ΓΕΝΙΚΟ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Α. Κατανόηση-πρόσληψη κειμένου
1) Είδος κειμένου: ποίημα (παραδοσιακό,
νεοτερικό ή σύγχρονο) –
Β. Ασκήσεις δημιουργικής γραφής
Ø ιστορία με
χρήση συγκεκριμένων λέξεων
Γενική
εργασία
στη Νεοελληνική Λογοτεχνία
Παρουσίαση λογοτεχνικού βιβλίου
(επιλέγω 1 από τα 4)
Μέρος Α΄
(γενικά
στοιχεία)
v Συγγραφέας
v Τίτλος
v Έκδοση
v Εκδοτικός
οίκος
Μέρος Β΄
Α.
ΚΕΙΜΕΝΟ
1.Βιογραφικά στοιχεία-
Εργογραφία (με συντομία)
2.Είδος βιβλίου
3.Υπόθεση ( περιληπτικά)
4.Προσδιορισμός τόπου και
χρόνου
5.Παρουσίαση ενός
κεντρικού προσώπου
6.Παρουσίαση ενός άλλου
προσώπου
7.Η σχέση του τίτλου με το
κείμενο
Β.
ΚΡΙΤΙΚΗ
1.Η γλώσσα και το ύφος (
σχόλια)
2.Αφηγηματικοί τρόποι
(παραδείγματα και σχόλια , αν ο συγγραφέας καταφέρνει να κρατήσει το ενδιαφέρον
του αναγνώστη)
3.Τι σας προξένησε
μεγαλύτερη εντύπωση στο κείμενο;
4.Μια γενική γνώμη για το
βιβλίο
( Η εργασία μπορεί να έχει μορφή:
βιβλίου, ταινιούλας(video),
παρουσίασης(power point),ή σε χαρτόνι –Θα
παραδοθεί τέλος Μαρτίου )
1. Κ α ι π ά λ ι σ τ ο σ χ ο λ ε ί ο
Ζωρζ Σαρή
Ενότητες
1η: Η τάξη....πανηγύρι: η πρώτη συνάντηση μετά τις καλοκαιρινές διακοπές σε γιορτινό και εγκάρδιο κλίμα
2η: Όταν μπήκε...Το καλοκαίρι μου: η πρώτη επαφή με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου
3η:Οι μαθήτριες...γύρω τους: η πρώτη έκθεση της νέας σχολικής χρονιάς
Θέμα κειμένου: Η γιορτινή και ανέμελη ατμόσφαιρα της πρώτης μέρας στο σχολείο μετά την ευχάριστη ανάπαυλα των καλοκαιρινών διακοπών
Γλώσσα: δημοτική απλή, φυσική, άμεση
Ύφος: ζωηρό, εκφραστικό
Σχόλια:βλέπε σχετικά με σχήματα λόγουστον παρακάτω σύνδεσμο Ελληνικός πολιτισμός:http://users.sch.gr/ipap/NEGlossa/sximata-logou-NE.htm
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
«Λιτά χτίστε τα, απλόχερα,
μεγάλα/ γερά θεμελιωμένα, από
της χώρας/ ακάθαρτης, πολύβοης,
αρρωστιάρας/ μακριά μακριά
τ’ ανήλιαγα σοκάκια/ τα σχολειά χτίστε»
Κωστής Παλαμάς
Τα δεκατέσσερα παιδιά
Ν. Βρεττάκος
«...Ἐν ἀρχῇ ἦν ἡ ἀγάπη...» μελωδούσε γιομίζοντας
το γυμνό σου δωμάτιο μια παράξενη άρπα
καθώς σ᾿ έπαιρνε ο ύπνος και το χέρι σου, κρύο,
σαν κλωνί λεμονιάς σε νεκρό, αναπαύονταν
πάνω στο στήθος σου. Κ᾿ έβλεπες
πως άνοιγε τάχα μια πόρτα στον ύπνο σου.
Πως μπαίναν τα δεκατέσσερα παιδιά λυπημένα
και στεκόντουσαν γύρω σου. Τα μάτια τους θύμιζαν
σταγόνες σε τζάμια: «Έλεος! Έλεος! Έλεος!...»
Τινάζοντας τη βροχή και το χιόνι από πάνω τους,
τα ζύγιαζες με το βλέμμα σου σα νάθελες να τους κόψεις
την ευτυχία στα μέτρα τους, ενώ η άρπα συνέχιζεν
απαλά μες στον ύπνο σου: «Ό,τι θέλει κανεὶς
μπορεί να φτιάξει με την αγάπη. Ήλιους κι αστέρια,
ροδώνες και κλήματα...» Αλλά εσύ προτιμούσες
μποτίτσες φοδραρισμένες με μάλλινο,
πουκάμισα κλειστά στο λαιμό-
γιατί φυσάει πολύ στο Καλέντζι.
Έβλεπες πως ράβεις με τα δυό σου χέρια,
έβλεπες πως ζυμώνεις με τα δυό σου χέρια
κι ονειρευόσουν πως μπαίνεις στην τάξη
με δεκατέσσερες φορεσιές,
με δεκατέσσερα χριστόψωμα στην αγκαλιά σου.
Αλλά ξύπναγες το πρωί κι άκουγες που έβρεχε.
Σε δίπλωνε σα μια λύπη τ᾿ αδιάβροχό σου
κι ο δρόμος για το σχολειό γινόταν πιο δύσκολος.
Βάδιζες κ᾿ είχες σκυμμένο το πρόσωπο
σα νάταν κάποιος απάνω σου και να σ᾿ έκρινε
για τ᾿ άδεια σου χέρια. Σα νάφταιγες μάλιστα,
σ᾿ όλη τη διαδρομή σε μπάτσιζε το χιονόνερο.
Έμπαινες στο σχολειό κ᾿ όπως τ᾿ αντίκριζες
μοιραζόταν σε δεκατέσσερα χαμόγελα το πρόσωπό σου.
Θυμόσουν πως η αγκάλη σου ήταν μισὴ
κι ανεβαίνοντας πάνω στην έδρα σου
άνοιγες τη λύπη σου και τα σκέπαζες
όπως ο ουρανός σκεπάζει τη γη.
Ώρα 8 και 20´ ακριβώς.
Το μάθημα αρχίζει κανονικά.
Εσύ πάνω απ᾿ την έδρα κι απ᾿ αντίκρυ σου ο Χριστός,
απαλός και γλυκύς μες στο κάδρο του,
δίνετε τα χέρια πάνω από τα κεφάλια τους
να τους κάμετε μια στέγη από ζεστασιά
γιατί σας ήρθανε και σήμερα μουσκεμένα
κ᾿ η λύπη περπατάει μες στα μάτια τους
όπωςοὁ σπουργίτης πάνω στο φράχτη.
Το καλαμπόκι δεν ψώμωσε το περσινό καλοκαίρι
κι ακούς το ψωμάκι που κλαίει μες στις μπόλιες τους.
Ώρα 10 και 20´. Το μάθημα συνεχίζεται.
Οι σπουργίτες σου χτυπούν τα φτερά τους.
Το μολύβι πεθαίνει ανάμεσα στα κοκκαλιασμένα τους δάχτυλα.
Η καρδιά σου είναι τώρα μια στάμνα σπασμένη.
Τα λόγια σου βγαίνουν αργά σα μια βρύση που στέρεψε:
«Ο μέγας Αλέξανδρος... Ο μέγας Αλέξανδρος...Ο μέγας Αλέξανδρος...».
Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Τα μέτρησες δέκα φορές.
Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Μετράς το ένα χέρι σου
-τ᾿ άλλο σου βρίσκεται τυλιγμένο σε συννεφιά-
τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Σηκώνεις το πρόσωπο,
κοιτάζεις τη στέγη, κάνεις πως σκέφτεσαι
σκύβεις πάλι στην έδρα, ξεφυλλίζεις τον Αίσωπο,
κατεβαίνεις και γράφεις στο μαυροπίνακα,
κοιτάζεις τον ουρανό απ᾿ το παράθυρο,
γυρίζεις το κεφάλι σου αλλού,
δε μπορείς άλλο παρά να κλάψεις.
Παίρνεις το μαθητολόγιο στα χέρια σου,
κάτι ψάχνεις να βρεις, το σηκώνεις διαβάζοντας
και σκεπάζεις το πρόσωπό σου.
Τα σύννεφα έχουν μπει μες στην τάξη.
Αντίκρυ σου κι ο Χριστὸς παραδέρνει σ᾿ αμηχανία.
Θαρρείς και σηκώνει στ᾿ αλήθεια τα χέρια του
ενωμένα στο φως που πέφτει από πάνω του.
Νιώθει στενόχωρα όπως τα μεσάνυχτα στη Γεθσημανή
και δεν είμαι εκεί να σου χτυπήσω τον ώμο
και δεν είμαι εκεί να σου ειπώ: Δός του θάρρος,
βοήθησέ τον να βγει απ᾿ τη δύσκολη θέση,
κατέβαινε, διάσχισε την αίθουσα γρήγορα,
μην τον αφήνεις εκτεθειμένο στα βλέμματα των παιδών,
δος του ένα βιβλίο να κάνει πως συλλαβίζει,
δος του ένα βιβλίο να κρύψει τα μάτια του.
2. Ξ υ π ν ά μ ε κ α ι η θ ά λ α σ σ α ξ υ π ν ά μ α ζ ί μ α ς
Γ. Σαραντάρης
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Ο ποιητής, άνθρωπος ευαίσθητος, λεπτός και αισθαντικός, είναι εκπρόσωπος
της νεωτερικής ποίησης και αυτοσυστηνόταν ως «ποιητής- φιλόσοφος». Με αφορμή το πρωινό ξύπνημα συνθέτει μια λυρική παράσταση αφύπνισης της
ίδιας της ζωής.
Ερωτήσεις κατανόησης
1. Τι χαρίζει η φύση με τη μορφή της θάλασσας στον άνθρωπο
και σε τι τον παρακινεί;
ΓΕΝΙΚΟ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Α. Κατανόηση-πρόσληψη κειμένου
1) Είδος κειμένου: ποίημα (παραδοσιακό,
νεοτερικό ή σύγχρονο) –
πεζό ( διήγημα, νουβέλα,
μυθιστόρημα, άρθρο, θεατρικό έργο, ημερολόγιο, επιστολή, ομιλία, παραμύθι,
αυτοβιογραφία, διαφημιστικό φυλλάδιο,
συνέντευξη, ηλεκτρονικό μήνυμα κ.λ.π.)
2) Είδος κειμένου: διήγημα, νουβέλα, μυθιστόρημα (ρεαλιστικό,
κοινωνικό, ηθογραφικό) , παραμύθι
3) Τόπος
4) Χρόνος (συγκεκριμένος ή αόριστος)
5) Πρόσωπα : πρωταγωνιστής, δευτεραγωνιστής ,
βουβό πρόσωπο
6) Αφηγηματικές τεχνικές ή εκφραστικοί τρόποι ή κειμενικά
μέσα: αφήγηση, διάλογος, περιγραφή, μονόλογος, σχόλια
7) Αφηγητής:
(ποιος είναι; συμμετέχει στα γεγονότα;) ------
δρων πρόσωπο, ομοδιηγητικός(συμμετέχει),
παντογνώστης(γνωρίζει τα πάντα, τι θα συμβεί από την αρχή), ετεροδιηγητικός (
δεν συμμετέχει)
8) Αφήγηση: πρωτοπρόσωπη, τριτοπρόσωπη
9) Είδος
αφήγησης: πραγματική, φανταστική
10)
Εξέλιξη
μύθου: αρχή- ξεκίνημα ιστορίας (δέση), μέση-αγωνία (κορύφωση), τέλος(λύση),
στοιχεία πλοκής ( πρόσωπο ή γεγονός που δίνει ώθηση ή νέα τροπή στο μύθο, όταν
δημιουργείται αδιέξοδο)
11)
Θέμα, θεματικά κέντρα ----Κύρια(κεντρική) και
δευτερεύουσες ιδέες
12)
Χαρακτηρισμός
προσώπων
13)
Σχήματα
λόγου ή
καλολογικά στοιχεία ή εκφραστικά μέσα
14)
Γλώσσα: δημοτική, λόγια ή καθαρεύουσα----επίσημη,
προσεγμένη, απλή, οικεία , καθημερινή, απέριττη, παραστατική, πλούσια,
εφραστική κ.λ.π.
15)
Ύφος: απλό, λιτό,
καθημερινό, ζωντανό, άμεσο, διδακτικό, προτρεπτικό, πυκνό, γλαφυρό, σαρκαστικό,
χιουμοριστικό, ευτράπελο, προσωπικό, επικό, μεγαλοπρεπές, ευχάριστο κ.λ.π.
16)
Μήνυμα κειμένου (ποιο είναι το δίδαγμα)
17)
Νόημα κειμένου: (ποιο
είναι το περιεχόμενο αναλυτικά)
18)
Περίληψη
κειμένου: απόδοση του νοήματος με συντομία
Β. Ασκήσεις δημιουργικής γραφής
Ø ιστορία με
χρήση συγκεκριμένων λέξεων
Ø ιστορία με
αλλαγή τέλους
Ø μουσική
επένδυση συνομιλίας ή ποιήματος
Ø δημιουργία ταινιούλας ή παρουσίασης
Ø δραματοποίηση
σκηνών
Ø σχεδιασμός
αφίσας, διαφημιστικού κειμένου
Ø φανταστική
ιστορία (π.χ. πώς θα είναι η Αθήνα μετά από 500 χρόνια)
Γενική
εργασία
στη Νεοελληνική Λογοτεχνία
Παρουσίαση λογοτεχνικού βιβλίου
(επιλέγω 1 από τα 4)
Μέρος Α΄
(γενικά
στοιχεία)
v Συγγραφέας
v Τίτλος
v Έκδοση
v Εκδοτικός
οίκος
Μέρος Β΄
Α.
ΚΕΙΜΕΝΟ
1.Βιογραφικά στοιχεία-
Εργογραφία (με συντομία)
2.Είδος βιβλίου
3.Υπόθεση ( περιληπτικά)
4.Προσδιορισμός τόπου και
χρόνου
5.Παρουσίαση ενός
κεντρικού προσώπου
6.Παρουσίαση ενός άλλου
προσώπου
7.Η σχέση του τίτλου με το
κείμενο
Β.
ΚΡΙΤΙΚΗ
1.Η γλώσσα και το ύφος (
σχόλια)
2.Αφηγηματικοί τρόποι
(παραδείγματα και σχόλια , αν ο συγγραφέας καταφέρνει να κρατήσει το ενδιαφέρον
του αναγνώστη)
3.Τι σας προξένησε
μεγαλύτερη εντύπωση στο κείμενο;
4.Μια γενική γνώμη για το
βιβλίο
( Η εργασία μπορεί να έχει μορφή:
βιβλίου, ταινιούλας(video),
παρουσίασης(power point),ή σε χαρτόνι –Θα
παραδοθεί τέλος Μαρτίου )
1. Κ α ι π ά λ ι σ τ ο σ χ ο λ ε ί ο
Ενότητες
1η: Η τάξη....πανηγύρι: η πρώτη συνάντηση μετά τις καλοκαιρινές διακοπές σε γιορτινό και εγκάρδιο κλίμα
2η: Όταν μπήκε...Το καλοκαίρι μου: η πρώτη επαφή με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου
3η:Οι μαθήτριες...γύρω τους: η πρώτη έκθεση της νέας σχολικής χρονιάς
«Λιτά χτίστε τα, απλόχερα,
μεγάλα/ γερά θεμελιωμένα, από
της χώρας/ ακάθαρτης, πολύβοης,
αρρωστιάρας/ μακριά μακριά
τ’ ανήλιαγα σοκάκια/ τα σχολειά χτίστε»
Κωστής Παλαμάς
το γυμνό σου δωμάτιο μια παράξενη άρπα
καθώς σ᾿ έπαιρνε ο ύπνος και το χέρι σου, κρύο,
σαν κλωνί λεμονιάς σε νεκρό, αναπαύονταν
πάνω στο στήθος σου. Κ᾿ έβλεπες
πως άνοιγε τάχα μια πόρτα στον ύπνο σου.
Πως μπαίναν τα δεκατέσσερα παιδιά λυπημένα
και στεκόντουσαν γύρω σου. Τα μάτια τους θύμιζαν
σταγόνες σε τζάμια: «Έλεος! Έλεος! Έλεος!...»
Τινάζοντας τη βροχή και το χιόνι από πάνω τους,
τα ζύγιαζες με το βλέμμα σου σα νάθελες να τους κόψεις
την ευτυχία στα μέτρα τους, ενώ η άρπα συνέχιζεν
απαλά μες στον ύπνο σου: «Ό,τι θέλει κανεὶς
μπορεί να φτιάξει με την αγάπη. Ήλιους κι αστέρια,
ροδώνες και κλήματα...» Αλλά εσύ προτιμούσες
μποτίτσες φοδραρισμένες με μάλλινο,
πουκάμισα κλειστά στο λαιμό-
γιατί φυσάει πολύ στο Καλέντζι.
Έβλεπες πως ράβεις με τα δυό σου χέρια,
έβλεπες πως ζυμώνεις με τα δυό σου χέρια
κι ονειρευόσουν πως μπαίνεις στην τάξη
με δεκατέσσερες φορεσιές,
με δεκατέσσερα χριστόψωμα στην αγκαλιά σου.
Αλλά ξύπναγες το πρωί κι άκουγες που έβρεχε.
Σε δίπλωνε σα μια λύπη τ᾿ αδιάβροχό σου
κι ο δρόμος για το σχολειό γινόταν πιο δύσκολος.
Βάδιζες κ᾿ είχες σκυμμένο το πρόσωπο
σα νάταν κάποιος απάνω σου και να σ᾿ έκρινε
για τ᾿ άδεια σου χέρια. Σα νάφταιγες μάλιστα,
σ᾿ όλη τη διαδρομή σε μπάτσιζε το χιονόνερο.
Έμπαινες στο σχολειό κ᾿ όπως τ᾿ αντίκριζες
μοιραζόταν σε δεκατέσσερα χαμόγελα το πρόσωπό σου.
Θυμόσουν πως η αγκάλη σου ήταν μισὴ
κι ανεβαίνοντας πάνω στην έδρα σου
άνοιγες τη λύπη σου και τα σκέπαζες
όπως ο ουρανός σκεπάζει τη γη.
Ώρα 8 και 20´ ακριβώς.
Το μάθημα αρχίζει κανονικά.
Εσύ πάνω απ᾿ την έδρα κι απ᾿ αντίκρυ σου ο Χριστός,
απαλός και γλυκύς μες στο κάδρο του,
δίνετε τα χέρια πάνω από τα κεφάλια τους
να τους κάμετε μια στέγη από ζεστασιά
γιατί σας ήρθανε και σήμερα μουσκεμένα
κ᾿ η λύπη περπατάει μες στα μάτια τους
όπωςοὁ σπουργίτης πάνω στο φράχτη.
Το καλαμπόκι δεν ψώμωσε το περσινό καλοκαίρι
κι ακούς το ψωμάκι που κλαίει μες στις μπόλιες τους.
Ώρα 10 και 20´. Το μάθημα συνεχίζεται.
Οι σπουργίτες σου χτυπούν τα φτερά τους.
Το μολύβι πεθαίνει ανάμεσα στα κοκκαλιασμένα τους δάχτυλα.
Η καρδιά σου είναι τώρα μια στάμνα σπασμένη.
Τα λόγια σου βγαίνουν αργά σα μια βρύση που στέρεψε:
«Ο μέγας Αλέξανδρος... Ο μέγας Αλέξανδρος...Ο μέγας Αλέξανδρος...».
Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Τα μέτρησες δέκα φορές.
Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Μετράς το ένα χέρι σου
-τ᾿ άλλο σου βρίσκεται τυλιγμένο σε συννεφιά-
τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Σηκώνεις το πρόσωπο,
κοιτάζεις τη στέγη, κάνεις πως σκέφτεσαι
σκύβεις πάλι στην έδρα, ξεφυλλίζεις τον Αίσωπο,
κατεβαίνεις και γράφεις στο μαυροπίνακα,
κοιτάζεις τον ουρανό απ᾿ το παράθυρο,
γυρίζεις το κεφάλι σου αλλού,
δε μπορείς άλλο παρά να κλάψεις.
Παίρνεις το μαθητολόγιο στα χέρια σου,
κάτι ψάχνεις να βρεις, το σηκώνεις διαβάζοντας
και σκεπάζεις το πρόσωπό σου.
Τα σύννεφα έχουν μπει μες στην τάξη.
Αντίκρυ σου κι ο Χριστὸς παραδέρνει σ᾿ αμηχανία.
Θαρρείς και σηκώνει στ᾿ αλήθεια τα χέρια του
ενωμένα στο φως που πέφτει από πάνω του.
Νιώθει στενόχωρα όπως τα μεσάνυχτα στη Γεθσημανή
και δεν είμαι εκεί να σου χτυπήσω τον ώμο
και δεν είμαι εκεί να σου ειπώ: Δός του θάρρος,
βοήθησέ τον να βγει απ᾿ τη δύσκολη θέση,
κατέβαινε, διάσχισε την αίθουσα γρήγορα,
μην τον αφήνεις εκτεθειμένο στα βλέμματα των παιδών,
δος του ένα βιβλίο να κάνει πως συλλαβίζει,
δος του ένα βιβλίο να κρύψει τα μάτια του.
Τα δεκατέσσερα παιδιά
Ν. Βρεττάκος
«...Ἐν ἀρχῇ ἦν ἡ ἀγάπη...» μελωδούσε γιομίζονταςτο γυμνό σου δωμάτιο μια παράξενη άρπα
καθώς σ᾿ έπαιρνε ο ύπνος και το χέρι σου, κρύο,
σαν κλωνί λεμονιάς σε νεκρό, αναπαύονταν
πάνω στο στήθος σου. Κ᾿ έβλεπες
πως άνοιγε τάχα μια πόρτα στον ύπνο σου.
Πως μπαίναν τα δεκατέσσερα παιδιά λυπημένα
και στεκόντουσαν γύρω σου. Τα μάτια τους θύμιζαν
σταγόνες σε τζάμια: «Έλεος! Έλεος! Έλεος!...»
Τινάζοντας τη βροχή και το χιόνι από πάνω τους,
τα ζύγιαζες με το βλέμμα σου σα νάθελες να τους κόψεις
την ευτυχία στα μέτρα τους, ενώ η άρπα συνέχιζεν
απαλά μες στον ύπνο σου: «Ό,τι θέλει κανεὶς
μπορεί να φτιάξει με την αγάπη. Ήλιους κι αστέρια,
ροδώνες και κλήματα...» Αλλά εσύ προτιμούσες
μποτίτσες φοδραρισμένες με μάλλινο,
πουκάμισα κλειστά στο λαιμό-
γιατί φυσάει πολύ στο Καλέντζι.
Έβλεπες πως ράβεις με τα δυό σου χέρια,
έβλεπες πως ζυμώνεις με τα δυό σου χέρια
κι ονειρευόσουν πως μπαίνεις στην τάξη
με δεκατέσσερες φορεσιές,
με δεκατέσσερα χριστόψωμα στην αγκαλιά σου.
Αλλά ξύπναγες το πρωί κι άκουγες που έβρεχε.
Σε δίπλωνε σα μια λύπη τ᾿ αδιάβροχό σου
κι ο δρόμος για το σχολειό γινόταν πιο δύσκολος.
Βάδιζες κ᾿ είχες σκυμμένο το πρόσωπο
σα νάταν κάποιος απάνω σου και να σ᾿ έκρινε
για τ᾿ άδεια σου χέρια. Σα νάφταιγες μάλιστα,
σ᾿ όλη τη διαδρομή σε μπάτσιζε το χιονόνερο.
Έμπαινες στο σχολειό κ᾿ όπως τ᾿ αντίκριζες
μοιραζόταν σε δεκατέσσερα χαμόγελα το πρόσωπό σου.
Θυμόσουν πως η αγκάλη σου ήταν μισὴ
κι ανεβαίνοντας πάνω στην έδρα σου
άνοιγες τη λύπη σου και τα σκέπαζες
όπως ο ουρανός σκεπάζει τη γη.
Ώρα 8 και 20´ ακριβώς.
Το μάθημα αρχίζει κανονικά.
Εσύ πάνω απ᾿ την έδρα κι απ᾿ αντίκρυ σου ο Χριστός,
απαλός και γλυκύς μες στο κάδρο του,
δίνετε τα χέρια πάνω από τα κεφάλια τους
να τους κάμετε μια στέγη από ζεστασιά
γιατί σας ήρθανε και σήμερα μουσκεμένα
κ᾿ η λύπη περπατάει μες στα μάτια τους
όπωςοὁ σπουργίτης πάνω στο φράχτη.
Το καλαμπόκι δεν ψώμωσε το περσινό καλοκαίρι
κι ακούς το ψωμάκι που κλαίει μες στις μπόλιες τους.
Ώρα 10 και 20´. Το μάθημα συνεχίζεται.
Οι σπουργίτες σου χτυπούν τα φτερά τους.
Το μολύβι πεθαίνει ανάμεσα στα κοκκαλιασμένα τους δάχτυλα.
Η καρδιά σου είναι τώρα μια στάμνα σπασμένη.
Τα λόγια σου βγαίνουν αργά σα μια βρύση που στέρεψε:
«Ο μέγας Αλέξανδρος... Ο μέγας Αλέξανδρος...Ο μέγας Αλέξανδρος...».
Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Τα μέτρησες δέκα φορές.
Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Μετράς το ένα χέρι σου
-τ᾿ άλλο σου βρίσκεται τυλιγμένο σε συννεφιά-
τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Σηκώνεις το πρόσωπο,
κοιτάζεις τη στέγη, κάνεις πως σκέφτεσαι
σκύβεις πάλι στην έδρα, ξεφυλλίζεις τον Αίσωπο,
κατεβαίνεις και γράφεις στο μαυροπίνακα,
κοιτάζεις τον ουρανό απ᾿ το παράθυρο,
γυρίζεις το κεφάλι σου αλλού,
δε μπορείς άλλο παρά να κλάψεις.
Παίρνεις το μαθητολόγιο στα χέρια σου,
κάτι ψάχνεις να βρεις, το σηκώνεις διαβάζοντας
και σκεπάζεις το πρόσωπό σου.
Τα σύννεφα έχουν μπει μες στην τάξη.
Αντίκρυ σου κι ο Χριστὸς παραδέρνει σ᾿ αμηχανία.
Θαρρείς και σηκώνει στ᾿ αλήθεια τα χέρια του
ενωμένα στο φως που πέφτει από πάνω του.
Νιώθει στενόχωρα όπως τα μεσάνυχτα στη Γεθσημανή
και δεν είμαι εκεί να σου χτυπήσω τον ώμο
και δεν είμαι εκεί να σου ειπώ: Δός του θάρρος,
βοήθησέ τον να βγει απ᾿ τη δύσκολη θέση,
κατέβαινε, διάσχισε την αίθουσα γρήγορα,
μην τον αφήνεις εκτεθειμένο στα βλέμματα των παιδών,
δος του ένα βιβλίο να κάνει πως συλλαβίζει,
δος του ένα βιβλίο να κρύψει τα μάτια του.
2. Ξ υ π ν ά μ ε κ α ι η θ ά λ α σ σ α ξ υ π ν ά μ α ζ ί μ α ς
Γ. Σαραντάρης
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Ο ποιητής, άνθρωπος ευαίσθητος, λεπτός και αισθαντικός, είναι εκπρόσωπος
της νεωτερικής ποίησης και αυτοσυστηνόταν ως «ποιητής- φιλόσοφος». Με αφορμή το πρωινό ξύπνημα συνθέτει μια λυρική παράσταση αφύπνισης της
ίδιας της ζωής.
Ερωτήσεις κατανόησης
1. Τι χαρίζει η φύση με τη μορφή της θάλασσας στον άνθρωπο
και σε τι τον παρακινεί;
2. Τι
αισθάνεται ο άνθρωπος μακριά από την πόλη
και σε τι μεταμορφώνεται;
3. Ποιες
ιδιότητες έχει ο ήλιος και τι συμβολίζει;
Θέμα: Η φύση αναγεννά τον άνθρωπο και του χαρίζει αισιοδοξία και διάθεση για ζωή
Ενότητες
1η Ξυπνάμε.... κύματα:
Πρωινό ξύπνημα δίπλα στη θάλασσα
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ --- ΙΔΕΕΣ
Ø χαρούμενη διάθεση,
αισιοδοξία, κέφι για ζωή και όρεξη για δημιουργική δραστηριότητα
Γλώσσα: δημοτική απλή, επιγραμματική, απέριττη
Ενότητες
1η Ξυπνάμε.... κύματα:
Πρωινό ξύπνημα δίπλα στη θάλασσα
2η
«Στην καρδιά μας... τ’ ουρανού» : Απαλλαγή από το φορτίο της πόλης
3η
«Ο ήλιος.... να τη χωρέσει» - Ο ανανεωμένος
άνθρωπος βλέπει τον κόσμο με άλλο μάτι
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ --- ΙΔΕΕΣ
Ø χαρούμενη διάθεση,
αισιοδοξία, κέφι για ζωή και όρεξη για δημιουργική δραστηριότητα
Ø o άνθρωπος πρέπει να δώσει προτεραιότητα στον εσωτερικό
του κόσμο και να νικήσει κάθε εξωτερική
ασχήμια
Γλώσσα: δημοτική απλή, επιγραμματική, απέριττη
Ύφος: συναισθηματικό
Ελεύθερος
στίχος
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Η θάλασσα
Χόρχες Λουίς Μπόρχες
Θάλασσα. Πρώιμη θάλασσα. Θάλασσα του Οδυσσέα
κι εκείνου του άλλου Οδυσσέα
που ο λαός του Ισλάμ αποκαλούσε
Σεβάχ Θαλασσινό. Η θάλασσα των γκρίζων
κυμάτων του Έρικ του Ερυθρού, ψηλά στην πρύμνη
και του ιππότη που έγραφε ταυτόχρονα
το έπος και την ελεγεία της πατρίδας του
στα τενάγη της Γκόας.
Θάλασσα του Τραφάλγκαρ. Αυτή που ύμνησε,
μες στη μακραίωνη ιστορία της, συχνά η Αγγλία,
η δύσβατη θάλασσα που βάφτηκε σε ένδοξο αίμα
στην καθημερινή πρακτική του πολέμου.
Η ασίγαστη θάλασσα που την ήμερη αυγή
Την αναρίθμητη άμμο αρμενίζει.
Α θ ή ν α -----Η π ό λ η
Κείμενα της νεοτερικής ποίησης. Το πρώτο βασίζεται σε
απλές και ξεκάθαρες εικόνες, ενώ το δεύτερο σε μια αλληγορία( η πόλη-φίδι
λειτουργεί ως σύμβολο ενός τρόπου ζωής)
3.
Α θ ή ν α
Ασλάνογλου Ν.
Θέμα κειμένου: Οι συνθήκες ζωής σε μια απρόσωπη μεγαλούπολη
είναι απάνθρωπες
4. Η π ό λ η
Τσακνιά Α.
Θέμα κειμένου: Οι εντατικοί ρυθμοί ζωής σε μια πόλη προκαλούν ψυχική
υπερένταση
Γλώσσα: λιτή, άμεση
----- Ύφος: απλό, λιτό
3. Α θ ή ν α
Ασλάνογλου Ν.
Θέμα κειμένου: Οι συνθήκες ζωής σε μια απρόσωπη μεγαλούπολη
4. Η π ό λ η
Τσακνιά Α.
Θέμα κειμένου: Οι εντατικοί ρυθμοί ζωής σε μια πόλη προκαλούν ψυχική υπερένταση
Π Α Ρ Α Λ Λ Η Λ Α Κ Ε Ι Μ Ε Ν Α
Τ' αηδόνια και τα λιόδεντρα
τα σάρωσαν οι πολυκατοικίες.
Στην κορυφή του λόφου ένα πουλάρι
κοίταζε αγέρωχα ώρα την Αθήνα
χλιμίντρισε ξαναχλιμίντρισε
και τ' άκουσα να λέει «Γιαχού»
στυλώνοντας τ' αυτιά του.
Έπειτα ελεύθερο μ' ολόρθη ουρά
γλάκησε κατά την κατηφόρα.
Γιώργος Σεφέρης
Ίππιος Κολωνός, Τετράδιο Γυμνασμάτων
5. Έ ν α π α λ ι ό μ ή ν υ μ α
γ ι α τ ο σ ύ γ χ ρ ο ν ο κ ό σ μ ο
Ι ν δ ι ά ν ο ς Σ ι ά τ λ
Μετά την κατάκτηση της
Αμερικανικής ηπείρου οι λευκοί με εξοντωτικούς διωγμούς εξολόθρευσαν τους
ντόπιους πληθυσμούς των ερυθρόδερμων (ιθαγενών πληθυσμών της Αμερικής), από τους οποίους ελάχιστοι έχουν απομείνει σήμερα στις
Ηνωμένες Πολιτείες.
ΣΤΟΧΟΣ
Η
προβολή της αρµονικής σχέσης του ανθρώπου µε τη φύση, από τη σκοπιά µάλιστα κάποιου που
παλαιότερα θεωρήθηκε άγριος και απολίτιστος, ενώ σήµερα µας διδάσκει ότι, αν ο
δυτικός άνθρωπος αγαπούσε και σεβόταν τη φύση χωρίς να αδιαφορεί γι’αυτή και
κυρίως χωρίς να την εκμεταλλεύεται με απληστία, θα είχε αποφευχθεί η καταστροφή
του φυσικού περιβάλλοντος.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Αρµονική
σχέση ανθρώπου και φύσης
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1η:
Ο μεγάλος…ιερός: Η γη είναι ιερή, δεν γίνεται αντικείμενο αγοραπωλησίας
Γλώσσα:
απλή λιτή, ήρεμη ------ Ύφος: γλαφυρό, άμεσο
Θέμα: δεσμός των Ινδιάνων με τη φύση είναι ιερός και αδιάσπαστος
6. Ο μικρός πρίγκηπας και η αλεπού
Α. ντε Σαιντ Εξυπερύ
Νουβέλλα: αφήγηση σε πεζό λόγο με έκταση και πλοκή συνθετότερη και μεγαλύτερη του διηγήματος και μικρότερη του μυθιστορήματος
Θέμα βιβλίου: Το συναρπαστικό ταξίδι του εξωγήινου μικρού πρίγκηπα σε άλλους πλανήτες και η επιθυμία του να γνωρίσει τον κόσμο. Συμβολίζει τη διαδρομή του παιδιού μέσα στον κόσμο.
Σύντομη παρουσίαση-Περίληψη: Ο αφηγητής πέφτει με το αεροπλάνο του, που έχει πάθει βλάβη, στην έρημο. Εκεί συναντά ένα ασυνήθιστο παιδί, το Μικρό Πρίγκιπα, γνωρίζονται και γίνονται φίλοι.Ο αφηγητής μαθαίνει πολλά από τον καινούργιο του φίλο,ο οποίος σταδιακά του διηγείται την επίσκεψή του σε άλλους πλανήτες, όπου υπάρχουν άνθρωποι ματαιόδοξοι και κάποιοι πιο ανθρώπινοι. Δεν ξεχνάει ποτέ και με τίποτα τις ερωτήσεις που έχει υποβάλλει, ενώ ο ίδιος αντίθετα, δεν συνηθίζει να απντάει στις ερωτήσεις των άλλων.
Σχόλια: Ο μικρός πρίγκιπας, αν και θεωρείται παιδικό βιβλίο, απευθύνεται σε όλους, αφού κάνει μερικές βαθυστόχαστες και ιδεαλιστικές παρατηρήσεις σχετικά με τη ζωή και την ανθρώπινη φύση.Η ουσία του βιβλίου περιέχεται στα λόγια της αλεπούς Μόνο με την καρδιά βλέπεις καλά. Την ουσία δεν τη
βλέπουν τα μάτια( ή Είσαι υπεύθυνος πάντοτε για αυτό που έχεις εξημερώσει ή Ο χρόνος που πέρασες με το τριαντάφυλλό σου είναι αυτό που τιο κάνει ξεχωριστό για σένα.
Σχόλια: Ο μικρός Πρίγκηπας ανήκει στη λογοτεχνία του φανταστικού. Είναι ένα σύγχρονο παραμύθι, ποιητικό και τρυφερό, που έχει αλληγορικό νόημα. Διδάσκει ότι η φιλία και η αγάπη είναι απαραίτητα συστατικά στοιχεία για τον άνθρωπο και τη ζωή του.
Αγαπήθηκε όσο λίγα βιβλία και έχει πουλήσει περισσότερα από 80.000.000 αντίτυπα σε όλο τον κόσμο.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Έτυχε...μεγάλο πρίγκιπα:Η γνωριμία του μικρού πρίγκιπα με τα τριαντάφυλλα
2η: Και, πέφτοντας....ημέρωσέ με: Η συνάντηση του μικρού με τη σοφή αλεπού
3η: Τι πρέπει....ένα μυστικό: Η διαδικασία του ημερώματος, μαι ξεχωριστή εμπειρία
4η: Ο μικρός πρίγκιπας...για να το θυμάται: Η επιστροφή του μικρού στον ανθόκηπο, το πολύτιμο μυστικό της αλεπούς
Νοηματικά κέντρα-Ιδέες
- αγάπη, φιλία, στενοί δεσμοί αφοσίωσης και τρυφερότητας
- αμοιβαίος σεβασμός, εκτίμηση, συμπάθεια
- κοινωνικοποίηση και συναισθηματική ωρίμανση παιδιού
Λ έ ξ ε ι ς- σ ύ μ β ο λ α
πρίγκιπας: παιδί που μεγαλώνει και εντάσσεται στον κόσμο
τριαντάφυλλα: πραγματικοί, καθημερινοί άνθρωποι
αλεπού: ο γέρος, ο σοφός,ο έμπειρος --- συμβολίζει την ενηλικίωση τη σοφία της ζωής
Μήνυμα: τα πράγματα και οι καταστάσεις της ζωής έχουν μια εξωτερική όψη και ένα αθέατο περιεχόμενο. Η ένταξη στον πραγματικό κόσμο και η γνώση της ζωής είναι μια διαδικασία μύησης , δηλαδή σταδιακά ανακαλύπτεις την αλήθεια κάθε πράγματος, κάθε ανθρώπου, όταν καταλάβεις τον εσωτερικό του κόσμο.Αυτό επιτυγχάνεται με το συναισθηματικό δέσιμο. Μπορείς να δεις την ψυχή του άλλου και να συνειδητοποιήσεις την μοναδικότητά του, όταν αποκτήσεις μαζί του σχέσεις αγάπης και φιλίας.
