βρούμε μέσα από τον ιστότοπο του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού. Το φυσικό αρχείο του ποιητή βρήκε πρόσφατα στέγη στο κτήριο της Οικίας Κωλέττη, στην οδό Πολυγνώτου στην Πλάκα -όσοι πιστοί, μπορείτε να το επισκεφτείτε.

Στον ιστότοπο του Σπουδαστηρίου υπάρχει επίσης ανθολόγιο αναγνώσεων λογοτεχνικών έργων, ανάμεσα στις οποίες και αναγνώσεις ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη. Αναγνώσεις έργων του μπορούμε επίσης να ακούσουμε και από το διαδικτυακό περιοδικό για την ποίηση: Ποιείν.

Στο ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ διατίθενται εκπομπές αφιερωμένες στον αλεξανδρινό ποιητή:

Η τελευταία ανηψιά του ποιητή μιλά στον Φρέντυ Γερμανό, στις "Εκπομπές που αγάπησα" και φωτίζει άγνωστες πλευρές της ζωή του.
Στην εκπομπή "Εποχές και συγγραφείς" παρουσιάζεται η παγκοσμιότητα του Κων/νου Καβάφη
Στο αφιέρωμα Κ.Π. Καβάφης -50 χρόνια από το θάνατό του, ο μελητής και επιμελητής του έργου του Γ. Π. Σαββίδης μιλά για τον χαρακτήρα της ποίησής του και τη σχέση του έργου του με σημαντικούς νεοέλληνες λογοτέχνες.
Στη σειρά "Η δε πόλις ελάλησεν", παρουσιάζεται η Αλεξάνδρεια,αγαπημένος τόπος του ποιητή.

Ο σκηνοθέτης της σειράς Η δε πόλις ελάλησεν, Γιάννης Σμαραγδής, το 1996 κυκλοφόρησε κινηματογραφική ταινία αφιερωμένη στον ποιητή, με το Δημήτρη Καταλειφό στον ομώνυμο ρόλο.(πηγή: δημιουργική γραφή)

Η τ έ χ ν η τ ο υ α γ ι ο γ ρ ά φ ο υ
Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Θέμα:Ο γιος δείχνει απρόθυμος να συνεχίσει την τέχνη του πατέρα του. Η σχέση του ανθρώπου με την τέχνη

Ο ρ έ σ τ η ς

Κ ώ σ τ α ς Β ά ρ ν α λ η ς

Θέμα: το δίλημμα του Ορέστη και η κακή του μοίρα

Σχόλια: Ο Ορέστης, Έλληνας και γόνος βασιλικής οικογενείας, είναι ωραίος λόγω καταγωγής και κοινωνικής θέσης. Το μόνο που χρειάζεται, λέει ο ποιητής, είναι να λύσει τα μαλλιά του, για να φανεί η ομορφιά του. Για τα ωραία του ξανθά μαλλιά, τα γεμάτα βοστρύχους (μπούκλες), αποκαλείται εϋπλόκαμος από τον αρχαίο ποιητή. Ο σύγχρονος ποιητής του προτείνει να τα λύσει στον άνεμο, για να φαίνονται οι μπούκλες του, και να καμαρώνει για την ομορφιά του. Αυτό πρέπει να σκέπτεται. Την ευγενική του καταγωγή και την ομορφιά του που την οφείλει σε αυτήν. Τάνταλος ο γεννήτωρ του οίκου του, γιος του Δία και της Πλουτώς, της πλούσιας, συνέτρωγε με τους θεούς. Πέλοψ ο γιος του Ταντάλου και ιδρυτής του γένους του. Ατρεύς ο γιος του Πέλοπα και ιδρυτής του οίκου του, Αγαμέμνων ο γιος του Ατρέα και πατέρας του, αρχιστράτηγος με υπηκόους όλους τους άλλους βασιλείς των Μυκηναϊκών κρατών της Ελλάδας και των νήσων. Τέσσερις γενιές βασιλιάδες. Αλλά από την στιγμή που η Κλυταιμήστρα σκότωσε τον πατέρα του, ο θρόνος περιήλθε στην γενιά του Αιγίσθου. Αυτόν τον θρόνο έπρεπε ο νεαρός Αγαμεμνονίδης να τον ανακτήσει πάλι, να συνεχίσει την πορεία του ο οίκος των Ατρειδών στην ιστορία. Είχε χρέος προς τους προγόνους αλλά και τους απογόνους του. Και αυτό θα το πετύχαινε αν σκότωνε τον Αίγισθο, τον σφετεριστή του θρόνου του, αλλά κυρίως την μητέρα του, που έγινε το όχημα για να περάσει ο οίκος του Ατρειδών στον Αίγισθο. Έτσι η επανάκτηση του θρόνου των Ατρειδών γίνεται οικογενειακή υπόθεση, στην οποία δεν χωρεί άλλος τρόπος διεκδίκησης. Μόνον ο φόνος της μητέρας του και του εραστή της, πράξη εκδίκησης του φόνου του πατέρα του, θα ξαναφέρει τον θρόνο και την δύναμη στους Ατρείδες και θα ξεπλύνει την ντροπή.

ΝΕΟΤΕΡΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Τα ζα
Σ. Μυριβήλης

Ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της γενιάς του ΄30, αντιμιλιταριστής πατριώτης και λυρικός πεζογράφος του Αιγαίου, ένας «αδιάλλακτος της λογοτεχνίας» σε συνεχή αναζήτηση της ελληνικότητας. Σταθμό στην πρώτη φάση της δημιουργίας του αποτέλεσε η Ζωή εν Τάφω, που εγκαινίασε τη σύγχρονη ελληνική αντιπολεμική λογοτεχνία.

Στο έργο αυτό ο Μυριβήλης χρησιμοποιεί το εξής αφηγηματικό τέχνασμα: εισάγει και χρησιμοποιεί το πρόσωπο του λοχία Αντώνη Κωστούλα (φοιτητή από τη Λέσβο), που λειτουργεί ως persona του συγγραφέα. Ο λοχίας Κωστούλας, ευρισκόμενος στα χαρακώματα του μακεδονικού μετώπου, γράφει συνεχώς επιστολές με νοερό αποδέκτη την αγαπημένη του που ζει στη Λέσβο. Αυτές οι επιστολές (συνολικά 56), που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένα είδος ανταποκρίσεων από το μέτωπο ή ένα είδος προσωπικού ημερολογίου, αποτελούν το υλικό που συνθέτει την αφήγηση στο πεζογράφημα.

Θέμα:η άδικη σφαγή των ζώων φανερώνει την αγριότητα, τη φρίκη και τον παραλογισμό του πολέμου

Με τον τρόπο του Γ.Σ.

Γ. Σεφέρης

Θέμα: η δυσάρεστη διάθεση του ποιητή από τη σύγκριση του λαμπρού παρελθόντος με το ανούσιο παρόν

Ενότητες
1η: 1-17: περιήγηση, ξενάγηση σε αρχαιολογικούς χώρους και χρόνους του μύθου
2η: 18-46: η μοίρα του σύγχρονου Έλληνα και της σύγχρονης Ελλάδας

Σχόλια:

Το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος: Γράφεται το καλοκαίρι του 1936, λίγο πριν τη δικτατορία του Ι. Μεταξά. Ένα χρόνο πριν ,ύστερα από μια μακρά πολιτική κρίση, επανήλθε η βασιλεία στο ελληνικό κράτος. Επικρατεί κοινωνική αναταραχή με απεργίες, αγροτικά συλλαλητήρια και αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομία και διαδηλωτές. Με δικαιολογία την αποκατάσταση της τάξης επιβάλλεται δικτατορία.
Ο ποιητής νιώθει απογοήτευση συγκρίνοντας το ένδοξο παρελθόν με το ευτελές και θλιβερό παρόν .
Οι περιοχές περιήγησης του ποιητή: Πήλιο-Σαντορίνη-Μυκήνες: παραπέμπουν στο ένδοξο μυθολογικό και ιστορικό παρελθόν.

Θεματικά κέντρα

Η διάσταση ανάμεσα στο μυθολογικό παρελθόν και στο ταπεινό παρόν της σύγχρονης Ελλάδας.
Η συλλογική αδράνεια.
Ιστορικός και κοινωνικός προβληματισμός του ποιητή.