Γλώσσα: δημοτική απλή, κατανοητή, εκφραστική
Ύφος: γλαφυρό, ζωηρό, πυκνό
Αφηγηματικές τεχνικές(εκφραστικοί τρόποι): αφήγηση τριτιπρόσωπη, ζωηρός διάλογος, εσωτερικός μονόλογος
Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ
Στίχοι: Παρασκευάς Καρασούλος
Μουσική: Μάριος Φραγκούλης
Πρώτη εκτέλεση: Μάριος Φραγκούλης
Αν χωρούσα κι εγώ
στο μικρό σου πλανήτη
αν ζητούσες να 'ρθω
να μην σ' έχει η λύπη
Τον παλιό μου εαυτό
θα τον άφηνα πίσω
τον κρυμμένο ουρανό
της καρδιάς σου να ζήσω
Στο μακρινό σου το αστέρι
να μου κρατάς σφιχτά το χέρι
μικρέ μου πρίγκηπα κοιμήσου
κι εγώ θα μείνω εδώ μαζί σου
Αν ζητούσες να 'ρθω
στο μικρό σου τ' αστέρι
αν μπορούσα να δω
της ψυχής σου τα μέρη
Θα νικούσα το εγώ
που εδώ με κρατάει
έναν κόσμο να βρω
και τους δυο να χωράει
Στο μακρινό σου το αστέρι
να μου κρατάς σφιχτά το χέρι
μικρέ μου πρίγκηπα κοιμήσου
κι εγώ θα μείνω εδώ μαζί σου
Βλέπε σχέδια-ζωγραφιές μικρού πρίγκιπα:
Βλέπε σχόλια και πληροφορίες: http://mikrosprigkipas-madytos.blogspot.gr/2011/10/blog-post_3198.html
7. Ε ρ η μ ω μ έ ν α χ ω ρ ι ά
Γιάννης Ρίτσος
Θέμα κειμένου: Η υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την εισβολή των Γερμανών και η κατάρρευση του μετώπου ---- οι βασανισμένοι στρατιώτες βρίσκουν την ψυχική δύναμη να αρνηθούν την υποταγή και να συνεχίσουν τον αγώνα
Σχόλια: το ποίημα περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή Η τελευταία π.α. εκατονταετία, όπου το π.α. σημαίνει προ ανθρώπου. Τα ποιήματα της συλλογής γράφτηκαν το καλοκαίρι του 1942
8. Τα πουλιά δέλεαρ του Θεού
Νίκος Καρούζος
Θέμα κειμένου: η λυτρωτική δύναμη της αγάπης
Σχόλια: Τα πουλιά, που ως όρος απουσιάζει από το ποίημα, συμβολίζουν την ελευθερία, την ψυχή που μπορεί να πετάξει και αποκαλούνται δέλεαρ, δηλαδή σαγηνευτικό κίνητρο, γιατί είναι ο έμμεσος συμβολικός τρόπος με τον οποίο ο Θεός γοητεύει την ψυχή με το όνειρο της φυγής από τα στενά όρια του κόσμου. Μας μιλάει , δηλαδή, για την ψυχή που πετάει προς το Θεό και υπαινίσσεται τους αγγέλους που πετούν ελεύθερα στον ουρανό.
9. Μ ι α Κ υ ρ ι α κ ή σ τ η ν Κ ν ω σ ό
Νίκος Καζαντζάκης
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το έργο του συγγραφέα Αναφορά στο Γκρέκο
που χαρακτηρίζεται ως μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, δηλ. συνδυάζει την αλήθεια
( τα πραγματικά γεγονότα της ζωής του συγγραφέα) με τη φαντασία (τα μυθοπλαστικά στοιχεία του έργου). Ο Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) είναι ο ζωγράφος της Αναγέννησης, κρητικός στην καταγωγή, μια συμβολική μορφή πνευματικού πατέρα και αγωνιστή, στον οποίο αναφέρεται, δίνει δηλαδή αναφορά, εκθέτει τη ζωή του ο συγγραφέας ∙ δίνει λόγο για όσα έζησε και έπραξε στον κόσμο. Το έργο αποτελεί έναν απολογισμό ζωής. Είναι
από τα τελευταία έργα του συγγραφέα ∙ εκδόθηκε μετά το θάνατό του το 1961.
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Στο έργο του Καζαντζάκη η Κρήτη παρουσιάζεται συχνά με
ένα είδος υπερβολής π.χ. «προσκύνημα στην άγια Κρήτη», γίνεται ένα «
πρόσωπο » μυθικό, μια αγιότητα, ένα είδος πρωτοφανέρωτης και μοναδικής ιδέας
πολιτισμού και τρόπου ζωής. Το απόσπασμα δεν έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά
ταξιδιωτικού κειμένου. Οι δυο επισκέπτες δε βλέπουν τόσο το χώρο της Κνωσού,
αλλά πιο πολύ αιχμαλωτίζονται και κυριαρχούνται από τις δικές τους σκέψεις και
ανησυχίες (εσωστρέφεια).
Ερωτήσεις κατανόησης
1. Ποια απήχηση είχε στον αφηγητή το απρόσμενο κέρασμα της γριούλας;
Θέμα: Μια περιήγηση του συγγραφέα στον αρχαιολογικό
χώρο της Κνωσού και η επικοινωνία του με
έναν καθολικό ιερέα
Ενότητες
1η Για ν’ αλλαξοστρατίσω…φτάνει!
: το περιστατικό με τη γενναιόδωρη γριούλα
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ --- ΙΔΕΕΣ
- Σ’ ένα χώρο πανάρχαιου πολιτισμού ο σύγχρονος
επισκέπτης οφείλει ιερή σιωπή
- Πίσω απ’ όλα τα θρησκευτικά
σύμβολα κρύβεται το «αμετασάλευτο» πρόσωπο του ενός Θεού
- Ο μινωικός πολιτισμός υπερέχει των άλλων
- Η μοναδικότητα
της Κρήτης ως έκφρασης πολιτισμού συγκριτικά μα τους μεταγενέστερους ελληνικούς
πολιτισμούς
- Η ανθρωπιά, η αγάπη, η φιλοξενία του απλού λαού
Γλώσσα: δημοτική πλούσια, εκφραστική, χειμαρρώδης, ποιητική, με
αρκετούς κρητικούς ιδιωματισμούς π.χ. κρέμουνταν, έσμιξε, σκιαχτούν
ανατολικοί λαοί-Αυγύπτιοι, Ασσύριοι
κλασσικός πολιτισμός
Μινωικός πολιτισμός
10. Σ τ η ν ε κ κ λ η σ ί α ---- Κ. Π. Κ α β ά φ η ς
Θέμα κειμένου: Ο υποβλητικός χώρος του χριστιανικού ναού και οι μεγαλοπρεπείς τελετές που πραγματοποιούνται σ' αυτόν, ανακαλούν στη μνήμη του ποιητή την αίγλη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας
Τείχη
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Α όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
Κεριά
Του μέλλοντος οι μέρες στέκοντ' εμπροστά μας
σα μιά σειρά κεράκια αναμένα -
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.
Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων·
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λιωμένα, και κυρτά.
Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κυττάζω τ' αναμένα μου κεριά.
Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.
Πηγή: http://cavafis.compupress.gr/kavgr_23.htm
11. Τ' ά σ π ρ ο ξ ω κ λ ή σ ι ------ Γ ι ά ν ν η ς Ρ ί τ σ ο ς
Θέμα κειμένου: Ένα λιτό, λευκό ξωκλήσι περιγράφεται ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής φύσης και ως σημείο αναφοράς της λαϊκής θρησκευτικότητας
Σχόλια: Το κείμενο ανήκει στη συλλογή Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας που ο ποιητής έγραψε στην εξορία, στη Λέρο, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του 1967. Τα λιανοτράγουδα είναι δημοτικά τραγούδια που αποτελούνται από ένα ή δύο δίστιχα, γραμμένα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο και διαθέτουν εκφραστική λιτότητα και νοηματική πυκνότητα. Γράφτηκαν κατά παραγγελία του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος τα μελοποίησε, τραγουδήθηκαν από πολλούς καλλιτέχνες και αγαπήθηκαν πολύ.
Ε π ι τ ύ μ β ι ο
Το παλληκάρι που `πεσε
με ορθή την κεφαλή του
δεν το σκεπάζει η γης ογρή
σκουλήκι δεν τ΄ αγγίζει.
Φτερό στη ράχη του ο σταυρός
κι όλο χυμάει τ΄ αψήλου
και σμίγει τους τρανούς αϊτούς
και τους χρυσούς αγγέλους.
Λ α ό ς
Μικρός λαός και πολεμά
δίχως σπαθιά και βόλια
για όλου του κόσμου το ψωμί
το φως και το τραγούδι
Κάτω απ΄ τη γλώσσα του κρατεί
τους βόγγους και τα ζήτω
κι αν κάνει πως τα τραγουδεί
ραγίζουν τα λιθάρια
Πηγή: www.stixoi.info/stixoi.php?
Θερμοπύλες
Κ.Π.Καβάφης
Μελοποίηση ποιήματος https://www.youtube.com/watch?v=JQ-eO_W5Cew
Θέμα:Ο ποιητής αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών,
συνθέτει ένα ποίημα για να εγκωμιάσει με εξιδανικευμένο τρόπο, όσους θέτουν στη ζωή τους
«Θερμοπύλες», όσους προσηλώνονται δηλαδή στις επιταγές της ηθικής τους συνείδησης, αψηφώντας το κόστος για τον εαυτό τους.
Σχόλια: Ο Καβάφης αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών,
(της μάχης ανάμεσα στους Έλληνες και τον πολυάριθμο στρατό του Ξέρξη Α΄,
τον Αύγουστο του 480 π.Χ., κατά την οποία οι Σπαρτιάτες έδειξαν
υπέρτατη γενναιότητα με τη θυσία τους), συνθέτει ένα ποίημα για να
επαινέσει όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους θέτουν δηλαδή
κάποιον σημαντικό για εκείνους σκοπό και τον υπερασπίζονται μέχρι
τέλους.
Σχόλια: Το ποίημα γράφτηκε την περίοδο της ωριμότητας του ποιητή ( 1900-1904 ) και κατατάσσεται στα φιλοσοφικά-διδακτικά ποιήματα, αφού αποτελεί έναν φιλοσοφικό στοχασμό για την ανθρώπινη μοίρα. Παρουσιάζει την τραγικότητα του ανθρώπινου προσώπου, που προβληματίζεται για τη ζωή και τις αξίες που τη διέπουν και αναρωτιέται για την ανώτερη ηθική στάση μέσα στη ζωή.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ - ΙΔΕΕΣ
-
Τιµή σε αυτούς που αγωνίστηκαν και πέθαναν ηρωικά
- Το ήθος και η υψηλή συναίσθηση του χρέους
- Η σθεναρή αντίσταση παρά την πλήρη επίγνωση για τις µοιραίες εξελίξεις
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Τιμή.....Θερμοπύλες: Η οφειλόμενη τιμή σε όσους συναισθάνονται την ευθύνη του χρέους.Η αναγνώριση της αξίας εκείνων που προασπίζονται «Θερμοπύλες»
2η: Ποτέ....ψευδομένους:Τα ηθικά γνωρίσματα, ο ηθικός κώδικας των ανθρώπων του χρέους.
3η: Και περισσότερη.... θα διαβούνε: η πρόβλεψη της ήττας κάνει πιο μεγαλειώδη τον αγώνα
Συμβολισμοί
α) Θερμοπύλες:
σύμβολο αυτοθυσίας για την προάσπιση αξιών και ιδανικών. Εδώ
συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται στον άνθρωπο κάθε εποχής όχι από
την επιταγή του νόμου, αλλά από το εσωτερικό του. Αυτό τον καθηλώνει στην
εκπλήρωση του χρέους του ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι όλα προοικονομούν
την αποτυχία, την ήττα.
β) Εφιάλτης: συμβολίζει
την προδοσία (από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει
τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις αξίες και τα ιδανικά του τις
εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, τους υλικούς πειρασμούς και τις
ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν ανασταλτικά στην τήρηση του
χρέους .
γ) Μήδοι: συμβολίζουν τον εχθρό, την βαρβαρότητα που επέρχετα, τα αξεπέραστα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους.
Οι μετοχές
– μή κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες: βρίσκονται σε αρχαιοελληνικούς τύπους, συντακτικά είναι επιρρηματικές τροπικές και προσδιορίζουν τα ρήματα όρισαν και φυλάγουν, έχοντας όλες το ίδιο υποκείμενο με αυτά. Σημασιολογικά δίνουν κάποια ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων που όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
– Η μετοχή ψευδομένους διαφέρει. Είναι ουσιαστικοποιμένη και δεν έχει βέβαια το ίδιο υποκείμενο με τις υπόλοιπες.
Μορφή:
Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε δύο στροφικές ενότητες.
Γλώσσα : μεικτό και ιδιάζον γλωσσικό σύνολο-γλώσσα ιδιότυπη. Συνδυάζει στοιχεία δημοτικής (όπου, μπορούνε, τες) και καθαρεύουσας (μη κινούντες,οσάκις, ζωή των) και ιδιωματισμούς της Πόλης (φυλάγουν)----λιτή, ακριβής, άμεση
Ύφος: επίσημο, αυστηρό, διδακτικό
Σχόλια: βλέπε ανάλυση: http://latistor.blogspot.gr/2010/11/blog-post_01.html
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα ποίησης:
– ιδιότυπη γλώσσα: Πρόκειται για λόγια γλώσσα με τύπους της δημοτικής ,αλλά και των αρχαίων ελληνικών(μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής). Μερικές φορές έχει και ιδιωματικούς τύπους της Κωνσταντινούπολης. Η καβαφική γλώσσα αναγνωρίζεται εύκολα.
–μορφή: τα ποιήματά του είναι μοντέρνα/νεωτερικά. Συνήθως, δεν
έχουν ομοιοκαταληξία, οι στροφές μπορεί να μην έχουν ίσο αριθμό στίχων
και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι. Το μέτρο είναι συνήθως ιαμβικό. Μερικές φορές απουσιάζει η στίξη. Άλλες όμως φορές η στίξη παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ειρωνεία, σκηνοθετικές οδηγίες απαγγελίας, όπως χαμήλωμα φωνής όταν έχουμε παρένθεση).
– ποιητικός λόγος:απλός, λιτός, πυκνός, επιγραμματικός,αντιρητορικός,πεζολογικός,
συνήθως χωρίς διακοσμητικά επίθετα και λυρικές εκφράσεις, χωρίςπλούσια εκφραστικά μέσα.
–αφήγηση και περιγραφές:ρεαλιστικές. Ο λόγος του χαρακτηρίζεται από ακριβολογία.
–μύθος και ιστορία: συναντούν την ποίηση, μετουσιώνονται σε ποίηση. Η συμβολική χρήση των αρχαίων μύθων και ιστορικών προσώπων είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του. Σε πολλά ποιήματα αντλεί τα θέματά του από την ιστορία. H αγαπημένη του ιστορική περίοδος είναι κυρίως η Eλληνιστική (Aλεξανδρινή και Mεταλεξανδρινή) Περίοδος και η Περίοδος της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ανατολή (Πτολεμαίοι,
Σέλευκοι, Kαίσαρ, Aντώνιος), οι τελευταίοι αιώνες του αρχαίου κόσμου.
Εμπνέεται επίσης, αλλά πολύ λιγότερο, από τηνελληνική μυθολογία, την κλασική αρχαιότητα και το Bυζάντιο. Tον γοητεύει κυρίως η παρακμή, η αποτυχία, η ήττα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
–λόγος: ψυχρός(φαινομενικά). H συγκίνηση, το συναίσθημα, ο λυρισμός, υπολανθάνουν, καλύπτονται έντεχνα πίσω από μύθους και σύμβολα.
–λεπτή ειρωνεία και σαρκασμός : γίνεται κάποιες φορέςαυτοσαρκασμός.
–Aπουσία περιγραφής φύσης
–δραματικός μονόλογος: (το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στο “εσύ”) και ο διάλογος είναι από τους κύριους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί. Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από θεατρικότητα. Στο έργο του δρουν πρόσωπα/ προσωπεία, όπως στο αρχαίο δράμα, πίσω από τα οποία κρύβεται ο ποιητής. Yποδύεται ρόλους.
Όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη
Διδώ Σωτηρίου
Θέμα κειμένου: Οι πρώτες εντυπώσεις του Μανόλη από την εικόνα και τη ζωή στη Σμύρνη
ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι πρωτόγνωρες εμπειρίες και τα συναισθήματα ενός εφήβου που περνά πρόωρα στην ενηλικίωση αρχίζοντας τη βιοπάλη.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Σεπτέμβρης...περαστικοί: η πρώτη αγωνιώδης έξοδος του Μανώλη
2η: Μόλις...την καρδιά της: οι πρώτες ευχάριστες εντυπώσεις
3η: Οι άνθρωποι...το σουλάτσο: Περιήγηση στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη
4η: Τόνε βρήκα...της ζωής μου: Πρόσληψη στο εμπορικό του Χατζησταυρή
5η: Ώρες ... ξύλο: Γοητευτικιές εικόνες ζωής στη Σμύρνη-ο ενθουσιασμός του Μανώλη
Σχόλια: Ο Μανόλης μπαίνει στο δρόμο της ενηλικίωσης. Τον κυριεύει το αίσθημα της ανεξαρτησίας και γεμάτος όνειρα επιθυμεί να ζήσει μια ανεξάρτητη, καλύτερη ζωή
Αφηγηματικές τεχνικές: πρωτοπρόσωπη αφήγηση, περιγραφή, εσωτερικός μονόλογος, διάλογος
ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι
περιέχει σε μεγάλο βαθμό το γλωσσικό ιδίωμα των Μικρασιατών Ελλήνων και με στοιχεία της καθημερινής ομιλίας και πολλές ξένες λέξεις(αλληλεπίδραση γλωσσών, χωνευτήρι πολιτισμών):Τουρκικές (μαχαλάδες, αραμπάδες, ντάμι, μπόι, σάζι…,)Ιταλικές (φράγκικος, σουλάτσο, τρούλος. καρότσες…),Γαλλικές (αντρέσσα, γλασσάδες…),Αγγλικές (ντρίλινο, τράμια…),Σλαβική (πρόγκηξε)--παραστατική, φυσική
Ύφος: ζωηρό, γλαφυρό
Σχόλια: βλέπε ανάλυση http://blogs.sch.gr/skourti/2014/11/14/%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B2%CE%B7%CE%BA%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%83%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BD%CE%B7/
Η επιστροφή του Αντρέα --- Ηλίας Βενέζης
Θέμα κειμένου: Η επιστροφή ενός αιχμαλώτου στον τόπο εγκατάστασης των Μικρασιατών προσφύγων και η αφήγηση ενός παρηγορητικού παραμυθιού
Σχόλια: Το κείμενο είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα Γαλήνη. Ο τίτλος δηλώνει το ποθητό αγαθό που επιδιώκουν οι ταλαιπωρημένοι και βασανισμένοι Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι επιθυμούν να βρουν την ηρεμία, την ασφάλεια , την σταθερότητα. Το έργο αποτελεί τμήμα τριλογίας: Αιολική γη ( Τα παιδικά χρόνια του μικρού Πέτρου στο υποστατικό του παππού του στα Κιμιντένια, βουνά της Μ. Ασίας, στις αρχές του 20ου αι.Παραθερίζει εκεί κάθε καλοκαίρι με τις αδερφές του, Άρτεμη, Ανθίππη, Αγάπη και Λένα), Νούμερο 31328( οι εμπειρίες του συγγραφέα από την δεκατετράμηνη αιχμαλωσία του στα τάγματα εργασίας), Γαλήνη( η ιστορία μιας ομάδας Μικρασιατών προσφύγων που εγκαθίστανται στην έρημη τότε Ανάβυσσο Αττικής).
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ:
Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 οι Τούρκοι συνέλαβαν χιλιάδες αιχμαλώτους (άντρες Έλληνες Μικρασιάτες μεταξύ 18 και 45 ετών), με τους οποίους συγκρότησαν τα «Τάγματα Εργασίας» (Αμελέ Ταμπουρού). Σε αυτά οι Έλληνες αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν με πορεία προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας και υποβλήθηκαν σε καταναγκαστικά έργα και πάσης φύσεως κακουχίες. Πολλοί από τους αιχμαλώτους εκτελέστηκαν, άλλοι έπεσαν θύματα κακομεταχείρισης και επιδημιών, ενώ ελάχιστοι επέζησαν. Ο ίδιος ο Ηλίας Βενέζης (Ρωμιός από το Αϊβαλί) βρέθηκε αιχμάλωτος σε ένα τέτοιο Τάγμα Εργασίας για 14 μήνες με 3.000 συμπατριώτες του, είχε όμως την τύχη να είναι ένας από τους 23 επιζήσαντες, που επέστρεψαν από τη φρίκη του πολέμου. Μετά τη σωτηρία του, θέλησε να μετατρέψει αυτή την τραυματική εμπειρία σε αφήγημα .
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Πλησιάζανε... δε θα μάθει: Η επιστροφή του Αντρέα και η αγωνία για την τύχη των αγνοουμένων
2η: Γύρισε...δεν το μπορεί: οι βασανιστικές σκέψεις του Αντρέα
3η: Και για να μη μάθει...δε θ'αργήσω: Το παρηγορητικό παραμύθι του Αντρέα
4η: Έτσι...φοβερή: Η ελπίδα σε κρατάει στη ζωή
Θάλασσα. Πρώιμη θάλασσα. Θάλασσα του Οδυσσέα
κι εκείνου του άλλου Οδυσσέα
που ο λαός του Ισλάμ αποκαλούσε
Σεβάχ Θαλασσινό. Η θάλασσα των γκρίζων
κυμάτων του Έρικ του Ερυθρού, ψηλά στην πρύμνη
και του ιππότη που έγραφε ταυτόχρονα
το έπος και την ελεγεία της πατρίδας του
στα τενάγη της Γκόας.
Θάλασσα του Τραφάλγκαρ. Αυτή που ύμνησε,
μες στη μακραίωνη ιστορία της, συχνά η Αγγλία,
η δύσβατη θάλασσα που βάφτηκε σε ένδοξο αίμα
στην καθημερινή πρακτική του πολέμου.
Η ασίγαστη θάλασσα που την ήμερη αυγή
Την αναρίθμητη άμμο αρμενίζει.
Α θ ή ν α -----Η π ό λ η
Κείμενα της νεοτερικής ποίησης. Το πρώτο βασίζεται σε
απλές και ξεκάθαρες εικόνες, ενώ το δεύτερο σε μια αλληγορία( η πόλη-φίδι
λειτουργεί ως σύμβολο ενός τρόπου ζωής)
3.
Α θ ή ν α
Ασλάνογλου Ν.
Θέμα κειμένου: Οι συνθήκες ζωής σε μια απρόσωπη μεγαλούπολη
είναι απάνθρωπες
4. Η π ό λ η
Τσακνιά Α.
Θέμα κειμένου: Οι εντατικοί ρυθμοί ζωής σε μια πόλη προκαλούν ψυχική
υπερένταση
Γλώσσα: λιτή, άμεση
----- Ύφος: απλό, λιτό
3. Α θ ή ν α
Ασλάνογλου Ν.
Θέμα κειμένου: Οι συνθήκες ζωής σε μια απρόσωπη μεγαλούπολη
4. Η π ό λ η
Τσακνιά Α.
Θέμα κειμένου: Οι εντατικοί ρυθμοί ζωής σε μια πόλη προκαλούν ψυχική υπερένταση
Π Α Ρ Α Λ Λ Η Λ Α Κ Ε Ι Μ Ε Ν Α
Τ' αηδόνια και τα λιόδεντρα
τα σάρωσαν οι πολυκατοικίες.
Στην κορυφή του λόφου ένα πουλάρι
κοίταζε αγέρωχα ώρα την Αθήνα
χλιμίντρισε ξαναχλιμίντρισε
και τ' άκουσα να λέει «Γιαχού»
στυλώνοντας τ' αυτιά του.
Έπειτα ελεύθερο μ' ολόρθη ουρά
γλάκησε κατά την κατηφόρα.
Γιώργος Σεφέρης
Ίππιος Κολωνός, Τετράδιο Γυμνασμάτων
Π Α Ρ Α Λ Λ Η Λ Α Κ Ε Ι Μ Ε Ν Α
Τ' αηδόνια και τα λιόδεντρα
τα σάρωσαν οι πολυκατοικίες.
Στην κορυφή του λόφου ένα πουλάρι
κοίταζε αγέρωχα ώρα την Αθήνα
χλιμίντρισε ξαναχλιμίντρισε
και τ' άκουσα να λέει «Γιαχού»
στυλώνοντας τ' αυτιά του.
Έπειτα ελεύθερο μ' ολόρθη ουρά
γλάκησε κατά την κατηφόρα.
Γιώργος Σεφέρης
Ίππιος Κολωνός, Τετράδιο Γυμνασμάτων
5. Έ ν α π α λ ι ό μ ή ν υ μ α
γ ι α τ ο σ ύ γ χ ρ ο ν ο κ ό σ μ ο
Ι ν δ ι ά ν ο ς Σ ι ά τ λ
γ ι α τ ο σ ύ γ χ ρ ο ν ο κ ό σ μ ο
Ι ν δ ι ά ν ο ς Σ ι ά τ λ
Μετά την κατάκτηση της
Αμερικανικής ηπείρου οι λευκοί με εξοντωτικούς διωγμούς εξολόθρευσαν τους
ντόπιους πληθυσμούς των ερυθρόδερμων (ιθαγενών πληθυσμών της Αμερικής), από τους οποίους ελάχιστοι έχουν απομείνει σήμερα στις
Ηνωμένες Πολιτείες.
Το
κείμενο έχει
τη μορφή ομιλίας-λόγου του Σιάτλ, αρχηγού και εμβληματικής
φυσιογνωμίας της φυλής Ντουγιάμι, προς τον κυβερνήτη της Ουάσινγκτον Ισαάκ
Στίβενς, εκπρόσωπο του προέδρου των ΗΠΑ Φραγκλίνου Πηρς. Θεωρείται ότι
εκφωνήθηκε κατά τη συνάντηση του αρχηγού με τον κυβερνήτη, τον Δεκέμβριο του
1854, με θέμα την εξαγορά εκτάσεων γης των Ντουγιάμι. Είναι γραμμένο σε προσωπικό τόνο και σε αρκετά σημεία υπάρχει έντονη
συναισθηματική φόρτιση.
ΣΤΟΧΟΣ
Η
προβολή της αρµονικής σχέσης του ανθρώπου µε τη φύση, από τη σκοπιά µάλιστα κάποιου που
παλαιότερα θεωρήθηκε άγριος και απολίτιστος, ενώ σήµερα µας διδάσκει ότι, αν ο
δυτικός άνθρωπος αγαπούσε και σεβόταν τη φύση χωρίς να αδιαφορεί γι’αυτή και
κυρίως χωρίς να την εκμεταλλεύεται με απληστία, θα είχε αποφευχθεί η καταστροφή
του φυσικού περιβάλλοντος.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Αρµονική
σχέση ανθρώπου και φύσης
Σεβασµός
του φυσικού περιβάλλοντος
Σύγκρουση
των πολιτισµών
Εμείς και οι
Άλλοι(=Ινδιάνοι)–Σεβασμός στην ετερότητα(= διαφορετικότητα)
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1η:
Ο μεγάλος…ιερός: Η γη είναι ιερή, δεν γίνεται αντικείμενο αγοραπωλησίας
2η:
Ξέρομε…άνθρωπο: Αρπακτική νοοτροπία λευκών
3η:
Ένα ξέρομε…θανάτου: Η φύση κοινό κτήμα όλων, δώρο Δημιουργού
4η:
Πουθενά…τίποτα: η αλαζονεία του λευκού καταστρέφει τη φύση
5η:
Αν ξέραμε…μοίρα: η φύση είναι το σπίτι μας, χρειάζεται φροντίδα και αγάπη
Γλώσσα:
απλή λιτή, ήρεμη ------ Ύφος: γλαφυρό, άμεσο
Θέμα: δεσμός των Ινδιάνων με τη φύση είναι ιερός και αδιάσπαστος
6. Ο μικρός πρίγκηπας και η αλεπού
Α. ντε Σαιντ Εξυπερύ
Νουβέλλα: αφήγηση σε πεζό λόγο με έκταση και πλοκή συνθετότερη και μεγαλύτερη του διηγήματος και μικρότερη του μυθιστορήματος
Θέμα βιβλίου: Το συναρπαστικό ταξίδι του εξωγήινου μικρού πρίγκηπα σε άλλους πλανήτες και η επιθυμία του να γνωρίσει τον κόσμο. Συμβολίζει τη διαδρομή του παιδιού μέσα στον κόσμο.
Σύντομη παρουσίαση-Περίληψη: Ο αφηγητής πέφτει με το αεροπλάνο του, που έχει πάθει βλάβη, στην έρημο. Εκεί συναντά ένα ασυνήθιστο παιδί, το Μικρό Πρίγκιπα, γνωρίζονται και γίνονται φίλοι.Ο αφηγητής μαθαίνει πολλά από τον καινούργιο του φίλο,ο οποίος σταδιακά του διηγείται την επίσκεψή του σε άλλους πλανήτες, όπου υπάρχουν άνθρωποι ματαιόδοξοι και κάποιοι πιο ανθρώπινοι. Δεν ξεχνάει ποτέ και με τίποτα τις ερωτήσεις που έχει υποβάλλει, ενώ ο ίδιος αντίθετα, δεν συνηθίζει να απντάει στις ερωτήσεις των άλλων.
Σχόλια: Ο μικρός πρίγκιπας, αν και θεωρείται παιδικό βιβλίο, απευθύνεται σε όλους, αφού κάνει μερικές βαθυστόχαστες και ιδεαλιστικές παρατηρήσεις σχετικά με τη ζωή και την ανθρώπινη φύση.Η ουσία του βιβλίου περιέχεται στα λόγια της αλεπούς Μόνο με την καρδιά βλέπεις καλά. Την ουσία δεν τη
βλέπουν τα μάτια( ή Είσαι υπεύθυνος πάντοτε για αυτό που έχεις εξημερώσει ή Ο χρόνος που πέρασες με το τριαντάφυλλό σου είναι αυτό που τιο κάνει ξεχωριστό για σένα.
Σχόλια: Ο μικρός Πρίγκηπας ανήκει στη λογοτεχνία του φανταστικού. Είναι ένα σύγχρονο παραμύθι, ποιητικό και τρυφερό, που έχει αλληγορικό νόημα. Διδάσκει ότι η φιλία και η αγάπη είναι απαραίτητα συστατικά στοιχεία για τον άνθρωπο και τη ζωή του.
Αγαπήθηκε όσο λίγα βιβλία και έχει πουλήσει περισσότερα από 80.000.000 αντίτυπα σε όλο τον κόσμο.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Έτυχε...μεγάλο πρίγκιπα:Η γνωριμία του μικρού πρίγκιπα με τα τριαντάφυλλα
2η: Και, πέφτοντας....ημέρωσέ με: Η συνάντηση του μικρού με τη σοφή αλεπού
3η: Τι πρέπει....ένα μυστικό: Η διαδικασία του ημερώματος, μαι ξεχωριστή εμπειρία
4η: Ο μικρός πρίγκιπας...για να το θυμάται: Η επιστροφή του μικρού στον ανθόκηπο, το πολύτιμο μυστικό της αλεπούς
Νοηματικά κέντρα-Ιδέες
Λ έ ξ ε ι ς- σ ύ μ β ο λ α
- αγάπη, φιλία, στενοί δεσμοί αφοσίωσης και τρυφερότητας
- αμοιβαίος σεβασμός, εκτίμηση, συμπάθεια
- κοινωνικοποίηση και συναισθηματική ωρίμανση παιδιού
Λ έ ξ ε ι ς- σ ύ μ β ο λ α
πρίγκιπας: παιδί που μεγαλώνει και εντάσσεται στον κόσμο
τριαντάφυλλα: πραγματικοί, καθημερινοί άνθρωποι
αλεπού: ο γέρος, ο σοφός,ο έμπειρος --- συμβολίζει την ενηλικίωση τη σοφία της ζωής
Μήνυμα: τα πράγματα και οι καταστάσεις της ζωής έχουν μια εξωτερική όψη και ένα αθέατο περιεχόμενο. Η ένταξη στον πραγματικό κόσμο και η γνώση της ζωής είναι μια διαδικασία μύησης , δηλαδή σταδιακά ανακαλύπτεις την αλήθεια κάθε πράγματος, κάθε ανθρώπου, όταν καταλάβεις τον εσωτερικό του κόσμο.Αυτό επιτυγχάνεται με το συναισθηματικό δέσιμο. Μπορείς να δεις την ψυχή του άλλου και να συνειδητοποιήσεις την μοναδικότητά του, όταν αποκτήσεις μαζί του σχέσεις αγάπης και φιλίας.
Γλώσσα: δημοτική απλή, κατανοητή, εκφραστική
Ύφος: γλαφυρό, ζωηρό, πυκνό
Αφηγηματικές τεχνικές(εκφραστικοί τρόποι): αφήγηση τριτιπρόσωπη, ζωηρός διάλογος, εσωτερικός μονόλογος
Ύφος: γλαφυρό, ζωηρό, πυκνό
Αφηγηματικές τεχνικές(εκφραστικοί τρόποι): αφήγηση τριτιπρόσωπη, ζωηρός διάλογος, εσωτερικός μονόλογος
Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ
Στίχοι: Παρασκευάς Καρασούλος
Μουσική: Μάριος Φραγκούλης
Πρώτη εκτέλεση: Μάριος Φραγκούλης
Αν χωρούσα κι εγώ
στο μικρό σου πλανήτη
αν ζητούσες να 'ρθω
να μην σ' έχει η λύπη
Τον παλιό μου εαυτό
θα τον άφηνα πίσω
τον κρυμμένο ουρανό
της καρδιάς σου να ζήσω
Στο μακρινό σου το αστέρι
να μου κρατάς σφιχτά το χέρι
μικρέ μου πρίγκηπα κοιμήσου
κι εγώ θα μείνω εδώ μαζί σου
Αν ζητούσες να 'ρθω
στο μικρό σου τ' αστέρι
αν μπορούσα να δω
της ψυχής σου τα μέρη
Θα νικούσα το εγώ
που εδώ με κρατάει
έναν κόσμο να βρω
και τους δυο να χωράει
Στο μακρινό σου το αστέρι
να μου κρατάς σφιχτά το χέρι
μικρέ μου πρίγκηπα κοιμήσου
κι εγώ θα μείνω εδώ μαζί σου
7. Ε ρ η μ ω μ έ ν α χ ω ρ ι ά
Θέμα κειμένου: η λυτρωτική δύναμη της αγάπης
9. Μ ι α Κ υ ρ ι α κ ή σ τ η ν Κ ν ω σ ό
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώΜουσική: Μάριος Φραγκούλης
Πρώτη εκτέλεση: Μάριος Φραγκούλης
Αν χωρούσα κι εγώ
στο μικρό σου πλανήτη
αν ζητούσες να 'ρθω
να μην σ' έχει η λύπη
Τον παλιό μου εαυτό
θα τον άφηνα πίσω
τον κρυμμένο ουρανό
της καρδιάς σου να ζήσω
Στο μακρινό σου το αστέρι
να μου κρατάς σφιχτά το χέρι
μικρέ μου πρίγκηπα κοιμήσου
κι εγώ θα μείνω εδώ μαζί σου
Αν ζητούσες να 'ρθω
στο μικρό σου τ' αστέρι
αν μπορούσα να δω
της ψυχής σου τα μέρη
Θα νικούσα το εγώ
που εδώ με κρατάει
έναν κόσμο να βρω
και τους δυο να χωράει
Στο μακρινό σου το αστέρι
να μου κρατάς σφιχτά το χέρι
μικρέ μου πρίγκηπα κοιμήσου
κι εγώ θα μείνω εδώ μαζί σου
Βλέπε σχέδια-ζωγραφιές μικρού πρίγκιπα:
Βλέπε σχόλια και πληροφορίες: http://mikrosprigkipas-madytos.blogspot.gr/2011/10/blog-post_3198.html
7. Ε ρ η μ ω μ έ ν α χ ω ρ ι ά
Γιάννης Ρίτσος
Θέμα κειμένου: Η υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την εισβολή των Γερμανών και η κατάρρευση του μετώπου ---- οι βασανισμένοι στρατιώτες βρίσκουν την ψυχική δύναμη να αρνηθούν την υποταγή και να συνεχίσουν τον αγώνα
Σχόλια: το ποίημα περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή Η τελευταία π.α. εκατονταετία, όπου το π.α. σημαίνει προ ανθρώπου. Τα ποιήματα της συλλογής γράφτηκαν το καλοκαίρι του 1942
8. Τα πουλιά δέλεαρ του Θεού
Νίκος Καρούζος
Θέμα κειμένου: η λυτρωτική δύναμη της αγάπης
Σχόλια: Τα πουλιά, που ως όρος απουσιάζει από το ποίημα, συμβολίζουν την ελευθερία, την ψυχή που μπορεί να πετάξει και αποκαλούνται δέλεαρ, δηλαδή σαγηνευτικό κίνητρο, γιατί είναι ο έμμεσος συμβολικός τρόπος με τον οποίο ο Θεός γοητεύει την ψυχή με το όνειρο της φυγής από τα στενά όρια του κόσμου. Μας μιλάει , δηλαδή, για την ψυχή που πετάει προς το Θεό και υπαινίσσεται τους αγγέλους που πετούν ελεύθερα στον ουρανό.
9. Μ ι α Κ υ ρ ι α κ ή σ τ η ν Κ ν ω σ ό
Νίκος Καζαντζάκης
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το έργο του συγγραφέα Αναφορά στο Γκρέκο
που χαρακτηρίζεται ως μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, δηλ. συνδυάζει την αλήθεια
( τα πραγματικά γεγονότα της ζωής του συγγραφέα) με τη φαντασία (τα μυθοπλαστικά στοιχεία του έργου). Ο Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) είναι ο ζωγράφος της Αναγέννησης, κρητικός στην καταγωγή, μια συμβολική μορφή πνευματικού πατέρα και αγωνιστή, στον οποίο αναφέρεται, δίνει δηλαδή αναφορά, εκθέτει τη ζωή του ο συγγραφέας ∙ δίνει λόγο για όσα έζησε και έπραξε στον κόσμο. Το έργο αποτελεί έναν απολογισμό ζωής. Είναι
από τα τελευταία έργα του συγγραφέα ∙ εκδόθηκε μετά το θάνατό του το 1961.
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Στο έργο του Καζαντζάκη η Κρήτη παρουσιάζεται συχνά με
ένα είδος υπερβολής π.χ. «προσκύνημα στην άγια Κρήτη», γίνεται ένα «
πρόσωπο » μυθικό, μια αγιότητα, ένα είδος πρωτοφανέρωτης και μοναδικής ιδέας
πολιτισμού και τρόπου ζωής. Το απόσπασμα δεν έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά
ταξιδιωτικού κειμένου. Οι δυο επισκέπτες δε βλέπουν τόσο το χώρο της Κνωσού,
αλλά πιο πολύ αιχμαλωτίζονται και κυριαρχούνται από τις δικές τους σκέψεις και
ανησυχίες (εσωστρέφεια).
Ερωτήσεις κατανόησης
1. Ποια απήχηση είχε στον αφηγητή το απρόσμενο κέρασμα της γριούλας;
2. Ποιο κοινό στοιχείο συνδέει τους μορφωμένους επισκέπτες του
αρχαιολογικού χώρου και τον απαίδευτο φύλακα;
3. Ποιες φιλοσοφικές ανησυχίες διατυπώνονται για το Θεό και σε ποια σημεία;
4. Ποια είναι η ανυπέρβλητη ομορφιά της Κνωσού, όπως αποκαλύπτεται
από τα λόγια και τις σκέψεις των δύο περιηγητών;
5. Ποια τα κύρια πρόσωπα και πώς χαρακτηρίζονται;
Θέμα: Μια περιήγηση του συγγραφέα στον αρχαιολογικό
χώρο της Κνωσού και η επικοινωνία του με
έναν καθολικό ιερέα
Ενότητες
1η Για ν’ αλλαξοστρατίσω…φτάνει!
: το περιστατικό με τη γενναιόδωρη γριούλα
2η ΄Ενας ίσκιος….