Γλώσσα: δημοτική πλούσια, γλαφυρή

Ύφος: στοχαστικό, αφηγηματικό

Μπορείτε να δείτε τα ποιήματα του Γ. Σεφέρη εδώ ποιήματα. Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του επιλέγοντας Ζωή Σεφέρη. Επίσης σχόλια για τη στάση του εναντίον της δικτατορίας εδώ. Πλούσιο υλικό περιέχει το αρχείο της ΕΡΤ http://www.ert-archives.gr.

Το ποίημα του Σεφέρη από τη συλλογή Τετράδιο Γυμνασμάτων έχει σχολιαστεί εδώ σχόλια.

Το Άξιόν εστί

Οδυσσέας Ελύτης

Η Γένεσις

Θέμα: η δημιουργία της θάλασσας και των νησιών

"Άξιον Εστί": Υπήρξε μία από τις κορυφαίες ποιητικές δημιουργίες του ποιητή, το έργο με το οποίο απέκτησε σημαίνουσα θέση στην εθνική λογοτεχνία, προσφέροντας ταυτόχρονα μία «συλλογική μυθολογία» και ένα «εθνικό έργο».Εκδόθηκε το 1959 και το 1963 μελοποιήθηκε εμπνευσμένα από τον Μίκη Θεοδωράκη.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1η:1-9: η ανάδυση των νησιών και η γέννηση της θάλασσας
2η: 10-21: η δημιουργία της στεριάς και των δέντρων
3η: 22-26:ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας

Απαρτίζεται από τρία τμήματα . Τη «Γένεση», τα «Πάθη» και το «Δοξαστικόν».H Γένεσις αναφέρεται στη γέννηση του Ενός και συγκεκριμένου ανθρώπου και στη δημιουργία του κόσμου. Στα Πάθη μιλά ο ποιητής για τα πάθη, τα βάσανα και τις ταλαιπωρίες της πατρίδας-Ελλάδας. Το Δοξαστικόν δοξολογεί τη χώρα, υμνεί το φυσικό τοπίο και τον πολιτισμό της Ελλάδας. Η σύνθεση του ποιήματος είναι διαρθρωμένη πάνω στα μέρη της θείας λειτουργίας. Αποδίδεται με θαυμαστό τρόπο η ατομική και η συλλογική μοίρα. Ο ποιητής κατορθώνει να συγκεράσει και να εκφράσει ατομικά και συλλογικά πάθη, μέσα από έναν ποιητικό λόγο στον οποίο ακούγονται καθαρά οι φωνές της αρχαίας, της μεσαιωνικής και της νεώτερης παράδοσης. Διακρίνονται, και στην γλώσσα και στην μορφή, επιρροές από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, τον Ερωτόκριτο, τους εκκλησιαστικούς ύμνους (και κυρίως αυτούς του Ρωμανού του Μελωδού), τον Σολωμό και τον Κάλβο, το δημοτικό τραγούδι, τον Παπαδιαμάντη και τον Μακρυγιάννη.

Περιεχόμενο της "Γένεσης" είναι η γέννηση του κόσμου, μέσω της γέννησης ενός ατόμου, του Ενός , το οποίο ταυτίζεται με τον Ποιητή. Αυτός είναι και παραμένει αξεδιάλυτος με τον χώρο και την Φύση και έτσι γίνεται εφικτό να εκφραστεί μέσω της μοίρας του ποιητή (ατομικό) η μοίρα του έθνους (γενικό). Και «Αυτός ο κόσμος ο μικρός», της ατομικής εμπειρίας, γίνεται εκφραστής του «μεγάλου » κόσμου. Και το μικρό και τωρινό ανάγεται σε έκφανση του καθολικού, του απέραντου, του αιώνιου.

Το ίδιο σχήμα, της έκφρασης του ατομικού μέσα από το συλλογικό και το αντίθετο, υπάρχει και στα «Πάθη». Ο ποιητής αφηγείται τα πάθη του Έθνους (πόλεμος, Κατοχή) μέσω της ατομικής του εμπειρίας.