Χριστός: η συνάντηση με τον καθολικό ιερέα
3η Έτρεχε…. παιχνίδι:
η φιλόξενη συμπεριφορά του φύλακα
4η Με πήρε…. άβυσσο:
σκέψεις και στοχασμοί για το Θεό
5η Καθίσαμε… γεια!: το
βαθύτερο νόημα του αρχαίου κρητικού πολιτισμού
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ --- ΙΔΕΕΣ
- Σ’ ένα χώρο πανάρχαιου πολιτισμού ο σύγχρονος επισκέπτης οφείλει ιερή σιωπή
- Πίσω απ’ όλα τα θρησκευτικά σύμβολα κρύβεται το «αμετασάλευτο» πρόσωπο του ενός Θεού
- Ο μινωικός πολιτισμός υπερέχει των άλλων
- Η μοναδικότητα της Κρήτης ως έκφρασης πολιτισμού συγκριτικά μα τους μεταγενέστερους ελληνικούς πολιτισμούς
- Η ανθρωπιά, η αγάπη, η φιλοξενία του απλού λαού
Γλώσσα: δημοτική πλούσια, εκφραστική, χειμαρρώδης, ποιητική, με
αρκετούς κρητικούς ιδιωματισμούς π.χ. κρέμουνταν, έσμιξε, σκιαχτούν
Ύφος: γλαφυρό, ζωηρό, φιλοσοφικό
Αφηγηματικές
τεχνικές: Αφήγηση πρωτοπρόσωπη
και γραμμική - ο αφηγητής αυτοδιηγητικός (συγγραφέας = πρωταγωνιστής), διάλογος,
περιγραφή, σχόλιο, εσωτερικός μονόλογος ( στους στοχασμούς )
ανατολικοί λαοί-Αυγύπτιοι, Ασσύριοι
κλασσικός πολιτισμός
Μινωικός πολιτισμός
10. Σ τ η ν ε κ κ λ η σ ί α ---- Κ. Π. Κ α β ά φ η ς
Θέμα κειμένου: Ο υποβλητικός χώρος του χριστιανικού ναού και οι μεγαλοπρεπείς τελετές που πραγματοποιούνται σ' αυτόν, ανακαλούν στη μνήμη του ποιητή την αίγλη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας
Τείχη
μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Α όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
Κεριά
Του μέλλοντος οι μέρες στέκοντ' εμπροστά μαςσα μιά σειρά κεράκια αναμένα -
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.
Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων·
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λιωμένα, και κυρτά.
Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κυττάζω τ' αναμένα μου κεριά.
Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.
Πηγή: http://cavafis.compupress.gr/kavgr_23.htm
11. Τ' ά σ π ρ ο ξ ω κ λ ή σ ι ------ Γ ι ά ν ν η ς Ρ ί τ σ ο ς
Θέμα κειμένου: Ένα λιτό, λευκό ξωκλήσι περιγράφεται ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής φύσης και ως σημείο αναφοράς της λαϊκής θρησκευτικότητας
Σχόλια: Το κείμενο ανήκει στη συλλογή Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας που ο ποιητής έγραψε στην εξορία, στη Λέρο, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του 1967. Τα λιανοτράγουδα είναι δημοτικά τραγούδια που αποτελούνται από ένα ή δύο δίστιχα, γραμμένα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο και διαθέτουν εκφραστική λιτότητα και νοηματική πυκνότητα. Γράφτηκαν κατά παραγγελία του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος τα μελοποίησε, τραγουδήθηκαν από πολλούς καλλιτέχνες και αγαπήθηκαν πολύ.
Ε π ι τ ύ μ β ι ο
Το παλληκάρι που `πεσε
με ορθή την κεφαλή του
δεν το σκεπάζει η γης ογρή
σκουλήκι δεν τ΄ αγγίζει.
Φτερό στη ράχη του ο σταυρός
κι όλο χυμάει τ΄ αψήλου
και σμίγει τους τρανούς αϊτούς
και τους χρυσούς αγγέλους.
Λ α ό ς
Μικρός λαός και πολεμά
δίχως σπαθιά και βόλια
για όλου του κόσμου το ψωμί
το φως και το τραγούδι
Κάτω απ΄ τη γλώσσα του κρατεί
τους βόγγους και τα ζήτω
κι αν κάνει πως τα τραγουδεί
ραγίζουν τα λιθάρια
Πηγή: www.stixoi.info/stixoi.php?
Θερμοπύλες
Κ.Π.Καβάφης
Μελοποίηση ποιήματος https://www.youtube.com/watch?v=JQ-eO_W5Cew
Θέμα:Ο ποιητής αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών, συνθέτει ένα ποίημα για να εγκωμιάσει με εξιδανικευμένο τρόπο, όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους προσηλώνονται δηλαδή στις επιταγές της ηθικής τους συνείδησης, αψηφώντας το κόστος για τον εαυτό τους.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ - ΙΔΕΕΣ
Ε ν ό τ η τ ε ς
Συμβολισμοί
α) Θερμοπύλες: σύμβολο αυτοθυσίας για την προάσπιση αξιών και ιδανικών. Εδώ συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται στον άνθρωπο κάθε εποχής όχι από την επιταγή του νόμου, αλλά από το εσωτερικό του. Αυτό τον καθηλώνει στην εκπλήρωση του χρέους του ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι όλα προοικονομούν την αποτυχία, την ήττα.
β) Εφιάλτης: συμβολίζει την προδοσία (από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις αξίες και τα ιδανικά του τις εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, τους υλικούς πειρασμούς και τις ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν ανασταλτικά στην τήρηση του χρέους .
γ) Μήδοι: συμβολίζουν τον εχθρό, την βαρβαρότητα που επέρχετα, τα αξεπέραστα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους.
Οι μετοχές
– μή κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες: βρίσκονται σε αρχαιοελληνικούς τύπους, συντακτικά είναι επιρρηματικές τροπικές και προσδιορίζουν τα ρήματα όρισαν και φυλάγουν, έχοντας όλες το ίδιο υποκείμενο με αυτά. Σημασιολογικά δίνουν κάποια ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων που όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
– Η μετοχή ψευδομένους διαφέρει. Είναι ουσιαστικοποιμένη και δεν έχει βέβαια το ίδιο υποκείμενο με τις υπόλοιπες.
Μορφή:
Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε δύο στροφικές ενότητες.
Γλώσσα : μεικτό και ιδιάζον γλωσσικό σύνολο-γλώσσα ιδιότυπη. Συνδυάζει στοιχεία δημοτικής (όπου, μπορούνε, τες) και καθαρεύουσας (μη κινούντες,οσάκις, ζωή των) και ιδιωματισμούς της Πόλης (φυλάγουν)----λιτή, ακριβής, άμεση
Ύφος: επίσημο, αυστηρό, διδακτικό
Σχόλια: βλέπε ανάλυση: http://latistor.blogspot.gr/2010/11/blog-post_01.html
Όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη
Διδώ Σωτηρίου
Θέμα κειμένου: Οι πρώτες εντυπώσεις του Μανόλη από την εικόνα και τη ζωή στη Σμύρνη
ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι πρωτόγνωρες εμπειρίες και τα συναισθήματα ενός εφήβου που περνά πρόωρα στην ενηλικίωση αρχίζοντας τη βιοπάλη.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Σεπτέμβρης...περαστικοί: η πρώτη αγωνιώδης έξοδος του Μανώλη
2η: Μόλις...την καρδιά της: οι πρώτες ευχάριστες εντυπώσεις
3η: Οι άνθρωποι...το σουλάτσο: Περιήγηση στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη
4η: Τόνε βρήκα...της ζωής μου: Πρόσληψη στο εμπορικό του Χατζησταυρή
5η: Ώρες ... ξύλο: Γοητευτικιές εικόνες ζωής στη Σμύρνη-ο ενθουσιασμός του Μανώλη
Σχόλια: Ο Μανόλης μπαίνει στο δρόμο της ενηλικίωσης. Τον κυριεύει το αίσθημα της ανεξαρτησίας και γεμάτος όνειρα επιθυμεί να ζήσει μια ανεξάρτητη, καλύτερη ζωή
Αφηγηματικές τεχνικές: πρωτοπρόσωπη αφήγηση, περιγραφή, εσωτερικός μονόλογος, διάλογος
Ύφος: ζωηρό, γλαφυρό
Σχόλια: βλέπε ανάλυση http://blogs.sch.gr/skourti/2014/11/14/%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B2%CE%B7%CE%BA%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%83%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BD%CE%B7/
Η επιστροφή του Αντρέα --- Ηλίας Βενέζης
Θέμα κειμένου: Η επιστροφή ενός αιχμαλώτου στον τόπο εγκατάστασης των Μικρασιατών προσφύγων και η αφήγηση ενός παρηγορητικού παραμυθιού
Σχόλια: Το κείμενο είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα Γαλήνη. Ο τίτλος δηλώνει το ποθητό αγαθό που επιδιώκουν οι ταλαιπωρημένοι και βασανισμένοι Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι επιθυμούν να βρουν την ηρεμία, την ασφάλεια , την σταθερότητα. Το έργο αποτελεί τμήμα τριλογίας: Αιολική γη ( Τα παιδικά χρόνια του μικρού Πέτρου στο υποστατικό του παππού του στα Κιμιντένια, βουνά της Μ. Ασίας, στις αρχές του 20ου αι.Παραθερίζει εκεί κάθε καλοκαίρι με τις αδερφές του, Άρτεμη, Ανθίππη, Αγάπη και Λένα), Νούμερο 31328( οι εμπειρίες του συγγραφέα από την δεκατετράμηνη αιχμαλωσία του στα τάγματα εργασίας), Γαλήνη( η ιστορία μιας ομάδας Μικρασιατών προσφύγων που εγκαθίστανται στην έρημη τότε Ανάβυσσο Αττικής).
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Πλησιάζανε... δε θα μάθει: Η επιστροφή του Αντρέα και η αγωνία για την τύχη των αγνοουμένων
2η: Γύρισε...δεν το μπορεί: οι βασανιστικές σκέψεις του Αντρέα
3η: Και για να μη μάθει...δε θ'αργήσω: Το παρηγορητικό παραμύθι του Αντρέα
4η: Έτσι...φοβερή: Η ελπίδα σε κρατάει στη ζωή
Θερμοπύλες
Κ.Π.Καβάφης
Μελοποίηση ποιήματος https://www.youtube.com/watch?v=JQ-eO_W5Cew
Θέμα:Ο ποιητής αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών, συνθέτει ένα ποίημα για να εγκωμιάσει με εξιδανικευμένο τρόπο, όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους προσηλώνονται δηλαδή στις επιταγές της ηθικής τους συνείδησης, αψηφώντας το κόστος για τον εαυτό τους.
Σχόλια: Ο Καβάφης αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών,
(της μάχης ανάμεσα στους Έλληνες και τον πολυάριθμο στρατό του Ξέρξη Α΄,
τον Αύγουστο του 480 π.Χ., κατά την οποία οι Σπαρτιάτες έδειξαν
υπέρτατη γενναιότητα με τη θυσία τους), συνθέτει ένα ποίημα για να
επαινέσει όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους θέτουν δηλαδή
κάποιον σημαντικό για εκείνους σκοπό και τον υπερασπίζονται μέχρι
τέλους.
Σχόλια: Το ποίημα γράφτηκε την περίοδο της ωριμότητας του ποιητή ( 1900-1904 ) και κατατάσσεται στα φιλοσοφικά-διδακτικά ποιήματα, αφού αποτελεί έναν φιλοσοφικό στοχασμό για την ανθρώπινη μοίρα. Παρουσιάζει την τραγικότητα του ανθρώπινου προσώπου, που προβληματίζεται για τη ζωή και τις αξίες που τη διέπουν και αναρωτιέται για την ανώτερη ηθική στάση μέσα στη ζωή.
Σχόλια: Το ποίημα γράφτηκε την περίοδο της ωριμότητας του ποιητή ( 1900-1904 ) και κατατάσσεται στα φιλοσοφικά-διδακτικά ποιήματα, αφού αποτελεί έναν φιλοσοφικό στοχασμό για την ανθρώπινη μοίρα. Παρουσιάζει την τραγικότητα του ανθρώπινου προσώπου, που προβληματίζεται για τη ζωή και τις αξίες που τη διέπουν και αναρωτιέται για την ανώτερη ηθική στάση μέσα στη ζωή.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ - ΙΔΕΕΣ
-
Τιµή σε αυτούς που αγωνίστηκαν και πέθαναν ηρωικά
- Το ήθος και η υψηλή συναίσθηση του χρέους
- Η σθεναρή αντίσταση παρά την πλήρη επίγνωση για τις µοιραίες εξελίξεις
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Τιμή.....Θερμοπύλες: Η οφειλόμενη τιμή σε όσους συναισθάνονται την ευθύνη του χρέους.Η αναγνώριση της αξίας εκείνων που προασπίζονται «Θερμοπύλες»
2η: Ποτέ....ψευδομένους:Τα ηθικά γνωρίσματα, ο ηθικός κώδικας των ανθρώπων του χρέους.
3η: Και περισσότερη.... θα διαβούνε: η πρόβλεψη της ήττας κάνει πιο μεγαλειώδη τον αγώνα
Συμβολισμοί
α) Θερμοπύλες: σύμβολο αυτοθυσίας για την προάσπιση αξιών και ιδανικών. Εδώ συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται στον άνθρωπο κάθε εποχής όχι από την επιταγή του νόμου, αλλά από το εσωτερικό του. Αυτό τον καθηλώνει στην εκπλήρωση του χρέους του ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι όλα προοικονομούν την αποτυχία, την ήττα.
β) Εφιάλτης: συμβολίζει την προδοσία (από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις αξίες και τα ιδανικά του τις εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, τους υλικούς πειρασμούς και τις ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν ανασταλτικά στην τήρηση του χρέους .
γ) Μήδοι: συμβολίζουν τον εχθρό, την βαρβαρότητα που επέρχετα, τα αξεπέραστα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους.
Οι μετοχές
– μή κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες: βρίσκονται σε αρχαιοελληνικούς τύπους, συντακτικά είναι επιρρηματικές τροπικές και προσδιορίζουν τα ρήματα όρισαν και φυλάγουν, έχοντας όλες το ίδιο υποκείμενο με αυτά. Σημασιολογικά δίνουν κάποια ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων που όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
– Η μετοχή ψευδομένους διαφέρει. Είναι ουσιαστικοποιμένη και δεν έχει βέβαια το ίδιο υποκείμενο με τις υπόλοιπες.
Μορφή:
Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε δύο στροφικές ενότητες.
Γλώσσα : μεικτό και ιδιάζον γλωσσικό σύνολο-γλώσσα ιδιότυπη. Συνδυάζει στοιχεία δημοτικής (όπου, μπορούνε, τες) και καθαρεύουσας (μη κινούντες,οσάκις, ζωή των) και ιδιωματισμούς της Πόλης (φυλάγουν)----λιτή, ακριβής, άμεση
Ύφος: επίσημο, αυστηρό, διδακτικό
Σχόλια: βλέπε ανάλυση: http://latistor.blogspot.gr/2010/11/blog-post_01.html
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα ποίησης:
– ιδιότυπη γλώσσα: Πρόκειται για λόγια γλώσσα με τύπους της δημοτικής ,αλλά και των αρχαίων ελληνικών(μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής). Μερικές φορές έχει και ιδιωματικούς τύπους της Κωνσταντινούπολης. Η καβαφική γλώσσα αναγνωρίζεται εύκολα.
–μορφή: τα ποιήματά του είναι μοντέρνα/νεωτερικά. Συνήθως, δεν
έχουν ομοιοκαταληξία, οι στροφές μπορεί να μην έχουν ίσο αριθμό στίχων
και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι. Το μέτρο είναι συνήθως ιαμβικό. Μερικές φορές απουσιάζει η στίξη. Άλλες όμως φορές η στίξη παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ειρωνεία, σκηνοθετικές οδηγίες απαγγελίας, όπως χαμήλωμα φωνής όταν έχουμε παρένθεση).
– ποιητικός λόγος:απλός, λιτός, πυκνός, επιγραμματικός,αντιρητορικός,πεζολογικός,
συνήθως χωρίς διακοσμητικά επίθετα και λυρικές εκφράσεις, χωρίςπλούσια εκφραστικά μέσα.
–αφήγηση και περιγραφές:ρεαλιστικές. Ο λόγος του χαρακτηρίζεται από ακριβολογία.
–μύθος και ιστορία: συναντούν την ποίηση, μετουσιώνονται σε ποίηση. Η συμβολική χρήση των αρχαίων μύθων και ιστορικών προσώπων είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του. Σε πολλά ποιήματα αντλεί τα θέματά του από την ιστορία. H αγαπημένη του ιστορική περίοδος είναι κυρίως η Eλληνιστική (Aλεξανδρινή και Mεταλεξανδρινή) Περίοδος και η Περίοδος της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ανατολή (Πτολεμαίοι,
Σέλευκοι, Kαίσαρ, Aντώνιος), οι τελευταίοι αιώνες του αρχαίου κόσμου.
Εμπνέεται επίσης, αλλά πολύ λιγότερο, από τηνελληνική μυθολογία, την κλασική αρχαιότητα και το Bυζάντιο. Tον γοητεύει κυρίως η παρακμή, η αποτυχία, η ήττα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
–λόγος: ψυχρός(φαινομενικά). H συγκίνηση, το συναίσθημα, ο λυρισμός, υπολανθάνουν, καλύπτονται έντεχνα πίσω από μύθους και σύμβολα.
–λεπτή ειρωνεία και σαρκασμός : γίνεται κάποιες φορέςαυτοσαρκασμός.
–Aπουσία περιγραφής φύσης
–δραματικός μονόλογος: (το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στο “εσύ”) και ο διάλογος είναι από τους κύριους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί. Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από θεατρικότητα. Στο έργο του δρουν πρόσωπα/ προσωπεία, όπως στο αρχαίο δράμα, πίσω από τα οποία κρύβεται ο ποιητής. Yποδύεται ρόλους.
Όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη
Διδώ Σωτηρίου
Θέμα κειμένου: Οι πρώτες εντυπώσεις του Μανόλη από την εικόνα και τη ζωή στη Σμύρνη
ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι πρωτόγνωρες εμπειρίες και τα συναισθήματα ενός εφήβου που περνά πρόωρα στην ενηλικίωση αρχίζοντας τη βιοπάλη.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Σεπτέμβρης...περαστικοί: η πρώτη αγωνιώδης έξοδος του Μανώλη
2η: Μόλις...την καρδιά της: οι πρώτες ευχάριστες εντυπώσεις
3η: Οι άνθρωποι...το σουλάτσο: Περιήγηση στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη
4η: Τόνε βρήκα...της ζωής μου: Πρόσληψη στο εμπορικό του Χατζησταυρή
5η: Ώρες ... ξύλο: Γοητευτικιές εικόνες ζωής στη Σμύρνη-ο ενθουσιασμός του Μανώλη
Σχόλια: Ο Μανόλης μπαίνει στο δρόμο της ενηλικίωσης. Τον κυριεύει το αίσθημα της ανεξαρτησίας και γεμάτος όνειρα επιθυμεί να ζήσει μια ανεξάρτητη, καλύτερη ζωή
Αφηγηματικές τεχνικές: πρωτοπρόσωπη αφήγηση, περιγραφή, εσωτερικός μονόλογος, διάλογος
ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι
περιέχει σε μεγάλο βαθμό το γλωσσικό ιδίωμα των Μικρασιατών Ελλήνων και με στοιχεία της καθημερινής ομιλίας και πολλές ξένες λέξεις(αλληλεπίδραση γλωσσών, χωνευτήρι πολιτισμών):Τουρκικές (μαχαλάδες, αραμπάδες, ντάμι, μπόι, σάζι…,)Ιταλικές (φράγκικος, σουλάτσο, τρούλος. καρότσες…),Γαλλικές (αντρέσσα, γλασσάδες…),Αγγλικές (ντρίλινο, τράμια…),Σλαβική (πρόγκηξε)--παραστατική, φυσική
Σχόλια: βλέπε ανάλυση http://blogs.sch.gr/skourti/2014/11/14/%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B2%CE%B7%CE%BA%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%83%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BD%CE%B7/
Η επιστροφή του Αντρέα --- Ηλίας Βενέζης
Σχόλια: Το κείμενο είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα Γαλήνη. Ο τίτλος δηλώνει το ποθητό αγαθό που επιδιώκουν οι ταλαιπωρημένοι και βασανισμένοι Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι επιθυμούν να βρουν την ηρεμία, την ασφάλεια , την σταθερότητα. Το έργο αποτελεί τμήμα τριλογίας: Αιολική γη ( Τα παιδικά χρόνια του μικρού Πέτρου στο υποστατικό του παππού του στα Κιμιντένια, βουνά της Μ. Ασίας, στις αρχές του 20ου αι.Παραθερίζει εκεί κάθε καλοκαίρι με τις αδερφές του, Άρτεμη, Ανθίππη, Αγάπη και Λένα), Νούμερο 31328( οι εμπειρίες του συγγραφέα από την δεκατετράμηνη αιχμαλωσία του στα τάγματα εργασίας), Γαλήνη( η ιστορία μιας ομάδας Μικρασιατών προσφύγων που εγκαθίστανται στην έρημη τότε Ανάβυσσο Αττικής).
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ:
Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 οι Τούρκοι συνέλαβαν χιλιάδες αιχμαλώτους (άντρες Έλληνες Μικρασιάτες μεταξύ 18 και 45 ετών), με τους οποίους συγκρότησαν τα «Τάγματα Εργασίας» (Αμελέ Ταμπουρού). Σε αυτά οι Έλληνες αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν με πορεία προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας και υποβλήθηκαν σε καταναγκαστικά έργα και πάσης φύσεως κακουχίες. Πολλοί από τους αιχμαλώτους εκτελέστηκαν, άλλοι έπεσαν θύματα κακομεταχείρισης και επιδημιών, ενώ ελάχιστοι επέζησαν. Ο ίδιος ο Ηλίας Βενέζης (Ρωμιός από το Αϊβαλί) βρέθηκε αιχμάλωτος σε ένα τέτοιο Τάγμα Εργασίας για 14 μήνες με 3.000 συμπατριώτες του, είχε όμως την τύχη να είναι ένας από τους 23 επιζήσαντες, που επέστρεψαν από τη φρίκη του πολέμου. Μετά τη σωτηρία του, θέλησε να μετατρέψει αυτή την τραυματική εμπειρία σε αφήγημα .
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Πλησιάζανε... δε θα μάθει: Η επιστροφή του Αντρέα και η αγωνία για την τύχη των αγνοουμένων
2η: Γύρισε...δεν το μπορεί: οι βασανιστικές σκέψεις του Αντρέα
3η: Και για να μη μάθει...δε θ'αργήσω: Το παρηγορητικό παραμύθι του Αντρέα
4η: Έτσι...φοβερή: Η ελπίδα σε κρατάει στη ζωή
ΘΕΜΑΤικα κεντρα
- Η οδυνηρή εμπειρία της αιχμαλωσίας
- Η αγωνία για την τύχη των αγνοούμενων αιχμαλώτων
- Ο πόνος της μάνας
- Το δράμα του «επιζώντος»
Γλώσσα: δημοτική παραστατική με ιδιωματισμούς( ίδρω φιλέψουνε, τσιφλίκι)
Ύφος: γλαφυρό, πλούσιο
Αφηγηματικές τεχνικές: τριτοπρόσωπη αφήγηση, διάλογος, περιγραφή, εγκιβωτισμός( η ενσωμάτωση μιας διήγησης στην αφήγηση),εσωτερικός μονόλογος, Ειρωνεία( στη διήγηση του Αντρέα υπάρχει μια εξωραϊσμένη και ειρωνική αντιστροφή της πραγματικότητας, καθώς ο Αντρέας κρατώντας την υπόσχεση που έδωσε στον γιατρό, προσπαθεί να κρύψει την πραγματικότητα, δηλαδή τις κακουχίες της αιχμαλωσίας και το τραγικό τέλος του φίλου του, Άγγελου, από τη θεία Μαρία. Ο Βενέζης, βάζοντας τον ήρωά του, Αντρέα, να αποτυπώνει μια ειρωνική αντιστροφή της πραγματικότητάς, προσπαθεί να δώσει στους αναγνώστες του μια εικόνα από τα δεινά των Ελλήνων αιχμαλώτων στα Τάγματα Εργασίας «εκ του αντιθέτου»).
Iστορίες μικρασιατών προσφύγων: http://www.ellinismos1922.gr/prosfygiko-zitima/martyries-mikrasiaton-prosfygon.html
Ιστορίες σύγχρονων προσφύγων: https://left.gr/news/istories-prosfygon-den-thelo-na-pethano-se-ayti-ti-foyskoti-varka
Η μ ά ν α --- Π ε ρ λ Μ π α κ
Θέμα κειμένου: η προσωπικότητα της μάνας μέσα από τις καθημερινές ασχολίες και τις σχέσεις της με τα μέλη μιας φτωχής αγροτικής παραδοσιακής οικογένειας
Σχόλια: Η συγγραφέας είναι διακεκριμένη Αμερικανίδα με πλούσια λογοτεχνική παραγωγή που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1938.Με το ρεαλιστικό αυτό μυθιστόρημα καταγράφει μια παραδοσιακή αγροτική ανδροκρατούμενη κοινωνία, προβάλλοντας το πρόσωπο της μάνας ως το ιδεώδες μητρικό πρότυπο, που θυσιάζεται για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Έχει... κοριτσιού: Οι πρωτες πρωινές εργασίες της μάνας
2η: Κάθε πρωί...μικρό δρομάκι: Η εμφάνιση των παιδιών και το πρόβλημα με τα μάτια
3η: Ενώ το σκεφτόταν...δεν είχα σημασία: Η αυταρχική παρουσία του πατέρα
4η: Ξάφνου...με φαγητό: Το ξύπνημα της γριας και το φαγητό των παιδιών
5η: Ναι, είναι αλήθεια...κάθε πρωί: Η ικανοποίηση της μάνας από τη ζωή
6η: Αυτή τη μέρα...το δρόμο της: Η τρυφερή σχέση της μάνας με τη γρια πεθερά
Γλώσσα: δημοτική απλή, εύληπτη, κατανοητή
Ύφος: λιτό, άμεσο
Αφηγηματικές τεχνικές(εκφραστικοί τρόποι):αφήγηση τριτοπρόσωπη, περιγραφή, εσωτερικός μονόλογος, αναπαράσταση(η παρουσίαση ομιλίας ή σκέψης που έγινε σε προηγούμενη χρονική στιγμή και χαρίζει αμεσότητα και φυσικότητα στο λόγο)
Για εργασίες σύγκρισης:
1. Κείμενο για πατέρα: Κάνοντας κλικ στην παρακάτω διεύθυνση θα βρείτε το κείμενο Το σπίτι μου της Διδώς Σωτηρίου: http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1685,5377/extras/texts/indexc_1_parallilo_keimeno1.html
2. Κείμενο για μάνα: http://www.palmografos.com/permalink/9641.html
Κ α λ λ ι π ά τ ε ι ρ α ----Λ ο ρ έ ν τ ζ ο ς Μ α β ί λ η ς
Θέμα ποιήματος: Η Καλλιπάτειρα αρνείται ότι ασέβησε προς το έθιμο απαγόρευσης για παρακολούθηση των αγώνων από γυναίκες, παραθέτοντας σοβαρά επιχειρήματα
Σχόλια: Το ποίημα είναι σονέτο, δηλαδή ολιγόστιχο λυρικό ποίημα με αυστηρή μορφή αποτελούμενο από 14 στίχους,δηλαδή δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές. Θεωρείται από τις αρτιότερες και πιο αγαπημένες συνθέσεις του ποιητή.Η λέξη είναι ιταλική και σημαίνει τραγουδάκι.Προέρχεται από μια μορφή λαϊκών τραγουδιών της Σικελίας που πρωτοδημιουργήθηκαν κατά τον 13ο αι.
Το ποίημα ακολουθεί το κίνημα του παρνασσισμού ( ιδιαίτερη φροντίδα στην τελειότητα της μορφής και θέμα εμπνευσμένο από την αρχαιότητα)
ΛΗΘΗ
Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε
την πίκρια της ζωής. Όντας βυθίσει
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να ΄ναι.
Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε
στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση·
μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει,
σα στάξει γι΄αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε.
Κι αν πιουν θολό νερό ξαναθυμούνται,
διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι·
πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.
Α δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι,
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν:
θέλουν—μα δε βολεί να λησμονήσουν.
Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία
Άλκη Ζέη
Θέμα: Η Κωνσταντίνα αναπολεί με νοσταλγία τις πρώτες μέρες της στη Γερμανία και ιδιαίτερα την πρώτη μέρα στο γερμανικό σχολείο
Σχόλια: Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το έργο Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της , στο οποίο η συγγραφέας θίγει με εξαίρετο τρόπο το σοβαρότατο θέμα των ναρκωτικών. Είναι ένα κοινωνικό αφήγημα , το οποίο παρουσιάζει ένα ευαίσθητο πλάσμα, μια έφηβη, που παλεύει με τα αδιέξοδα μιας υποκριτικής και επιφανειακής κοινωνίας.
Η κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τ ω ν Ψ α ρ ώ ν
Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς Σ ο λ ω μ ό ς
Θέμα: ο αφανισμός των Ψαρών από τους Τούρκους - η αυτοθυσία και η ελευθερία
Σχόλια: Το ποίημα ανήκει στο ποιητικό είδος που ονομάζεται επίγραμμα ( ολιγόστιχο ποίημα που το χαρακτηρίζει εκφραστική λιτότητα, ακρίβεια διατύπωσης και νοηματική πυκνότητα) και είναι ηρωικό-εγκωμιαστικό.Ο ποιητής, με αφορμή το ιστορικό γεγονός της καταστροφής των Ψαρών το καλοκαίρι του 1824, εξυμνεί αυτούς που αποφάσισαν να θυσιαστούν ,υπερασπιζόμενοι την εθνική αξιοπρέπεια και την ελευθερία.
Ο ποιητής στα πρώτα χρόνια της ποιητικής του δημιουργίας επηρεάζεται από το κίνημα του Ρομαντισμού( καλλιτεχνικό κίνημα του 19ου αι. που χαρακτηρίζεται από συναισθηματισμό και υποκειμενικότητα)
Από το ίδιο ιστορικό γεγονός εμπνεύστηκε και ο Ανδρέας Κάλβος το παρακάτω ποίημα:
Ωδή δευτέρα
ΕΙΣ ΨΑΡΑ
Ερατεινή,
γλυκεία
θυγάτηρ, Υπερίονος,
πόσον, ω χρυσοβλέφαρος,
πόσον δεκτή και νόστιμη
φέγγεις, ω ημέρα.
[β'-ιγ']
Ιδού τα
πολυτάραχα
κύματα της θαλάσσης·
ιδού, ιδού των αμώμων
Ψαρών δικαιοτάτων
η τραχείαι πέτραι.
Αυτού καμμία
κιθάρα
φθοροποιός, όχι όργια,
όχι κρότος Μαινάδων,
ούτ' Έρωτος παιγνίδια
τον νουν συγχίζουν.
Αλλ' ως,
κατά το βράδυ
το θερινόν, ανάπτονται
ταχείαι, συχναί η ολύμπιαι
αστραπαί και θαμβώνουσι
τους οδοιπόρους·
Ούτως τα μεν
θηκάρια
σωρηδόν ερριμένα
κρύπτουν την γην, τους βράχους·
ο δε σιδηροχάρμης
άφοβος ’ρης
Κινεί την
νήσον. Χίλια
πολέμου χάλκεα όργανα
βροντούν· εις τον αέρα
των ξίφων μύριαι γλώσσαι
λάμπουν, κλονούνται.
Μία βοή σηκώνεται,
μία μόνη επιθυμία,
και ωσάν ακτίνα ουράνιος,
ως φλόγα εις δάση ευάνεμα
καίει τας καρδίας.
"Υπέρ
γονέων και τέκνων,
"υπέρ των γυναικών,
"υπέρ πατρίδος πρόκειται
"και πάσης της Ελλάδος
"όσιος αγώνας.
"Θαλπτήριον της ημέρας
"φως, δια πάντοτε χαίρε·
"και σεις οπού ευφραίνετε
"με φωνήν ηδυόνειρον
"της γης τα τέκνα.
"Χαίρετ', ελπίδες. - Ήλθε
"της ’γαρ το υπερήφανον
"σπέρμα· επάνω εις τας όχθας
"των Ψαρών, αλαλάζον
"σφόδρα, κατέβη.
"Ω
πατρίς, την εκούσιον
"δέξου θυσίαν"... - Αστράπτει. -
Σεισμός πολέμου ακούεται.
Υπό τύμβον υψήνορα
ήρωες κοιμώνται.
Επί το μέγα
ερείπιον
η Ελευθερία ολόρθη
προσφέρει δύο στεφάνους·
εν' από γήινα φύλλα,
κι άλλον απ' άστρα.
Εις Σάμον ---- Ανδρέας Κάλβος
Θέμα κειμένου: υπέρτατο ιδανικό του ανθρώπου αποτελεί η ελευθερία, ο αγώνας για την ελευθερία δίνει νόημα στη ζωή και καταξιώνει τον άνθρωπο
Σχόλια: το ποίημα είναι η τέταρτη ωδή στης συλλογής Λυρικά. Η ωδή είναι ιδιαίτερο ποιητικό είδος με λυρικό χαρακτήρα και με σοβαρό και μεγαλοπρεπές ύφος.
ΕΙΣ
ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΛΟΧΟΝ
Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μή σκορπίση
το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει.
Ας το δροσίση πάντοτε
με τ' αργυρά της δάκρυα
η ροδόπεπλος κόρη'
και αυτού ας ξεφυτρώνουν
αιώνια τ' άνθη.
Ω γνήσια της Ελλάδος
τέκνα' ψυχαί που επέσατε
εις τον αγώνα ανδρείως,
τάγμα εκλεκτών Ηρώων,
καύχημα νέον'
σας άρπαξεν η τύχη
την νικητήριον δάφνην,
και από μυρτιά σας έπλεξε
και πένθιμον κυπάρισσον
στέφανον άλλον.
Αλλ' άν τις απεθάνη
δια την πατρίδα, η μύρτος
είναι φύλλον ατίμητον
και καλά τα κλαδιά
της κυπαρίσσου.
Αφ' ου εις του πρώτου ανθρώπου
τους οφθαλμούς η πρόνοος
φύσις τον φόβον έχυσε
και τας χρυσάς ελπίδας
και την ημέραν
επί το μέγα πρόσωπον
της γης πολυβοτάνου,
ευθύς το ουράνιο βλέμμα
βαθυσκαφή εφανέρωσε
μνήματα μύρια.
Πολλά μεν σκοτεινά'
φέγγει επ' ολίγα τ' άστρον
το της αθανασίας'
την εκλογήν ελεύθερον
δίδει το θείον.
Έλληνες της πατρίδος
και των προγόνων άξιοι'
Έλληνες σεις, πώς ήθελεν
από σας προκριθείν
άδοξος τάφος;
Ο Γέρων φθονερός
και των έργων εχθρός
και πάσης μνήμης έρχεται'
περιτρέχει την θάλασσαν
και την γην όλην.
Από την στάμναν χύνει
τα ρεύματα της λήθης
και τα πάντα αφανίζει.
Χάνονται οι πόλεις, χάνονται
βασίλεια κ' έθνη.
Αλλ' ότε πλησιάση
την γην οπού σας έχει,
θέλει αλλάξειν τον δρόμον του
ο Χρόνος, το θαυμάσιον
χώμα σεβάζων.
Αυτού, αφού την αρχαίαν
πορφυρίδα και σκήπτρον
δώσωμεν της Ελλάδος,
θέλει φέρειν τα τέκνα της
πάσα μητέρα,
και δακρυχέουσα θέλει
την ιεράν φιλήσειν
κόνιν και ειπείν: τον ένδοξον
Λόχον, τέκνα, μιμήσατε,
Λόχον Ηρώων.
Τ ο υ Β α σ ί λ η --- κ λ έ φ τ ι κ ο
Θέμα κειμένου: η απόφαση ενός νέου να ακολουθήσει τη ζωή των κλεφτών
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Βασίλη...γερόντους: διάλογος μάνας-γιου, συμβουλή και άρνηση
2η: Φέρε...Αρβανίτες: ο Βασίλης ονειρεύεται την ελεύθερη, ανυπότακτη ζωή του κλέφτη
3η: Πουρνό...παλικάρι: ο νέος στο βουνό με την ευχή της μάνας
Σχόλια: αντιπροσωπευτικό δημοτικό τραγούδι που ανήκει στην κατηγορία ιστορικά-κλέφτικα και φανερώνει τον πόθο της ελληνικής ψυχής για ανεξαρτησία και ελευθερία. Το τραγούδι σε ζωντανή λαϊκή γλώσσα παρουσιάζει την ανυπότακτη ψυχή του νέου που επιθυμεί να ζήσει με αξιοπρέπεια και περηφάνεια.
[Τις
ο Βασίλης του άσματος τούτου δεν είναι εξηκριβωμένον. Μία παραλλαγή
λέγει αυτόν υιόν παπαδιάς από την Ράψανην της Θεσσαλίας, άλλη πατρίδα
του μνημονεύει το Πιρνάρι της Ποταμιάς παρά την Ελασσώνα, η μεν τον
θέλει σύντροφον των Θεσσαλών Μάνταλου και Μπασδέκη, η δε του
Μπουκουβάλα. Εις άλλη πάλιν παραλλαγήν αντί Βασίλη ο κλέφτης ονομάζεται
δια κοινοτέρου ονόματος Δήμος. Ίσως εκ τούτων ηδύνατό τις να εικάση ότι
πρόκειται περί Θεσσαλού κλέφτη των αρχών του παρελθόντος αιώνος. Αλλ'
οιοσδήποτε και αν ήτο, το τραγούδι του μας παρέχει φυσικήν και απέριττον
διατύπωσιν των συναισθημάτων, τα οποία παρώρμων επί της τουρκοκρατίας
τους γενναίους άνδρας να προτιμώσι τον ελεύθερον βίον του κλέφτη εις τα
βουνά. Καλλίστη διασκευή του άσματος τούτου είναι το υπό του Παύλου
Λάμπρου ποιηθέν "Μάννα σου λέω δεν μπορώ τους Τούρκους να δουλεύω", όπερ
υπελήφθη ως ακραιφνώς δημώδες, εδημοσιεύθη δε κατά πρώτον μεν εν τη
συλλογή δημοτικών ασμάτων του Σπ. Ζαμπελίου και ύστερον πολλάκις].
www.myriobiblos.gr
Άλλο κλέφτικο δημοτικό τραγούδι
Ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντηςαπό την περηφάνεια του κι’ από τη λεβεντιά του,
δεν πάει τα κατώμερα να καλοξεχειμάση,
μον’μένει απάνω 'ς τα βουνά, ψηλά 'ς τα κορφοβούνια.
Κ’ έρρηξε χιόνια 'ς τα βουνά και κρούσταλλα 'ς τους κάμπους,
εμάργωσαν τα νύχια του κ' επέσαν τα φτερά του.
Κι' αγνάντιο βγήκε κ' έκατσε, 'ς ένα ψηλό λιθάρι,
και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει.