Στο «Δοξαστικό» αποθεώνεται υμνούμενος ο μικρός κόσμος (και μέσω της σύνδεσης που έχει επιτευχθεί και ο μέγας), τα πάθη και την γέννηση του οποίου, έχει ήδη τραγουδήσει. Εάν η "Γένεση" είναι η Ζωή και τα «Πάθη» ο Θάνατος, το «Δοξαστικό » αποτελεί μαζί Ανάσταση και Αθανασία. Το κακό επαναστρέφεται σε καλό και ανακαλείται εκστατικά κάθε τι το οποίο «Άξιον εστί», αξίζει δηλαδή.

Γλώσσα: δημοτική με ιδιάζουσα χρήση, πλούσια, εκφραστική
Ύφος:επιβλητικό, ιερατικό, λυρικό
Μέτρο: πεζορυθμικό με εσωτερικό ρυθμό,ελεύθερος στίχος

Σχόλια: Βλέπε: http://www.slideshare.net/ezareva/ss-30609622

(απονομή βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας)

Για να ακούσετε ολόκληρο το έργο: https://www.youtube.com/watch?v=TrXeUIeShYk

Ρ ω μ ι ο σ ύ ν η

Γ ι ά ν ν η ς Ρ ί τ σ ο ς

Το έργο αποτελεί μία ποιητική σύνθεση από τις πιο γνωστές του ποιητή και περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή «Αγρύπνια» που εκδόθηκε το 1954 και περιέχει το έργο του ποιητή από το 1941 ως το 1953. Στη σύνθεση αυτή, ο ποιητής συνδέοντας διάφορα στοιχεία της ιστορικής παράδοσης με ποικίλους εκφραστικούς τρόπους μας δίνει ανάγλυφη τη μορφή της Ελλάδας και των ανθρώπων της στον αδιάκοπο αγώνα τους για ελευθερία, δικαιοσύνη και ανθρωπιά. Το ποίημα αποτελεί έναν ύμνο στο πνεύμα αντίστασης του ελληνικού λαού, που, κατά τον ποιητή, συνιστά τη διαχρονική ουσία του ελληνικού τόπου και των ανθρώπων του.

«Ο Ρίτσος με τη Ρωμιοσύνη ανταποκρίνεται πολύ καθαρά σε μια κοινωνική εντολή, βαθιά ουσιαστική και επιτακτική, που γεννιόταν από τα κατάβαθα του λαού. Και τι μπορεί να αξιώσει ο λαός από έναν ποιητή αυτές τις κρίσιμες ώρες; Να του ξαναδώσει τη μνήμη του που προσπάθησαν να του εξευτελίσουν, να υμνήσει τη γη που προσπάθησαν να του αποσπάσουν. Η απόκριση ήρθε εκρηκτική μέσα από αυτά τα ποιήματα που αποκαθιστούν την αιωνιότητα του Ελληνισμού, όπου χωνεύονται οι αρχαίες τελετουργίες με τους βυζαντινούς θρύλους και τα ανδραγαθήματα των κλεφτών και των ανταρτών . Η ατμόσφαιρα είναι φορτισμένη, τη διαπερνάει η σκοτεινή ελπίδα των ντεσπεράντος που περιμένουν κολλημένοι πάνω στα ντουφέκια τους. Ένας φλογερός ανιμισμός διαποτίζει κάθε στίχο, ξυπνάει το ένα μετά το άλλο τα τοπία της Ελλάδας, τα ρίχνει και αυτά στον αγώνα, ορθώνει τα νησιά, τον άνεμο, τη θάλασσα, αναμοχλεύει σε μια γενική αντάρα τους ανθρώπους, τα ζώα, τα στοιχεία ακόμα και τους νεκρούς που αγρυπνούν, όπως άλλοτε οι φρουροί του Βυζαντίου στα σύνορα της αυτοκρατορίας» (Ιωάννη Κοντόπουλου, Γιάννη Ρίτσου , Ρωμιοσύνη, περ. Νέα Παιδεία, τ. 38 σελ. 106-112)

Το συγκεκριμένο ποίημα γράφτηκε στην περίοδο 1945-1947, μια περίοδο που σηματοδοτεί το πέρασμα από τη φρικτή περίοδο της Κατοχής στον εμφύλιο πόλεμο.