"Ήλιε, για δε βαρείς κ' εδώ 'ς τούτη την αποσκιούρα,
να λειώσουνε τα κρούσταλλα, να λειώσουνε τα χιόνια,
να γίνη μια άνοιξη καλή, να γίνη καλοκαίρι,
να ζεσταθούν τα νύχια μου, να γιάνουν τα φτερά μου,
να ρθούνε τάλλα τα πουλιά και τάλλα μου ταδέρφια".
Ο Δ ι γ ε ν ή ς --- α κ ρ ι τ ι κ ό
Θέμα κειμένου: οι τελευταίες στιγμές του Διγενή Ακρίτα.
Σχόλια: Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας εκφράζει τον σκληροτράχηλο πολεμιστή που υπερασπίζει με σθένος την πατρίδα του. Πήρε την επονομασία Διγενής , καθώς καταγόταν από δυο γενιές, η μητέρα του κόρη βυζαντινού στρατηγού και ο πατέρας του εμίρης από τη Συρία.Πολλοί μελετητές προσπάθησαν να ταυτίσουν τον ήρωα των τραγουδιών με κάποιο ιστορικό πρόσωπο και υποστήριξαν ότι μπορεί να είναι ο στρατηγός Ανδρόνικος Δούκας, νικητής των Αράβων στην Κιλικία ή ο στρατιωτικός αξιωματούχος Διογένης που σκοτώθηκε σε μάχη με τους Άραβες κ.ά. Το βέβαιο είναι ότι η προσωπικότητα του Διγενή αποτέλεσε λαϊκό θρύλο και υμνήθηκε με πάρα πολλά τραγούδια.
Γλώσσα: δημοτική παραστατική με ιδιωματισμούς(εκειά, κερκέλια)
Ύφος: επικό, ηρωικό, μεγαλοπρεπές
Μέτρο: ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο
Ο θάνατος του Διγενή ( παραλλαγή )
Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάζει.
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο πάνω κόσμος,
κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια,
κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,
πως θα σκεπάσει τον αητό, τση γης τον αντρειωμένο.
Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπήλιο δεν τον εχώρει,
τα όρη τα διασκέλιζε, βουνού κορφές επήδα.
Στο βίτσισμα έπιανε πουλιά, στο πέταγμα γεράκια.
Στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ’ αγρίμια.
Ζηλεύει ο Χάρος με χωσιά, μακρά τονε βιγλίζει.
Και λάβωσέ ντου την καρδιά και την ψυχή του πήρε.
Δ Η Μ Ο Τ Ι Κ Α Τ Ρ Α Γ Ο Υ Δ Ι Α
Τ Η Σ Ξ Ε Ν Ι Τ Ι Α Σ
Θρηνητικά, παραπονιάρικα- απηχείται η ψυχολογία και νοοτροπία των γυναικών της παραδοσιακής κοινωνίας-πλούσια λυρικά κείμενα
Θέλω να πα στην ξενιτιά
Θέμα: ο αβάσταχτος πόνος του ξενιτεμένου
Ενότητες
1η:Θέλω... αγαπάνε: πολύχρονη παραμονή στη σκληρή ξενιτιά
2η: Μα' ρθε...κληματαριά μου: μοιραία αρρώστια-νοσταλγική επιζήτηση πατρίδας
Ξενιτεμένο μου πουλί
Θέμα: η απόγνωση και η θλίψη της γυναίκας που έχει ξενιτεμένο άνδρα
Ενότητες
1η: ξενιτεμένο...προβοδίσω;:αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων αγάπης
2η:Σηκώνομαι..χύνω: καθημερινή οδύνη και δυστυχία γυναίκας
Γλώσσα:δημοτική παραστατική
Ύφος: πυκνό,λιτό
Σχόλια: αυτά τα δημοτικά τραγούδια χαρακτηρίζονται από έντονο λυρισμό, καθώς απηχούν την ψυχική κατάσταση των γυναικών που μένουν πίσω, όταν οι άνδρες της οικογένειας ξενιτεύονται
π.χ. Τριώ μερώνε νιόνυφη κι ο άντρας της πάει στα ξένα.
Δώδεκα χρόνους έκαμε στης ξενιτιάς τα μέρη
κι η δόλια μοιριολόγαε, πικρά μοιρολογάει
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδήσω;
Κάνοντας κλικ στην παρακάτω ιστοσελίδα μπορούμε να ακούσουμε κι άλλα δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm
Τραγουδούν: https://www.youtube.com/watch?v=PfgUp702o_k
Έ ν α ς α ρ ι θ μ ό ς
Ά ν τ ο ν Τ σ έ χ ω φ
Θέμα: σκηνοθετημένη απόπειρα εκμετάλλευσης μιας εργαζόμενης γυναίκας και η στάση της
Αφηγηματικές τεχνικές: διάλογος, αφήγηση σε α΄ πρόσωπο. Το κείμενο μοιάζει με ένα μονόπρακτο θεατρικό έργο
Θερμοπύλες ---- Κ.Καβάφης
Θέμα: Αξίζει να τιμάμε όσους αγωνίζονται να διαφυλάξουν τις αξίες και την ελευθερία τους
Ιθάκη
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)
Γ ι α έ ν α π α ι δ ί π ο υ κ ο ι μ ά τ α ι
Δ. Χριστοδούλου
Θέμα κειμένου: η καθημερινή ζωή ενός παιδιού- πρόσφυγα που εργάζεται στους δρόμους
Σχόλια: Το ποίημα χαρακτηρίζεται κοινωνικό-ρεαλιστικό, καθώς η ποιήτρια θίγει ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα, αυτό των παιδιών των φαναριών που δουλεύουν εξαντλητικά και είναι αναγκασμένα να ζουν σ' έναν ανάλγητο και αφιλόξενο κόσμο.Το θέμα παρουσιάζεται με εικόνες που περιγράφουν την πραγματικότητα του παιδιού με ακρίβεια, χωρίς φιλοσοφικές γενικεύσεις.
24. Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας
Μαρία Ιορδανίδου
Θέμα κειμένου:οι δύσκολες συνθήκες ζωής σε μια πολυκατοικία - οι ένοικοι ζουν απομονωμένοι και αποξενωμένοι
Σχόλια:η συγγραφέας καταθέτει τις προσωπικές της μαρτυρίες από τη ζωή σε ένα διαμέρισμα πολυκατοικίας. Το έργο Η αυλή μας ,από το οποίο προέρχεται το απόσπασμα ,έχει αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Στο απόσπασμα τονίζεται η αλλοτρίωση και η καταπίεση που υφίσταται ο άνθρωπος που αναγκάζεται να ζήσει συμβατικά σ' ένα μικρό χώρο που του στερεί την ατομική του ελευθερία και του προξενεί πολλά προβλήματα.
- Η οδυνηρή εμπειρία της αιχμαλωσίας
- Η αγωνία για την τύχη των αγνοούμενων αιχμαλώτων
- Ο πόνος της μάνας
- Το δράμα του «επιζώντος»
Γλώσσα: δημοτική παραστατική με ιδιωματισμούς( ίδρω φιλέψουνε, τσιφλίκι)
Ύφος: γλαφυρό, πλούσιο
Αφηγηματικές τεχνικές: τριτοπρόσωπη αφήγηση, διάλογος, περιγραφή, εγκιβωτισμός( η ενσωμάτωση μιας διήγησης στην αφήγηση),εσωτερικός μονόλογος, Ειρωνεία( στη διήγηση του Αντρέα υπάρχει μια εξωραϊσμένη και ειρωνική αντιστροφή της πραγματικότητας, καθώς ο Αντρέας κρατώντας την υπόσχεση που έδωσε στον γιατρό, προσπαθεί να κρύψει την πραγματικότητα, δηλαδή τις κακουχίες της αιχμαλωσίας και το τραγικό τέλος του φίλου του, Άγγελου, από τη θεία Μαρία. Ο Βενέζης, βάζοντας τον ήρωά του, Αντρέα, να αποτυπώνει μια ειρωνική αντιστροφή της πραγματικότητάς, προσπαθεί να δώσει στους αναγνώστες του μια εικόνα από τα δεινά των Ελλήνων αιχμαλώτων στα Τάγματα Εργασίας «εκ του αντιθέτου»).
Iστορίες μικρασιατών προσφύγων: http://www.ellinismos1922.gr/prosfygiko-zitima/martyries-mikrasiaton-prosfygon.html
Ιστορίες σύγχρονων προσφύγων: https://left.gr/news/istories-prosfygon-den-thelo-na-pethano-se-ayti-ti-foyskoti-varka
Η μ ά ν α --- Π ε ρ λ Μ π α κ
Ιστορίες σύγχρονων προσφύγων: https://left.gr/news/istories-prosfygon-den-thelo-na-pethano-se-ayti-ti-foyskoti-varka
Η μ ά ν α --- Π ε ρ λ Μ π α κ
Θέμα κειμένου: η προσωπικότητα της μάνας μέσα από τις καθημερινές ασχολίες και τις σχέσεις της με τα μέλη μιας φτωχής αγροτικής παραδοσιακής οικογένειας
Σχόλια: Η συγγραφέας είναι διακεκριμένη Αμερικανίδα με πλούσια λογοτεχνική παραγωγή που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1938.Με το ρεαλιστικό αυτό μυθιστόρημα καταγράφει μια παραδοσιακή αγροτική ανδροκρατούμενη κοινωνία, προβάλλοντας το πρόσωπο της μάνας ως το ιδεώδες μητρικό πρότυπο, που θυσιάζεται για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Έχει... κοριτσιού: Οι πρωτες πρωινές εργασίες της μάνας
2η: Κάθε πρωί...μικρό δρομάκι: Η εμφάνιση των παιδιών και το πρόβλημα με τα μάτια
3η: Ενώ το σκεφτόταν...δεν είχα σημασία: Η αυταρχική παρουσία του πατέρα
4η: Ξάφνου...με φαγητό: Το ξύπνημα της γριας και το φαγητό των παιδιών
5η: Ναι, είναι αλήθεια...κάθε πρωί: Η ικανοποίηση της μάνας από τη ζωή
6η: Αυτή τη μέρα...το δρόμο της: Η τρυφερή σχέση της μάνας με τη γρια πεθερά
Γλώσσα: δημοτική απλή, εύληπτη, κατανοητή
Ύφος: λιτό, άμεσο
Αφηγηματικές τεχνικές(εκφραστικοί τρόποι):αφήγηση τριτοπρόσωπη, περιγραφή, εσωτερικός μονόλογος, αναπαράσταση(η παρουσίαση ομιλίας ή σκέψης που έγινε σε προηγούμενη χρονική στιγμή και χαρίζει αμεσότητα και φυσικότητα στο λόγο)
Για εργασίες σύγκρισης:
1. Κείμενο για πατέρα: Κάνοντας κλικ στην παρακάτω διεύθυνση θα βρείτε το κείμενο Το σπίτι μου της Διδώς Σωτηρίου: http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1685,5377/extras/texts/indexc_1_parallilo_keimeno1.html
2. Κείμενο για μάνα: http://www.palmografos.com/permalink/9641.html
Κ α λ λ ι π ά τ ε ι ρ α ----Λ ο ρ έ ν τ ζ ο ς Μ α β ί λ η ς
Θέμα ποιήματος: Η Καλλιπάτειρα αρνείται ότι ασέβησε προς το έθιμο απαγόρευσης για παρακολούθηση των αγώνων από γυναίκες, παραθέτοντας σοβαρά επιχειρήματα
Σχόλια: Το ποίημα είναι σονέτο, δηλαδή ολιγόστιχο λυρικό ποίημα με αυστηρή μορφή αποτελούμενο από 14 στίχους,δηλαδή δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές. Θεωρείται από τις αρτιότερες και πιο αγαπημένες συνθέσεις του ποιητή.Η λέξη είναι ιταλική και σημαίνει τραγουδάκι.Προέρχεται από μια μορφή λαϊκών τραγουδιών της Σικελίας που πρωτοδημιουργήθηκαν κατά τον 13ο αι.
Το ποίημα ακολουθεί το κίνημα του παρνασσισμού ( ιδιαίτερη φροντίδα στην τελειότητα της μορφής και θέμα εμπνευσμένο από την αρχαιότητα)
ΛΗΘΗ
Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε
την πίκρια της ζωής. Όντας βυθίσει
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να ΄ναι.
Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε
στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση·
μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει,
σα στάξει γι΄αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε.
Κι αν πιουν θολό νερό ξαναθυμούνται,
διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι·
πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.
Α δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι,
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν:
θέλουν—μα δε βολεί να λησμονήσουν.
Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία
Άλκη Ζέη
Θέμα: Η Κωνσταντίνα αναπολεί με νοσταλγία τις πρώτες μέρες της στη Γερμανία και ιδιαίτερα την πρώτη μέρα στο γερμανικό σχολείο
Σχόλια: Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το έργο Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της , στο οποίο η συγγραφέας θίγει με εξαίρετο τρόπο το σοβαρότατο θέμα των ναρκωτικών. Είναι ένα κοινωνικό αφήγημα , το οποίο παρουσιάζει ένα ευαίσθητο πλάσμα, μια έφηβη, που παλεύει με τα αδιέξοδα μιας υποκριτικής και επιφανειακής κοινωνίας.
2. Κείμενο για μάνα: http://www.palmografos.com/permalink/9641.html
Κ α λ λ ι π ά τ ε ι ρ α ----Λ ο ρ έ ν τ ζ ο ς Μ α β ί λ η ς
Θέμα ποιήματος: Η Καλλιπάτειρα αρνείται ότι ασέβησε προς το έθιμο απαγόρευσης για παρακολούθηση των αγώνων από γυναίκες, παραθέτοντας σοβαρά επιχειρήματα
Σχόλια: Το ποίημα είναι σονέτο, δηλαδή ολιγόστιχο λυρικό ποίημα με αυστηρή μορφή αποτελούμενο από 14 στίχους,δηλαδή δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές. Θεωρείται από τις αρτιότερες και πιο αγαπημένες συνθέσεις του ποιητή.Η λέξη είναι ιταλική και σημαίνει τραγουδάκι.Προέρχεται από μια μορφή λαϊκών τραγουδιών της Σικελίας που πρωτοδημιουργήθηκαν κατά τον 13ο αι.
Το ποίημα ακολουθεί το κίνημα του παρνασσισμού ( ιδιαίτερη φροντίδα στην τελειότητα της μορφής και θέμα εμπνευσμένο από την αρχαιότητα)
ΛΗΘΗ
Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε
την πίκρια της ζωής. Όντας βυθίσει
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να ΄ναι.
Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε
στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση·
μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει,
σα στάξει γι΄αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε.
Κι αν πιουν θολό νερό ξαναθυμούνται,
διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι·
πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.
Α δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι,
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν:
θέλουν—μα δε βολεί να λησμονήσουν.
Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία
Άλκη Ζέη
Σχόλια: Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το έργο Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της , στο οποίο η συγγραφέας θίγει με εξαίρετο τρόπο το σοβαρότατο θέμα των ναρκωτικών. Είναι ένα κοινωνικό αφήγημα , το οποίο παρουσιάζει ένα ευαίσθητο πλάσμα, μια έφηβη, που παλεύει με τα αδιέξοδα μιας υποκριτικής και επιφανειακής κοινωνίας.
Η κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τ ω ν Ψ α ρ ώ ν
Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς Σ ο λ ω μ ό ς
Θέμα: ο αφανισμός των Ψαρών από τους Τούρκους - η αυτοθυσία και η ελευθερία
Σχόλια: Το ποίημα ανήκει στο ποιητικό είδος που ονομάζεται επίγραμμα ( ολιγόστιχο ποίημα που το χαρακτηρίζει εκφραστική λιτότητα, ακρίβεια διατύπωσης και νοηματική πυκνότητα) και είναι ηρωικό-εγκωμιαστικό.Ο ποιητής, με αφορμή το ιστορικό γεγονός της καταστροφής των Ψαρών το καλοκαίρι του 1824, εξυμνεί αυτούς που αποφάσισαν να θυσιαστούν ,υπερασπιζόμενοι την εθνική αξιοπρέπεια και την ελευθερία.
Ο ποιητής στα πρώτα χρόνια της ποιητικής του δημιουργίας επηρεάζεται από το κίνημα του Ρομαντισμού( καλλιτεχνικό κίνημα του 19ου αι. που χαρακτηρίζεται από συναισθηματισμό και υποκειμενικότητα)
Ο ποιητής στα πρώτα χρόνια της ποιητικής του δημιουργίας επηρεάζεται από το κίνημα του Ρομαντισμού( καλλιτεχνικό κίνημα του 19ου αι. που χαρακτηρίζεται από συναισθηματισμό και υποκειμενικότητα)
Από το ίδιο ιστορικό γεγονός εμπνεύστηκε και ο Ανδρέας Κάλβος το παρακάτω ποίημα:
| Ωδή δευτέρα ΕΙΣ ΨΑΡΑ Ερατεινή, γλυκεία θυγάτηρ, Υπερίονος, πόσον, ω χρυσοβλέφαρος, πόσον δεκτή και νόστιμη φέγγεις, ω ημέρα. [β'-ιγ'] Ιδού τα πολυτάραχα κύματα της θαλάσσης· ιδού, ιδού των αμώμων Ψαρών δικαιοτάτων η τραχείαι πέτραι. Αυτού καμμία κιθάρα φθοροποιός, όχι όργια, όχι κρότος Μαινάδων, ούτ' Έρωτος παιγνίδια τον νουν συγχίζουν. Αλλ' ως, κατά το βράδυ το θερινόν, ανάπτονται ταχείαι, συχναί η ολύμπιαι αστραπαί και θαμβώνουσι τους οδοιπόρους· Ούτως τα μεν θηκάρια σωρηδόν ερριμένα κρύπτουν την γην, τους βράχους· ο δε σιδηροχάρμης άφοβος ’ρης Κινεί την νήσον. Χίλια πολέμου χάλκεα όργανα βροντούν· εις τον αέρα των ξίφων μύριαι γλώσσαι λάμπουν, κλονούνται. |
Μία βοή σηκώνεται, μία μόνη επιθυμία, και ωσάν ακτίνα ουράνιος, ως φλόγα εις δάση ευάνεμα καίει τας καρδίας. "Υπέρ γονέων και τέκνων, "υπέρ των γυναικών, "υπέρ πατρίδος πρόκειται "και πάσης της Ελλάδος "όσιος αγώνας. "Θαλπτήριον της ημέρας "φως, δια πάντοτε χαίρε· "και σεις οπού ευφραίνετε "με φωνήν ηδυόνειρον "της γης τα τέκνα. "Χαίρετ', ελπίδες. - Ήλθε "της ’γαρ το υπερήφανον "σπέρμα· επάνω εις τας όχθας "των Ψαρών, αλαλάζον "σφόδρα, κατέβη. "Ω πατρίς, την εκούσιον "δέξου θυσίαν"... - Αστράπτει. - Σεισμός πολέμου ακούεται. Υπό τύμβον υψήνορα ήρωες κοιμώνται. Επί το μέγα ερείπιον η Ελευθερία ολόρθη προσφέρει δύο στεφάνους· εν' από γήινα φύλλα, κι άλλον απ' άστρα. |
Εις Σάμον ---- Ανδρέας Κάλβος
Θέμα κειμένου: υπέρτατο ιδανικό του ανθρώπου αποτελεί η ελευθερία, ο αγώνας για την ελευθερία δίνει νόημα στη ζωή και καταξιώνει τον άνθρωπο
Σχόλια: το ποίημα είναι η τέταρτη ωδή στης συλλογής Λυρικά. Η ωδή είναι ιδιαίτερο ποιητικό είδος με λυρικό χαρακτήρα και με σοβαρό και μεγαλοπρεπές ύφος.