Σχόλια: 1. Βλέπε ιστορικό πλσαίσιο για κατανόηση ποιήματος: http://www.athensinfoguide.com/gr/history/t9-90civilwar.htm.

2. Βλέπε ολόκληρο το ποίημα: http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=256&author_id=41
3.΄Ακούτε ολόκληρο το έργο μελοποιημένο: https://www.youtube.com/watch?v=q-q1IvwbdPw
4. Εδώ μελοποιημένο ένα απόσπασμα ( το πιο γνωστό): https://www.youtube.com/watch?v=I4B-0Bq3zjo

Θέμα αποσπάσματος: Ο ποιητής παρουσιάζει καθημερινές σκηνές του ελληνικού καλοκαιριού και αποτυπώνει δραματικά τον πόνο του ελληνικού λαού για τον εμφύλιο πόλεμο

Σχόλια: 1. Η ποιητική σύνθεση αποτελείται από επτά ενότητες:

Η ενότητα Ι αναδεικνύει την αντιστοιχία , τη συνάρτηση του ήθους τοπίου και ανθρώπων και την εμμονή της αντίστασής τους. Ο χώρος και οι άνθρωποι πολιορκούνται από στεριά και θάλασσα, αλλά η πολιορκία αυτή αναιρείται από ένα θαύμα που εξακοντίζεται στον ορίζοντα.

Η ενότητα ΙΙ αποδίδει εικόνες της Ρωμιοσύνης στην καθημερινότητά τους,αλλά και στη διαχρονική τους σύνθεση. Εδώ το τοπίο καταυγάζετε από την αρχετυπική παρουσία της γυναίκας, την Παναγία με τ’ αργυρά ματόκλαδα, που συνυπάρχει πολύ ανθρώπινα με την κόρη του πεταλωτή αλλά και την ορφική μητέρα, τη Λήδα, που κλωσά τ’ αυγά του κεραυνού, τη Νιόβη , με τα επτά σφαγμένα παλικάρια της, τη Σολωμική ελευθερία, που θα πάρει πάλι τ’ άρματα και την Περσεφόνη που μοιράζει σπορά και γονιμότητα. Όλες αυτές οι γυναικείες μορφές συγκλίνουν στη μορφή της μητέρας Ελλάδας.
Η ενότητα ΙΙΙ τονίζει ιδιαίτερα τη διαχρονικότητα της ρωμαίικης ζωής και τη διαρκή αγωνιστική ετοιμότητά της. Εδώ η ιστορία υφαίνεται μ’ ένα όνομα από τρεις χιλιάδες χρόνια μ’ έναν άγιο, με μια κόκκινη γοργόνα, αλλά και με την μυθική παρουσία του Προμηθέα σ’ ένα ανακυκλούμενο αιώνιο γίγνεσθαι.

Η ενότητα ΙV περιγράφει την αγωνιστική πορεία, δέντρο το δέντρο, πέτρα την πέτρα, πέρασαν τον κόσμο, και την άδοξη κατάληξή της, και τούτοι μεσ’ τα σίδερα και κείνοι μεσ’ το χώμα, αλλά και την πεποίθηση για την τελική απολύτρωση.

Η ενότητα V σκιαγραφεί το αίσθημα της καταστροφής και της ερήμωσης του μαρτυρικού τόπου αλλά και την προσδοκία της παλιννόστησης της ζωής. Τότε, θα διαβάσουμε όλη την καρδιά τους (των μαρτύρων της ελευθερίας) σαν να διαβάζουμε από την αρχή την ιστορία του κόσμου.

Η ενότητα VI αποδίδει παραστατικότερα την εφιαλτική πραγματικότητα του εμφύλιου σπαραγμού και του θανάτου αλλά και την επιμονή στη συνέχιση της ζωής και του αγώνα. Μόνο για τα ψηλά είναι ακόμα δρόμος.

Τέλος η VII ενότητα προβάλλει και πάλι την ταυτότητα του τόπου και των ανθρώπων, που μέσα από τη γνώση του θανάτου προχωρούν με περισσότερη σιγουριά προς τη ζωή και την αγάπη, πέρα από τους διαχωρισμούς του πολέμου.

Δεν πικραίνεται. Αύριο, λέει. Κ’ είναι σίγουρος πως

ο δρόμος ο πιο μακρινός είναι ο πιο κοντινός στην καρδιά του Θεού.

Το σπουδαίο αυτό έργο μελοποιήθηκε από τον Μ. Θεοδωράκη το 1966, μέσα σ' ένα βράδυ, «μονορούφι» όπως ο ίδιος λέει, μετά από άγριο ξυλοδαρμό του από την Αστυνομία. «Οταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο "Κεντρικό", που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη "Ρωμιοσύνη"», σημείωνε αργότερα ο συνθέτης. Το καλοκαίρι του '66 η «Ρωμιοσύνη» πλημμυρίζει το γήπεδο της ΑΕΚ, στη Ν. Φιλαδέλφεια, στην πρώτη λαϊκή συναυλία σε ανοιχτό χώρο. «Τι δεν έκανε η αντίδραση τότε για να εμποδίσει το λαό να 'ρθει να μας ακούσει...». Η «Ρωμιοσύνη» γίνεται ο ύμνος της πάλης ενός λαού που σφαδάζει στη δίνη των καιρών, ανάμεσα στις συμπληγάδες της φανερής και μυστικής τρομοκρατίας.

2. Ο Ρίτσος με τη μεγάλη, σπουδαία ποίησή του τραγούδησε τον άνθρωπο, την ομορφιά, την επανάσταση. Μέσα απ' τη δική του πληγή κοίταξε του κόσμου την πληγή - σφούγγισε το δάκρυ του κόσμου και το έκανε τραγούδι... Για να σμίξει τον κόσμο... Χέρι - χέρι με το λαό μας σήκωσε ο ίδιος το σταυρό του, σε όλους τους τόπους των μαρτυρίων και των βασανιστηρίων. Και έμεινε όρθιος, αλύγιστος, ασυμβίβαστος... Γιατί όλα αυτά που βίωσε στη μακρόχρονη δημιουργική του πορεία ήταν συνειδητή επιλογή ζωής...(Ριζοσπάστης)

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ι´

Ὁ τόπος μας εἶναι κλειστός, ὅλο βουνὰ

ποὺ ἔχουν σκεπὴ τὸ χαμηλὸ οὐρανὸ μέρα καὶ νύχτα.

Δὲν ἔχουμε ποτάμια δὲν ἔχουμε πηγάδια δὲν ἔχουμε πηγές,

μονάχα λίγες στέρνες, ἄδειες κι αὐτές, ποὺ ἠχοῦν καὶ ποὺ τὶς προσκυνοῦμε.

Ἦχος στεκάμενος κούφιος, ἴδιος με τὴ μοναξιά μας

ἴδιος με τὴν ἀγάπη μας, ἴδιος με τὰ σώματά μας.

Μᾶς φαίνεται παράξενο ποὺ κάποτε μπορέσαμε νὰ χτίσουμε

τὰ σπίτια τὰ καλύβια καὶ τὶς στάνες μας.

Κι οἱ γάμοι μας, τὰ δροσερὰ στεφάνια καὶ τὰ δάχτυλα

γίνουνται αἰνίγματα ἀνεξήγητα γιὰ τὴν ψυχή μας.

Πῶς γεννήθηκαν πῶς δυναμώσανε τὰ παιδιά μας;

Ὁ τόπος μας εἶναι κλειστός. Τὸν κλείνουν

οἱ δυὸ μαῦρες Συμπληγάδες. Στὰ λιμάνια

τὴν Κυριακὴ σὰν κατεβοῦμε ν᾿ ἀνασάνουμε

βλέπουμε νὰ φωτίζουνται στὸ ἡλιόγερμα

σπασμένα ξύλα ἀπὸ ταξίδια ποὺ δὲν τέλειωσαν

σώματα ποὺ δὲν ξέρουν πιὰ πῶς ν᾿ ἀγαπήσουν.

Γ. Σεφέρης, Μυθιστόρημα Γ΄

Φιλολογικές Σελίδες

Γ΄Γυμνασίου-Λογοτεχνία

Το ιστορικό πλαίσιο

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ι´