Τ ο υ Β α σ ί λ η --- κ λ έ φ τ ι κ ο
Θέμα κειμένου: η απόφαση ενός νέου να ακολουθήσει τη ζωή των κλεφτών
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Βασίλη...γερόντους: διάλογος μάνας-γιου, συμβουλή και άρνηση
2η: Φέρε...Αρβανίτες: ο Βασίλης ονειρεύεται την ελεύθερη, ανυπότακτη ζωή του κλέφτη
3η: Πουρνό...παλικάρι: ο νέος στο βουνό με την ευχή της μάνας
Σχόλια: αντιπροσωπευτικό δημοτικό τραγούδι που ανήκει στην κατηγορία ιστορικά-κλέφτικα και φανερώνει τον πόθο της ελληνικής ψυχής για ανεξαρτησία και ελευθερία. Το τραγούδι σε ζωντανή λαϊκή γλώσσα παρουσιάζει την ανυπότακτη ψυχή του νέου που επιθυμεί να ζήσει με αξιοπρέπεια και περηφάνεια.
[Τις ο Βασίλης του άσματος τούτου δεν είναι εξηκριβωμένον. Μία παραλλαγή λέγει αυτόν υιόν παπαδιάς από την Ράψανην της Θεσσαλίας, άλλη πατρίδα του μνημονεύει το Πιρνάρι της Ποταμιάς παρά την Ελασσώνα, η μεν τον θέλει σύντροφον των Θεσσαλών Μάνταλου και Μπασδέκη, η δε του Μπουκουβάλα. Εις άλλη πάλιν παραλλαγήν αντί Βασίλη ο κλέφτης ονομάζεται δια κοινοτέρου ονόματος Δήμος. Ίσως εκ τούτων ηδύνατό τις να εικάση ότι πρόκειται περί Θεσσαλού κλέφτη των αρχών του παρελθόντος αιώνος. Αλλ' οιοσδήποτε και αν ήτο, το τραγούδι του μας παρέχει φυσικήν και απέριττον διατύπωσιν των συναισθημάτων, τα οποία παρώρμων επί της τουρκοκρατίας τους γενναίους άνδρας να προτιμώσι τον ελεύθερον βίον του κλέφτη εις τα βουνά. Καλλίστη διασκευή του άσματος τούτου είναι το υπό του Παύλου Λάμπρου ποιηθέν "Μάννα σου λέω δεν μπορώ τους Τούρκους να δουλεύω", όπερ υπελήφθη ως ακραιφνώς δημώδες, εδημοσιεύθη δε κατά πρώτον μεν εν τη συλλογή δημοτικών ασμάτων του Σπ. Ζαμπελίου και ύστερον πολλάκις].
www.myriobiblos.gr
Άλλο κλέφτικο δημοτικό τραγούδι
Ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντηςαπό την περηφάνεια του κι’ από τη λεβεντιά του,
δεν πάει τα κατώμερα να καλοξεχειμάση,
μον’μένει απάνω 'ς τα βουνά, ψηλά 'ς τα κορφοβούνια.
Κ’ έρρηξε χιόνια 'ς τα βουνά και κρούσταλλα 'ς τους κάμπους,
εμάργωσαν τα νύχια του κ' επέσαν τα φτερά του.
Κι' αγνάντιο βγήκε κ' έκατσε, 'ς ένα ψηλό λιθάρι,
και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει.
"Ήλιε, για δε βαρείς κ' εδώ 'ς τούτη την αποσκιούρα,
να λειώσουνε τα κρούσταλλα, να λειώσουνε τα χιόνια,
να γίνη μια άνοιξη καλή, να γίνη καλοκαίρι,
να ζεσταθούν τα νύχια μου, να γιάνουν τα φτερά μου,
να ρθούνε τάλλα τα πουλιά και τάλλα μου ταδέρφια".
Ο Δ ι γ ε ν ή ς --- α κ ρ ι τ ι κ ό
Θέμα κειμένου: οι τελευταίες στιγμές του Διγενή Ακρίτα.
Σχόλια: Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας εκφράζει τον σκληροτράχηλο πολεμιστή που υπερασπίζει με σθένος την πατρίδα του. Πήρε την επονομασία Διγενής , καθώς καταγόταν από δυο γενιές, η μητέρα του κόρη βυζαντινού στρατηγού και ο πατέρας του εμίρης από τη Συρία.Πολλοί μελετητές προσπάθησαν να ταυτίσουν τον ήρωα των τραγουδιών με κάποιο ιστορικό πρόσωπο και υποστήριξαν ότι μπορεί να είναι ο στρατηγός Ανδρόνικος Δούκας, νικητής των Αράβων στην Κιλικία ή ο στρατιωτικός αξιωματούχος Διογένης που σκοτώθηκε σε μάχη με τους Άραβες κ.ά. Το βέβαιο είναι ότι η προσωπικότητα του Διγενή αποτέλεσε λαϊκό θρύλο και υμνήθηκε με πάρα πολλά τραγούδια.
Γλώσσα: δημοτική παραστατική με ιδιωματισμούς(εκειά, κερκέλια)
Ύφος: επικό, ηρωικό, μεγαλοπρεπές
Μέτρο: ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο
Ο θάνατος του Διγενή ( παραλλαγή )
Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάζει.
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο πάνω κόσμος,
κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια,
κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,
πως θα σκεπάσει τον αητό, τση γης τον αντρειωμένο.
Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπήλιο δεν τον εχώρει,
τα όρη τα διασκέλιζε, βουνού κορφές επήδα.
Στο βίτσισμα έπιανε πουλιά, στο πέταγμα γεράκια.
Στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ’ αγρίμια.
Ζηλεύει ο Χάρος με χωσιά, μακρά τονε βιγλίζει.
Και λάβωσέ ντου την καρδιά και την ψυχή του πήρε.
Θρηνητικά, παραπονιάρικα- απηχείται η ψυχολογία και νοοτροπία των γυναικών της παραδοσιακής κοινωνίας-πλούσια λυρικά κείμενα
Θέλω να πα στην ξενιτιά
Θέμα: ο αβάσταχτος πόνος του ξενιτεμένου
Ενότητες
1η:Θέλω... αγαπάνε: πολύχρονη παραμονή στη σκληρή ξενιτιά
2η: Μα' ρθε...κληματαριά μου: μοιραία αρρώστια-νοσταλγική επιζήτηση πατρίδας
Ξενιτεμένο μου πουλί
Θέμα: η απόγνωση και η θλίψη της γυναίκας που έχει ξενιτεμένο άνδρα
Ενότητες
1η: ξενιτεμένο...προβοδίσω;:αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων αγάπης
2η:Σηκώνομαι..χύνω: καθημερινή οδύνη και δυστυχία γυναίκας
Γλώσσα:δημοτική παραστατική
Ύφος: πυκνό,λιτό
Σχόλια: αυτά τα δημοτικά τραγούδια χαρακτηρίζονται από έντονο λυρισμό, καθώς απηχούν την ψυχική κατάσταση των γυναικών που μένουν πίσω, όταν οι άνδρες της οικογένειας ξενιτεύονται
π.χ. Τριώ μερώνε νιόνυφη κι ο άντρας της πάει στα ξένα.
Δώδεκα χρόνους έκαμε στης ξενιτιάς τα μέρη
κι η δόλια μοιριολόγαε, πικρά μοιρολογάει
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδήσω;
ΕΙΣ
ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΛΟΧΟΝ
Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μή σκορπίση
το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει.
Ας το δροσίση πάντοτε
με τ' αργυρά της δάκρυα
η ροδόπεπλος κόρη'
και αυτού ας ξεφυτρώνουν
αιώνια τ' άνθη.
Ω γνήσια της Ελλάδος
τέκνα' ψυχαί που επέσατε
εις τον αγώνα ανδρείως,
τάγμα εκλεκτών Ηρώων,
καύχημα νέον'
σας άρπαξεν η τύχη
την νικητήριον δάφνην,
και από μυρτιά σας έπλεξε
και πένθιμον κυπάρισσον
στέφανον άλλον.
Αλλ' άν τις απεθάνη
δια την πατρίδα, η μύρτος
είναι φύλλον ατίμητον
και καλά τα κλαδιά
της κυπαρίσσου.
Αφ' ου εις του πρώτου ανθρώπου
τους οφθαλμούς η πρόνοος
φύσις τον φόβον έχυσε
και τας χρυσάς ελπίδας
και την ημέραν
επί το μέγα πρόσωπον
της γης πολυβοτάνου,
ευθύς το ουράνιο βλέμμα
βαθυσκαφή εφανέρωσε
μνήματα μύρια.
|
Πολλά μεν σκοτεινά'
φέγγει επ' ολίγα τ' άστρον
το της αθανασίας'
την εκλογήν ελεύθερον
δίδει το θείον.
Έλληνες της πατρίδος
και των προγόνων άξιοι'
Έλληνες σεις, πώς ήθελεν
από σας προκριθείν
άδοξος τάφος;
Ο Γέρων φθονερός
και των έργων εχθρός
και πάσης μνήμης έρχεται'
περιτρέχει την θάλασσαν
και την γην όλην.
Από την στάμναν χύνει
τα ρεύματα της λήθης
και τα πάντα αφανίζει.
Χάνονται οι πόλεις, χάνονται
βασίλεια κ' έθνη.
Αλλ' ότε πλησιάση
την γην οπού σας έχει,
θέλει αλλάξειν τον δρόμον του
ο Χρόνος, το θαυμάσιον
χώμα σεβάζων.
Αυτού, αφού την αρχαίαν
πορφυρίδα και σκήπτρον
δώσωμεν της Ελλάδος,
θέλει φέρειν τα τέκνα της
πάσα μητέρα,
και δακρυχέουσα θέλει
την ιεράν φιλήσειν
κόνιν και ειπείν: τον ένδοξον
Λόχον, τέκνα, μιμήσατε,
Λόχον Ηρώων.
|
Τ ο υ Β α σ ί λ η --- κ λ έ φ τ ι κ ο
Θέμα κειμένου: η απόφαση ενός νέου να ακολουθήσει τη ζωή των κλεφτών
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Βασίλη...γερόντους: διάλογος μάνας-γιου, συμβουλή και άρνηση
2η: Φέρε...Αρβανίτες: ο Βασίλης ονειρεύεται την ελεύθερη, ανυπότακτη ζωή του κλέφτη
3η: Πουρνό...παλικάρι: ο νέος στο βουνό με την ευχή της μάνας
Σχόλια: αντιπροσωπευτικό δημοτικό τραγούδι που ανήκει στην κατηγορία ιστορικά-κλέφτικα και φανερώνει τον πόθο της ελληνικής ψυχής για ανεξαρτησία και ελευθερία. Το τραγούδι σε ζωντανή λαϊκή γλώσσα παρουσιάζει την ανυπότακτη ψυχή του νέου που επιθυμεί να ζήσει με αξιοπρέπεια και περηφάνεια.
[Τις ο Βασίλης του άσματος τούτου δεν είναι εξηκριβωμένον. Μία παραλλαγή λέγει αυτόν υιόν παπαδιάς από την Ράψανην της Θεσσαλίας, άλλη πατρίδα του μνημονεύει το Πιρνάρι της Ποταμιάς παρά την Ελασσώνα, η μεν τον θέλει σύντροφον των Θεσσαλών Μάνταλου και Μπασδέκη, η δε του Μπουκουβάλα. Εις άλλη πάλιν παραλλαγήν αντί Βασίλη ο κλέφτης ονομάζεται δια κοινοτέρου ονόματος Δήμος. Ίσως εκ τούτων ηδύνατό τις να εικάση ότι πρόκειται περί Θεσσαλού κλέφτη των αρχών του παρελθόντος αιώνος. Αλλ' οιοσδήποτε και αν ήτο, το τραγούδι του μας παρέχει φυσικήν και απέριττον διατύπωσιν των συναισθημάτων, τα οποία παρώρμων επί της τουρκοκρατίας τους γενναίους άνδρας να προτιμώσι τον ελεύθερον βίον του κλέφτη εις τα βουνά. Καλλίστη διασκευή του άσματος τούτου είναι το υπό του Παύλου Λάμπρου ποιηθέν "Μάννα σου λέω δεν μπορώ τους Τούρκους να δουλεύω", όπερ υπελήφθη ως ακραιφνώς δημώδες, εδημοσιεύθη δε κατά πρώτον μεν εν τη συλλογή δημοτικών ασμάτων του Σπ. Ζαμπελίου και ύστερον πολλάκις].
www.myriobiblos.gr
Άλλο κλέφτικο δημοτικό τραγούδι
Ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντηςαπό την περηφάνεια του κι’ από τη λεβεντιά του,
δεν πάει τα κατώμερα να καλοξεχειμάση,
μον’μένει απάνω 'ς τα βουνά, ψηλά 'ς τα κορφοβούνια.
Κ’ έρρηξε χιόνια 'ς τα βουνά και κρούσταλλα 'ς τους κάμπους,
εμάργωσαν τα νύχια του κ' επέσαν τα φτερά του.
Κι' αγνάντιο βγήκε κ' έκατσε, 'ς ένα ψηλό λιθάρι,
και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει.
"Ήλιε, για δε βαρείς κ' εδώ 'ς τούτη την αποσκιούρα,
να λειώσουνε τα κρούσταλλα, να λειώσουνε τα χιόνια,
να γίνη μια άνοιξη καλή, να γίνη καλοκαίρι,
να ζεσταθούν τα νύχια μου, να γιάνουν τα φτερά μου,
να ρθούνε τάλλα τα πουλιά και τάλλα μου ταδέρφια".
Ο Δ ι γ ε ν ή ς --- α κ ρ ι τ ι κ ό
Θέμα κειμένου: οι τελευταίες στιγμές του Διγενή Ακρίτα.
Σχόλια: Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας εκφράζει τον σκληροτράχηλο πολεμιστή που υπερασπίζει με σθένος την πατρίδα του. Πήρε την επονομασία Διγενής , καθώς καταγόταν από δυο γενιές, η μητέρα του κόρη βυζαντινού στρατηγού και ο πατέρας του εμίρης από τη Συρία.Πολλοί μελετητές προσπάθησαν να ταυτίσουν τον ήρωα των τραγουδιών με κάποιο ιστορικό πρόσωπο και υποστήριξαν ότι μπορεί να είναι ο στρατηγός Ανδρόνικος Δούκας, νικητής των Αράβων στην Κιλικία ή ο στρατιωτικός αξιωματούχος Διογένης που σκοτώθηκε σε μάχη με τους Άραβες κ.ά. Το βέβαιο είναι ότι η προσωπικότητα του Διγενή αποτέλεσε λαϊκό θρύλο και υμνήθηκε με πάρα πολλά τραγούδια.
Γλώσσα: δημοτική παραστατική με ιδιωματισμούς(εκειά, κερκέλια)
Ύφος: επικό, ηρωικό, μεγαλοπρεπές
Μέτρο: ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο
Ο θάνατος του Διγενή ( παραλλαγή )
Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάζει.
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο πάνω κόσμος,
κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια,
κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,
πως θα σκεπάσει τον αητό, τση γης τον αντρειωμένο.
Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπήλιο δεν τον εχώρει,
τα όρη τα διασκέλιζε, βουνού κορφές επήδα.
Στο βίτσισμα έπιανε πουλιά, στο πέταγμα γεράκια.
Στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ’ αγρίμια.
Ζηλεύει ο Χάρος με χωσιά, μακρά τονε βιγλίζει.
Και λάβωσέ ντου την καρδιά και την ψυχή του πήρε.
Δ Η Μ Ο Τ Ι Κ Α Τ Ρ Α Γ Ο Υ Δ Ι Α
Τ Η Σ Ξ Ε Ν Ι Τ Ι Α Σ
Θρηνητικά, παραπονιάρικα- απηχείται η ψυχολογία και νοοτροπία των γυναικών της παραδοσιακής κοινωνίας-πλούσια λυρικά κείμενα
Θέλω να πα στην ξενιτιά
Θέμα: ο αβάσταχτος πόνος του ξενιτεμένου
Ενότητες
1η:Θέλω... αγαπάνε: πολύχρονη παραμονή στη σκληρή ξενιτιά
2η: Μα' ρθε...κληματαριά μου: μοιραία αρρώστια-νοσταλγική επιζήτηση πατρίδας
Ξενιτεμένο μου πουλί
Θέμα: η απόγνωση και η θλίψη της γυναίκας που έχει ξενιτεμένο άνδρα
Ενότητες
1η: ξενιτεμένο...προβοδίσω;:αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων αγάπης
2η:Σηκώνομαι..χύνω: καθημερινή οδύνη και δυστυχία γυναίκας
Γλώσσα:δημοτική παραστατική
Ύφος: πυκνό,λιτό
Σχόλια: αυτά τα δημοτικά τραγούδια χαρακτηρίζονται από έντονο λυρισμό, καθώς απηχούν την ψυχική κατάσταση των γυναικών που μένουν πίσω, όταν οι άνδρες της οικογένειας ξενιτεύονται
π.χ. Τριώ μερώνε νιόνυφη κι ο άντρας της πάει στα ξένα.
Δώδεκα χρόνους έκαμε στης ξενιτιάς τα μέρη
κι η δόλια μοιριολόγαε, πικρά μοιρολογάει
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδήσω;
Κάνοντας κλικ στην παρακάτω ιστοσελίδα μπορούμε να ακούσουμε κι άλλα δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/mou/xenitia.htm
Τραγουδούν: https://www.youtube.com/watch?v=PfgUp702o_k
Θερμοπύλες ---- Κ.Καβάφης
Θέμα: Αξίζει να τιμάμε όσους αγωνίζονται να διαφυλάξουν τις αξίες και την ελευθερία τους
Τραγουδούν: https://www.youtube.com/watch?v=PfgUp702o_k
Έ ν α ς α ρ ι θ μ ό ς
Ά ν τ ο ν Τ σ έ χ ω φ
Θέμα: σκηνοθετημένη απόπειρα εκμετάλλευσης μιας εργαζόμενης γυναίκας και η στάση της
Αφηγηματικές τεχνικές: διάλογος, αφήγηση σε α΄ πρόσωπο. Το κείμενο μοιάζει με ένα μονόπρακτο θεατρικό έργο
Θέμα: Αξίζει να τιμάμε όσους αγωνίζονται να διαφυλάξουν τις αξίες και την ελευθερία τους
| Ιθάκη |
| Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι, τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις, αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις, αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου. Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος. Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους· να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά, και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις, σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους, και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής, όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά· σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας, να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους. Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου. Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου. Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει· και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί, πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο, μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη. Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι. Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο. Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια. Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν. |
|
| (Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984) |
Γ ι α έ ν α π α ι δ ί π ο υ κ ο ι μ ά τ α ι
Δ. Χριστοδούλου
Δ. Χριστοδούλου
Θέμα κειμένου: η καθημερινή ζωή ενός παιδιού- πρόσφυγα που εργάζεται στους δρόμους
Σχόλια: Το ποίημα χαρακτηρίζεται κοινωνικό-ρεαλιστικό, καθώς η ποιήτρια θίγει ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα, αυτό των παιδιών των φαναριών που δουλεύουν εξαντλητικά και είναι αναγκασμένα να ζουν σ' έναν ανάλγητο και αφιλόξενο κόσμο.Το θέμα παρουσιάζεται με εικόνες που περιγράφουν την πραγματικότητα του παιδιού με ακρίβεια, χωρίς φιλοσοφικές γενικεύσεις.
24. Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας
Μαρία Ιορδανίδου
Θέμα κειμένου:οι δύσκολες συνθήκες ζωής σε μια πολυκατοικία - οι ένοικοι ζουν απομονωμένοι και αποξενωμένοι
Σχόλια:η συγγραφέας καταθέτει τις προσωπικές της μαρτυρίες από τη ζωή σε ένα διαμέρισμα πολυκατοικίας. Το έργο Η αυλή μας ,από το οποίο προέρχεται το απόσπασμα ,έχει αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Στο απόσπασμα τονίζεται η αλλοτρίωση και η καταπίεση που υφίσταται ο άνθρωπος που αναγκάζεται να ζήσει συμβατικά σ' ένα μικρό χώρο που του στερεί την ατομική του ελευθερία και του προξενεί πολλά προβλήματα.
